Sprawdź się
Zaznacz pytanie, które zostało zadane autorce poniższej wypowiedzi.
Fragment wywiadu Wojciecha Kozłowskiego z prof. Zofią ZielińskąW wojnie z Turcją, jaka toczyła się od 1768 roku, Rosja z myślą o przyszłym pokoju zgłosiła tak wielkie roszczenia terytorialne do ziem na Bałkanach, że gwałtownie wystąpiła przeciw temu Austria. Jej niezadowolenie było na rękę Prusom, bo kłopoty Rosji – obok wojny tureckiej, konfederacja barska w Polsce – bardzo chciały one wykorzystać dla swych celów, czyli dobić zgody na rozbiór Polski. Chęć zażegnania konfliktu z Austrią i Prusami była niewątpliwie najważniejszą przyczyną zgody Rosji na rozbiór, proponowany przez Prusy. […] Dla Austrii zasadniczą datą jest rok 1740 – napad Prus na Śląsk. Austria nawet bez Śląska pozostała mocarstwem, lecz jego strata dała początek śmiertelnej rywalizacji z Prusami o przewagę w Rzeszy. Osłabiony Wiedeń teoretycznie powinien być zainteresowany wzmocnieniem Polski – potencjalnego sojusznika przeciw Prusom. Realpolitik [polityka realistyczna, uwzględniająca rzeczywisty stosunek sił] dyktowała jednak patrzenie nie na Polskę, a na Rosję jako na mocarstwo, które może skutecznie wspomóc Habsburgów w odzyskaniu Śląska. […] Wiedeń podejmował decyzję przez cały rok, zakładając – słusznie – że bez niego Rosja i Prusy i tak rozbioru by dokonały, a państwo Fryderyka II stałoby się relatywnie jeszcze silniejsze.
Źródło: Fragment wywiadu Wojciecha Kozłowskiego z prof. Zofią Zielińską, dostępny w internecie: muzhp.pl.
Zaznacz przyczyny I rozbioru Polski: kolorem czerwonym – zewnętrzne, niebieskim – wewnętrzne.
[…] wszystkich nieszczęść narodowych [Polaków i Litwinów] należy szukać w odrażającym i chylącym się do upadku stanie ich państwowości. Czegóż zresztą innego można się było właściwie spodziewać po kraju, w którym szlachta jest niezależna, niekontrolowana i tyrańska, lud zaś pogrążony w niewoli, ciemnocie, ucisku i ubóstwie? Należy się raczej dziwić temu, że w czasach postępu, znamionującego obecne stulecie, Polska tak długo utrzymała swój byt niezależny, niż temu, że znajduje się w obliczu ruiny i zbliżającej się zagłady. Źródło B Józef II, przypuszczony przez matkę swą do rządów, niespokojny, wyniosły, chciwy zdobyczy, niecierpliwy wsławienia się, pierwszy – jak mówią – w zjeździe z Fryderykiem II w Neiss [Nysie], napomknął projekt zaborów na Polszcze. Chwycił się Fryderyk tej myśli i wraz brata swego, księcia Henryka, z napomknieniem jej do carowej Katarzyny II wysłał. Nie odrzuciła go Katarzyna ani całkiem przyjęła, zostawiając spełnienie projektu czasowi i okolicznościom. […] By bardziej jeszcze zastraszyć Katarzynę i chciwym tym zaborom przymusić, Austria przymierze z Turkami zaczęła negocjować i już je posunęła daleko. […] Katarzyna w negocjacjach o pokój [z Turcją] wyniosłe swe odkryła pretensje; zatrwożyły one dwory wiedeński i berliński; w łupach na Polszcze postanowili szukać wynagrodzenia dla siebie. […] Nieszczęśliwy Stanisław August, zbyt za późno postrzegłszy, do czego go ślepe Moskwie posłuszeństwo zwiodło, do wszystkich dworów zagranicznych wysłał posłów z protestacją. Obojętność, niedbalstwo jednych, słabość drugich, małe poważanie Stanisława Augusta odradziły mocarstwom mieszać się w ciężką walkę z tak przeważnymi mocarstwy.
