Zaznacz odpowiedź. Teatr elżbietański to teatr gwiazdorski, w którym aktorzy występowali bez masek typowych dla widowisk antycznych. Sprzyjało to: Możliwe odpowiedzi: 1. wprowadzeniu na scenę postaci fantastycznych., 2. ukazaniu psychologicznej głębi postaci i targających człowiekiem namiętności., 3. zerwaniu z zasadą decorum., 4. rezygnacji z obecności chóru.
Teatr elżbietański to teatr gwiazdorski, w którym aktorzy występowali bez masek typowych dla widowisk antycznych. Sprzyjało to:
wprowadzeniu na scenę postaci fantastycznych.
ukazaniu psychologicznej głębi postaci i targających człowiekiem namiętności.
zerwaniu z zasadą decorum.
rezygnacji z obecności chóru.
R6T3eBlTfDdhS1
Ćwiczenie 2
Zaznacz odpowiedź. Nieobecność chóru w tragedii szekspirowskiej umożliwiła: Możliwe odpowiedzi: 1. wprowadzenie wielu wątków., 2. rezygnację z podniosłego tonu utworu., 3. brak narzucania interpretacji wydarzeń (niejednoznaczność bohaterów i ich działań)., 4. zerwanie z zasadą decorum.
Nieobecność chóru w tragedii szekspirowskiej umożliwiła:
wprowadzenie wielu wątków.
rezygnację z podniosłego tonu utworu.
brak narzucania interpretacji wydarzeń (niejednoznaczność bohaterów i ich działań).
zerwanie z zasadą decorum.
11
Ćwiczenie 3
Podaj dwie cechy typowe dla tragedii szekspirowskiej, które znalazły swoje odniesienie na obrazie Théodore’a Chassériau Duch Banqua nawiązującym do tragedii Makbet.
Zapoznaj się z opisem poniższego obrazu Théodore’a Chassériau Duch Banqua. Obraz nawiązuje do tragedii Makbet. Podaj dwie cechy typowe dla tragedii szekspirowskiej, które znalazły swoje odniesienie na wskazanym obrazie.
R18XYZRjGN1nC
Obraz przedstawia scenę rodzajową. W sali pałacowej siedzi duża grupa ludzi. Wszyscy siedzą wokół zastawionego stołu. Znajduje się wśród nich król w koronie, trzymający złoty kielich i kobieta w koronie, która obejmuje króla. Obok nich, w centralnej części obrazu, na zdobnym stołku siedzi duch mężczyzny. Przypatruje się królowi. Inni współbiesiadnicy przypatrują się scenie z zaciekawieniem.
Théodore Chassériau, Duch Banqua, ok. 1854
Źródło: domena publiczna.
R18rq1ey5g6Jy
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na liczbę bohaterów oraz zastanów się, kim są ukazane na obrazie postaci.
Sprawdź czy twoja odpowiedź odnosi się do występowania elementów fantastycznych (duch) oraz odrzucenia ograniczenia liczby postaci na scenie.
11
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z opisami grafik związanych z tragedią Makbet, a następnie wskaż tę cechę tragedii szekspirowskich, która została na nich wyeksponowana. Uzasadnij wybór, formułując dwa argumenty (po jednym do każdej ilustracji).
Zapoznaj się z opisami grafik związanych z tragedią Makbet, a następnie wskaż tę cechę tragedii szekspirowskich, która została na nich wyeksponowana. Uzasadnij wybór, formułując dwa argumenty (po jednym do każdej ilustracji).
Zapoznaj się z opisami grafik związanych z tragedią Makbet, a następnie wskaż tę cechę tragedii szekspirowskich, która została na nich wyeksponowana. Uzasadnij wybór, formułując dwa argumenty (po jednym do każdej ilustracji).
Obejrzyj dwie grafiki związane z tragedią Makbet, a następnie wskaż tę cechę tragedii szekspirowskich, która została na nich wyeksponowana. Uzasadnij wybór, formułując dwa argumenty (po jednym do każdej ilustracji).
RV8UQ2gYQi0du
Obraz przedstawia plakat teatralny. Utrzymany jest on w czarno-biało-czerwonej tonacji kolorystycznej. Od całkowicie czarnego tła odznaczają się dwie białe twarze. Jedna z nich patrzy z niepokojem. Białka jej oczu są czerwone. Druga twarz skierowana jest do pierwszej bokiem. Zdaje się jej szeptać do ucha. Z tła wyziera także biała ręka. Jest w niej nóż zakończony czerwoną kropką na trzonku.
Ilustracja 1
Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
RxdapMyLbXFEN
Zdjęcie przedstawia plakat teatralny. Tło plakatu jest całkowicie czarne. Znajdują się na nim jedynie białe napisy i płynąca od góry, ku dołowi czerwona struga. Ma ona poszarpane brzegi. Jest szersza od góry i zwęża się ku dołowi zamieniając się w pojedyncze plamy.
