Matthias Vogt Historia filozofii dla wszystkich

Metoda, jaką posługiwał się filozof [Sokrates] w poszukiwaniu wiedzy i dochodzenia do prawdy, nazywana jest sokratyczną. Był to sposób dyskusji, dialogu z drugą osobą. Metoda ta składała się z dwóch części: metody elenktycznej (negatywnej, krytycznej) oraz majeutycznej (pozytywnej, konstruktywnej). (...) Drugiej metodzie nadał myśliciel nazwę majeutyki (od greckiego maieutikos, „położniczy”), czyli sztuki położniczej. Sokrates, stawiając odpowiednie pytania, pomagał rozmówcy dojść do prawdy, podobnie jak akuszerka pomaga położnicy w porodzie.

1 Źródło: Matthias Vogt, Historia filozofii dla wszystkich, tłum. M. Skalska, Warszawa 2004, s. 67.

Słownik filozofii

Afekt [greckie pathos, łacińskie affectus, dosłownie doznanie, zdarzenie, wrażenie, zwłaszcza cierpienie i ból], w pierwotnym znaczeniu filozoficznym afekt oznacza stan duszy, podległej zewnętrznym pobudzeniom. Już presokratycy przestrzegali przed budzeniem afektów, od których uwalnia mądrość. Według Platona afekty przysługują śmiertelnej części duszy, ożywiające jej ciało; należy do nich przyjemność, ból, zachwyt, strach, gniew i nadzieja. Arystoteles poddał afekty psychologicznym badaniom; rozumie przez nie każde poruszenie duszy, wychodzące z ciała lub z niej samej, któremu towarzyszy przyjemność lub ból. Cnota polega nie na całkowitym uwolnieniu się od afektów, które poruszają człowieka z natury i z konieczności, lecz na unikaniu skrajności i znalezieniu słusznej miary. Naukę o afektach rozwinęli stoicy. Według Zenona z Kition afekt jest nierozumnym i przeciwnym naturze poruszeniem duszy. Jego źródłem są błędne sądy, rozmijające się ze słusznym rozumem. Wywołują one w duszy „skurcze” i „wylewy”, stanowiące właściwe afekty. Stan, w którym rozum panuje nad afektem, to apatia. Chryzyp zmodyfikował naukę Zenona, utożsamiając afekty z samym sądem, na przykład chciwość jest przyjęciem, że pieniądz jest czymś dobrym. Afekt nie jest więc oddzielny od rozumnej części duszy. Stoicy skupili się przede wszystkim na praktycznym problemie wyleczenia z afektów, które niszczą wolność człowieka i przeszkadzają w osiągnięciu szczęścia (Seneka). Ojcowie Kościoła interesują się moralno‑teologiczną problematyką konkretnych afektów (…). Ich rozważania dotyczą głównie pojęcia pożądliwości, która jest następstwem grzechu pierworodnego. Należąc do pozarozumnego obszaru duszy i będąc naturalnym jej poruszaniem, afekty nie są ani złe, ani dobre. Dopiero wolna wola, która ma moc regulowania ich działania, stanowi o przynależności afektów do cnoty lub grzechu.

2 Źródło: Słownik filozofii, red. Adam Aduszkiewicz, Warszawa 2009, s. 14.

Zygmunt Bauman Razem osobno

Posiadanie dzieci oznacza stawianie ponad własną wygodę dobra drugiej, słabszej i uzależnionej od nas istoty. Trzeba wyrzec się części własnych prerogatyw, wyrzekać się wciąż od nowa: codziennie, rok po roku. Ryzykując, o zgrozo! „utratę niezależności”. Posiadanie dzieci może oznaczać konieczność ograniczenia ambicji zawodowych, konieczność „poświęcenia kariery”; ci, którzy osądzają naszą zawodową przydatność, patrzą krzywym okiem na każdy przejaw podwójnej lojalności. Co gorsza, posiadanie dzieci oznacza zgodę na popadnięcie w zależność i podwójną lojalność na czas nieokreślony, wziąć na swoje barki bezterminowego i nieodwołalnego zobowiązania, bez możliwości „wypowiedzenia umowy”; zobowiązania sprzecznego z istotą życiowych strategii płynnej nowoczesności, którego większość ludzi w innych dziedzinach życia stara się na ogół za wszelką cenę unikać. Uświadomienie sobie tego faktu może się okazać traumatycznym doświadczeniem. Poporodowe depresje i małżeńskie (partnerskie) kryzysy to schorzenia typowe dla płynnej nowoczesności, podobnie jak anoreksja, bulimia czy niezliczone odmiany alergii. Rodzicielskie radości dostępne są, jak widać, jedynie w pakiecie zawierającym również smutek poświęcenia i niezbadane rodzaje niebezpieczeństw.

3 Źródło: Zygmunt Bauman, Razem osobno, tłum. T. Kunz, Kraków 2003, s. 130–136.

Anthony Giddens Socjologia

Według amerykańskiego socjologa Talcotta Parsonsa dwie główne funkcje rodziny to socjalizacja pierwotna i stabilizacja osobowości. Socjalizacja pierwotna to proces, w którym dzieci poznają normy kulturowe społeczeństwa, w jakim przyszły na świat. Stabilizacja osobowości dotyczy emocjonalnego wsparcia, jakiego rodzina udziela swoim dorosłym członkom [...]
Okres od końca lat trzydziestych do siedemdziesiątych nazywa się niekiedy czasem „nieobecnego ojca”. Podczas drugiej wojny światowej wielu ojców rzadko widywało się ze swoimi dziećmi z powodu służby wojskowej [...]
 W ostatnich latach wraz ze wzrostem liczby rozwodów i rodziców samotnie wychowujących dzieci temat  nieobecnego ojca powraca w nowym znaczeniu [...]  
Niezależnie od przyjętej perspektywy poznawczej socjologowie i komentatorzy są zgodni, że wzrost liczby rodzin pozbawionych ojca tłumaczy cały szereg rozmaitych problemów społecznych, od wzrostu przestępczości do zwielokrotnienia kosztów społecznej opieki nad dziećmi. Niektórzy są zdania, że dzieci, które we własnej rodzinie nie doświadczyły sporów, współpracy i kompromisów między dorosłymi, nigdy nie staną się pełnymi i rzeczywistymi uczestnikami życia społecznego. W myśl tego stanowiska chłopcom dorastającym bez ojców trudno będzie w przyszłości sprostać zadaniu rodzicielstwa.  [...]

4 Źródło: Anthony Giddens, Socjologia, Warszawa 2005, s. 195–207.

Piotr Sztompka Słownik socjologiczny. 1000 pojęć

Autorytet – władza lub wpływ oparte na pełnej, bezwarunkowej akceptacji poglądów, przekonań, nakazów jakiejś osoby przez obywateli, pracowników, studentów, członków rodziny, parafian. W pokrewnym sensie, osoba, z której zdaniem, poglądem, nakazem, radą inni bezwzględnie się liczą, uznając jej wyjątkową wiedzę, intuicję czy postawę moralną.

5 Źródło: Piotr Sztompka, Słownik socjologiczny. 1000 pojęć, Kraków 2020, s. 36: autorytet.