przyczyny zewnętrzne przyczyny wewnętrzne
Źródło A
Projekt [rozbioru] niewątpliwie narodził się w gabinecie pruskim, choć nie był projektem ani króla, ani jego ministrów. Inicjatorem jego był zdolny i przewidujący brat króla, książę Henryk, który najpierw koncepcję rozważył, przemyślał i opracował w głębokiej tajemnicy, a dopiero potem przedstawił Fryderykowi. […]
[…] wszystkich nieszczęść narodowych [Polaków i Litwinów] należy szukać w odrażającym i chylącym się do upadku stanie ich państwowości.
Czegóż zresztą innego można się było właściwie spodziewać po kraju, w którym szlachta jest niezależna, niekontrolowana i tyrańska, lud zaś pogrążony w niewoli, ciemnocie, ucisku i ubóstwie?
Należy się raczej dziwić temu, że w czasach postępu, znamionującego obecne stulecie, Polska tak długo utrzymała swój byt niezależny, niż temu że znajduje się w obliczu ruiny i zbliżającej się zagłady.
Źródło B
Józef II, przypuszczony przez matkę swą do rządów, niespokojny, wyniosły, chciwy zdobyczy, niecierpliwy wsławienia się, pierwszy – jak mówią w zjeździe z Fryderykiem II wNeiss [Nysie], napomknął projekt zaborów na Polszcze. Chwycił się Fryderyk tej myśli i wraz brata swego, księcia Henryka, z napomknieniem jej do carowej Katarzyny II wysłał. Nie odrzuciła go Katarzyna ani całkiem przyjęła, zostawiając spełnienie projektu czasowi i okolicznościom. […]
By bardziej jeszcze zastraszyć Katarzynę i chciwym tym zaborom przymusić, Austria przymierze z Turkami zaczęła negocjować i już je posunęła daleko. […]
Katarzyna w negocjacjach o pokój [z Turcją] wyniosłe swe odkryła pretensje; zatrwożyły one dwory wiedeński i berliński; w łupach na Polszcze postanowili szukać wynagrodzenia dla siebie. […]
Nieszczęśliwy Stanisław August, zbyt za późno postrzegłszy, do czego go ślepe Moskwie posłuszeństwo zwiodło, do wszystkich dworów zagranicznych wysłał posłów z protestacją.
Obojętność, niedbalstwo jednych, słabość drugich, małe poważanie Stanisława Augusta odradziły mocarstwom mieszać się w ciężką walkę z tak przeważnymi mocarstwy.
Indeks dolny Źródło tekstu A: Nathaniel Wraxall, Wspomnienia z Polski 1778, w: Polska Stanisławowska w oczach cudzoziemców, red. W. Zawadzki, t. 1, Biblioteka Pamiętników Polskich i Obcych, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1963, s. 495‑496.
> > Źródło tekstu B: Julian Ursyn Niemcewicz, Pamiętniki czasów moich, red. J. Dihm, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1957, s. 67–68. Indeks dolny koniecŹródło tekstu A: Nathaniel Wraxall, Wspomnienia z Polski 1778, w: Polska Stanisławowska w oczach cudzoziemców, red. W. Zawadzki, t. 1, Biblioteka Pamiętników Polskich i Obcych, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1963, s. 495‑496.
> > Źródło tekstu B: Julian Ursyn Niemcewicz, Pamiętniki czasów moich, red. J. Dihm, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1957, s. 67–68.
Notki biograficzne:
Nathaniel William Wraxall (1751–1831) – brytyjski dyplomata i agent handlowy. W latach 1777–1779 podróżował po stolicach Europy Środkowej i Wschodniej, zbierając informacje o stanie gospodarki tych krajów dla swoich mocodawców w Londynie.