Ilustracja 2
Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
Zwróć uwagę na symbolikę kolorów oraz sposób ukazania i atrybut postaci.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź odnosi się do zerwania z zasadą decorum i wprowadzenia scen drastycznych.
21
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z wypowiedzią Adama Mickiewicza na temat Szekspira i jego twórczości, a następnie oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Zapoznaj się z wypowiedzią Adama Mickiewicza na temat Szekspira i jego twórczości, a następnie oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Zapoznaj się z wypowiedzią Adama Mickiewicza na temat Szekspira i jego twórczości, a następnie oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Przeczytaj wypowiedź Adama Mickiewicza na temat Szekspira i jego twórczości, a następnie oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
Adam MickiewiczPrzemowa
Szekspir wielki, słusznie nazwany dzieckiem uczucia i wyobraźni, kształcony jedynie na wzorach naukowych, zostawił w dziełach swoich dobitną cechę genjuszu indywidualnego i wiekowego usposobienia. Znawca głęboki serca ludzkiego, malował w śmiałych i prawdziwych rysach naturę człowieka w nowo utworzonym rodzaju poezji dramatycznej, którego głównym jest charakterem walka namiętności z powinnością, jedno z wyobrażeń świata romantycznego. Mniej szczęśliwy był Szekspir w traktowaniu przedmiotów z dziejów greckich i rzymskich, bo dla mało upowszechnionej wtedy znajomości historii i literatury, niepodobna było trafiać doskonale w charakter i w ducha dwóch starożytnych narodów. Szekspir, znając człowieka, nie znał Greka, Rzymianina, ani Anglika.
2 Źródło: Adam Mickiewicz, Przemowa, [w:] tegoż, Pisma, t. 1, Brody 1911, s. 132.
R103yRvvbH4Z2
Poeta zauważa doniosłe znaczenie wolnej woli bohaterów Szekspira, nad którymi nie ciąży fatum. Możliwe odpowiedzi: P, F. Mickiewicz krytykuje Szekspira za brak wiarygodnego psychologicznego rysunku postaci. Zarzuca mu brak znajomości natury ludzkiej. Możliwe odpowiedzi: P, F. Mickiewicz chwali indywidualny styl Szekspira, w którym łączą się uczuciowość i wyobraźnia. Możliwe odpowiedzi: P, F
Poeta zauważa doniosłe znaczenie wolnej woli bohaterów Szekspira, nad którymi nie ciąży fatum. Możliwe odpowiedzi: P, F. Mickiewicz krytykuje Szekspira za brak wiarygodnego psychologicznego rysunku postaci. Zarzuca mu brak znajomości natury ludzkiej. Możliwe odpowiedzi: P, F. Mickiewicz chwali indywidualny styl Szekspira, w którym łączą się uczuciowość i wyobraźnia. Możliwe odpowiedzi: P, F
211
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z podanymi fragmentami wypowiedzi, a następnie na podstawie każdego cytatu wynotuj po dwa ustalenia na temat dramatu elżbietańskiego.
Zapoznaj się z podanymi fragmentami wypowiedzi, a następnie na podstawie każdego cytatu wynotuj po dwa ustalenia na temat dramatu elżbietańskiego.
Zapoznaj się z podanymi fragmentami wypowiedzi, a następnie na podstawie każdego cytatu wynotuj po dwa ustalenia na temat dramatu elżbietańskiego.
Przeczytaj podane fragmenty wypowiedzi, a następnie na podstawie każdego cytatu wynotuj po dwa ustalenia na temat dramatu elżbietańskiego.
a)
WystanHugh AudenThe Globe, czyli kula ziemska
Po średniowiecznych misteriach dramat elżbietański odziedziczył [...] ważne i bardzo niegreckie koncepcje.
RsMKiOcZEkfc7
(Uzupełnij).
3 Źródło: WystanHugh Auden, The Globe, czyli kula ziemska, [w:] Wystan Hugh , Szekspirowskie miasto. Eseje, tłum. Agnieszka Pokojska, 2016, s. 11.
b)
WystanHugh AudenThe Globe, czyli kula ziemska
W dramacie greckim czas to po prostu okres potrzebny na to, by wyszło na jaw położenie głównego bohatera; o tym, kiedy ma to nastąpić, decydują bogowie, nie ludzie. Zaraza, która wprawia w ruch akcję Króla Edypa, mogła zostać zesłana wcześniej bądź później. W dramacie elżbietańskim czas jest tym, co główny bohater stwarza poprzez swoje działanie i cierpienie – środowiskiem, w którym dokonuje on realizacji swojego potencjalnego charakteru.
RLWse21LE2Uua
(Uzupełnij).