Julian Ursyn Niemcewicz (1757–1841) – absolwent Szkoły Rycerskiej, pisarz, pamiętnikarz, działacz polityczny i społeczny. Od lat 80. XVIII w. działał w antyrosyjskim Stronnictwie Patriotycznym (był zwolennikiem Konstytucji 3 maja) i współredagował „Gazetę Narodową i Obcą”. Brał udział w powstaniu kościuszkowskim, w czasie którego trafił do rosyjskiej niewoli. Po upadku państwa polskiego wyjechał na kilka lat do Stanów Zjednoczonych. W Księstwie Warszawskim, a potem w Królestwie Polskim udzielał się politycznie i społecznie. W 1833 r., po klęsce powstania listopadowego, osiadł w Paryżu. Pod koniec życia spisał pamiętniki.
Połącz źródło („A” lub „B”) z właściwym stwierdzeniem. Pamiętaj, aby zapoznać się z notkami biograficznymi obu autorów.
Kładzie nacisk na wewnętrzne problemy Rzeczypospolitej., Na jego antyrosyjską postawę mogły mieć wpływ przekonania polityczne i doświadczenia z młodości., Przedstawił perspektywę osoby z zewnątrz., Krytykuje stosunki społeczne (feudalizm)., Podkreśla przede wszystkim ekspansjonizm sąsiadów Rzeczypospolitej., Był nastolatkiem, kiedy doszło do I rozbioru Polski.
| Źródło A | |
|---|---|
| Źródło B |
Zaznacz odpowiednie miejsce w tabeli, w zależności od tego, czy podana przyczyna I rozbioru Polski była pośrednia („PP”), czy bezpośrednia („PB”).
| Przyczyny I rozbioru Polski | Przyczyn pośrednia | Przyczyna bezpośrednia |
| Dążenie Fryderyka II do przyłączenia Prus Królewskich z Gdańskiem i Toruniem do Prus. | □ | □ |
| Wadliwy ustrój polityczny (anarchia, liberum veto). | □ | □ |
| Dobrze rozwinięty system klientalny. | □ | □ |
| Utracenie przez Katarzynę II kontroli nad Rzecząpospolitą (konfederacja barska, opór Stanisława Augusta Poniatowskiego i Czartoryskich). | □ | □ |
| Zły stan gospodarki Rzeczypospolitej; słabość handlu i miast. | □ | □ |
| Kapitulacja konfederatów barskich. | □ | □ |
| „Niezdrowa” rywalizacja między partiami politycznymi o władzę. | □ | □ |
| Niezdolność szlachty do osiągnięcia kompromisu na sejmach (skrajnie różne przekonania i postawy). | □ | □ |
| Przestarzałe stosunki społeczne (feudalizm). | □ | □ |
| Ocieplenie relacji między Austrią a Prusami w związku ze zwycięstwami Rosji w wojnie z Turcją. | □ | □ |
Wybierz trzy przyczyny, które przesądziły o I rozbiorze Polski. Uzasadnij odpowiedź.
Uporządkuj informacje dotyczące ryciny, łącząc kategorie z odpowiadającymi im opisami.
113 × 177, Obraz Europy w lipcu 1772 r. (org. Picture of Europe for July 1772), papier, Biblioteka Narodowa w Warszawie, rysunek satyryczny, akwaforta, Anonimowy, 1772
| Typ obiektu | |
| Tytuł | |
| Data powstania | |
| Autor | |
| Technika | |
| Materiał | |
| Wymiary zabytku | |
| Właściciel |
Uzupełnij opis ryciny, przeciągając imiona władców w odpowiednie miejsca.
Mustafa III, Katarzyna II, Józef II, Stanisław August Poniatowski, Fryderyk II, Karol III, Fryderyk Wilhelm I, Maria Teresa, Ludwik XIV, Jerzy III, Ludwik XV, Jerzy II
Rycina przedstawia ośmiu władców. Trzech z nich siedzi przy stole i studiuje mapę z napisem „Mapa Królestwa Polskiego”. Są to: caryca .........................................................., król pruski .......................................................... i cesarz Austrii ........................................................... Z lewej strony, przed nimi, siedzi władca ze złamaną koroną. Ręce ma związane za plecami, bezradnie pochylił głowę. Postać ta to ........................................................... Na drugim planie, za osobami dyskutującymi przy stole, znajdują się królowie Francji i Hiszpanii: odpowiednio .......................................................... i ........................................................... Z niepokojem obserwują rozgrywającą się scenę. Z prawej strony, na krześle z napisem „Brit…”, siedzi przysypiający .......................................................... – król Wielkiej Brytanii. Za Stanisławem Augustem, z lewej strony, stoi brodaty mężczyzna z turbanem na głowie; jego nadgarstki i kostki są skute łańcuchami; najprawdopodobniej jest to turecki sułtan, ........................................................... Nad mapą Polski wisi waga z napisem „równowaga sił”; na lżejszej szali autor umieścił etykietę z napisem „Wielka Brytania”.
Podpisz postacie oznaczone na ilustracji.
„Magazyn westminsterski lub Panteon smaku” (Westminster Magazine: or the Pantheon of Taste) – czasopismo wydawane w Londynie przez Williama Goldsmitha w latach 1773–1785; ukazywały się w nim treści o różnej tematyce: historycznej, politycznej, literackiej, rozrywkowej itp.
Uzasadnij, dlaczego autor rysunku umieścił papieża Klemensa XIV w tle, na chwiejącym się krześle.
Zapoznaj się z ilustracją i informacjami zawartymi poniżej, a następnie wykonaj polecenie.
Zapoznaj się z opisem ilustracji i informacjami zawartymi poniżej, a następnie wykonaj polecenie.
Źródło A
Podpis pod ilustracją: „Twoje królestwo, Stanisławie, jest zagrożone. Dla czterech takich żołądków to prawdziwy plumb cake”. Komentarz dołączony do ilustracji: „Król [pruski jest] bardziej dziki niż Indianin; pozwala cesarzowi Niemiec [monarchii Habsburgów] i cesarzowej Rosji zajadać się przekąskami, podczas gdy on oferuje królowi Francji udział, aby powstrzymać go przed atakiem na Niemcy. Demon mówi, że chociaż wykonali jego projekt, nie będą długo cieszyć się rabunkiem!”.
Źródło B
Europejscy władcy we wrześniu 1774 r. (w nawiasie lata panowania)
Austria – Maria Teresa (1740–1780) i Józef II (1765–1790)
Francja – Ludwik XVI (1774–1793); w związku małżeńskim z Marią Antoniną Habsburg
Prusy – Fryderyk II Wielki (1740–1786)
Rosja – Katarzyna II Wielka (1762–1796)
Rzeczpospolita – Stanisław August Poniatowski (1764–1795)
Turcja – Abdülhamid I (1774–1789)
Wskaż co najmniej trzy podobieństwa między ilustracjami z ćwiczeń 5‑7.
Po 1772 r. Lwów stał się stolicą administracyjną zaboru austriackiego, nazywanego Królestwem Galicji i Lodomerii (w skrócie Galicją). Porównaj plany miasta sprzed I rozbioru Polski (około połowy XVIII w.) i po kilkudziesięciu latach przynależności do Austrii (z końca XVIII w.). Następnie przeciągnij stwierdzenia w odpowiednie miejsca.
Po 1772 r. Lwów stał się stolicą administracyjną zaboru austriackiego, nazywanego Królestwem Galicji i Lodomerii (w skrócie Galicją). Porównaj opisy planów miasta sprzed I rozbioru Polski (około połowy XVIII w.) i po kilkudziesięciu latach przynależności do Austrii (z końca XVIII w.). Następnie przeciągnij stwierdzenia w odpowiednie miejsca.
Źródło A
Źródło B
Universität und Gymnasium – Uniwersytet i Gimnazjum
Normal Schulen – Szkoły normalne
Theater und Redoutenhaus – Teatr i Dom redut (maskarad)
Polizei Direction – Dyrekcja Policji
Bibliotheke – Biblioteka
Kirche – kościół
Kloster – klasztor
Gasse – ulica
Zeughaus – zbrojownia, arsenał