3 Źródło: WystanHugh Auden, The Globe, czyli kula ziemska, [w:] Wystan Hugh , Szekspirowskie miasto. Eseje, tłum. Agnieszka Pokojska, 2016, s. 11.
c)
Wystan Hugh AudenThe Globe, czyli kula ziemska
W tragedii greckiej wszystko, co mogło potoczyć się inaczej, wydarzyło się przed rozpoczęciem akcji. Wprawdzie czasami chór ostrzega bohatera przed danym kierunkiem działania, ale nie do pomyślenia jest, że bohater miałby usłuchać chóru, ponieważ bohater tragedii greckiej jest, kim jest, i nie może się zmienić. [...] Z kolei w tragedii elżbietańskiej, na przykład w Otellu, aż do chwili, gdy Maur morduje Desdemonę, nie ma takiego punktu, w którym niemożliwością byłoby opanowanie zazdrości, odkrycie prawdy i przemiana tragedii w komedię. I na odwrót, w takiej komedii, jak Dwaj panowie z Werony, nie ma punktu, w którym akcja nie mogłaby się potoczyć w przeciwną stronę i skończyć tragicznie
R1AxVTuQC2hfx
(Uzupełnij).
5 Źródło: Wystan Hugh Auden, The Globe, czyli kula ziemska, [w:] Wystan Hugh Auden, Szekspirowskie miasto. Eseje, tłum. Agnieszka Pokojska, 2016, s. 11–12.
d)
Zdzisław ŻygulskiO dramat nowożytny i jego formę
Przypatrzmy się z kolei bliżej formie dramatu szekspirowskiego. Nie da się zaprzeczyć, że wyrosła ona [...] z dramatu ludowego i nie zna spoistej budowy dramatów szkolnych, wzorowanych na Senece. Prawdą jest również [...], że bohaterowie Szekspira żyją w ścisłym związku, z przyrodą [...]. Dla Szekspira tedy nie jest rzeczą obojętną, gdzie i o jakiej porze toczy się akcja dramatu. Przypomnijmy sobie niesamowity nastrój na terasie zamkowej w Elzynorze (Hamlet*]) lub słynną scenę na cmentarzu (tamże), ponury krajobraz w Królu Lirze (obłęd króla na tle nieustającej burzy) i w Makbecie, gdy Makbet i Banko spotykają czarownice na tle dzikiej okolicy. Fantazja Corneille’a i Racine’a nigdy nie obracała się w kręgu takich zjawisk przyrody. Jest to istotnie właściwość [...] dramatu ludowego.
RBJQVMQQnJCRH
(Uzupełnij).
6 Źródło: Zdzisław Żygulski, O dramat nowożytny i jego formę, „Pamiętnik Literacki” 1925-1926, nr 1/4, t. 22/23, s. 34.
e)
Zdzisław ŻygulskiO dramat nowożytny i jego formę
Dramat starożytny składał się z pięciu pierwiastków: lirycznego, plastycznego, muzycznego, dramatycznego i epicznego. Anglicy odrzucają w swym dramacie trzy pierwsze pierwiastki a rozwijają dwa ostatnie. Grecy wybierali z długiej historii mitologicznej lub bohaterskiej jeden epizod, zwykle moment kryzysu, Anglicy zaś pokazują rozwój całej historii. Charaktery tragedii greckiej są proste, angielskiej złożone. [...] Tragedia starożytna jest harmonijną syntezą wszystkich form sztuki, angielska zaś głęboką i silną ekspresją życia
RLPAKNxlRRRPQ
(Uzupełnij).
7 Źródło: Zdzisław Żygulski, O dramat nowożytny i jego formę, „Pamiętnik Literacki” 1925-1926, nr 1/4, t. 22/23, s. 36–37.
Zwróć uwagę na charakterystyczne cechy dramatów elżbietańskich, o których piszą autorzy.
Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi znalazły się ustalenia dotyczące np.: a) źródeł inspiracji dramatu elżbietańskiego, b) sposobu budowania akcji dramatu; wolnej woli bądź obecności fatum c) natury bohaterów; stylu utworów, d) źródeł dramatu szekspirowskiego; roli miejsca wydarzeń e) konstrukcji fabuły i bohaterów.
311
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z podanym fragmentem, a następnie sformułuj własnymi słowami tezę tekstu i dwa argumenty na jej poparcie.
Zapoznaj się z podanym fragmentem, a następnie sformułuj własnymi słowami tezę tekstu i dwa argumenty na jej poparcie.
Zapoznaj się z podanym fragmentem, a następnie sformułuj własnymi słowami tezę tekstu i dwa argumenty na jej poparcie.
Przeczytaj podany fragment, a następnie sformułuj własnymi słowami tezę tekstu i dwa argumenty na jej poparcie.
Wystan Hugh AudenThe Globe, czyli kula ziemska
Jako historyk operujący formą dramatu Szekspir urodził się w najdogodniejszym możliwym momencie. W późniejszych latach ze względu na zmiany, jakie zaszły w konwencjach teatralnych i w ekonomii teatru, dramat okazał się niedostatecznie zadowalającym środkiem przekazu, a zmyślone historie stały się domeną powieściopisarzy. Wcześniej z kolei historia w formie dramatu była niemożliwa, ponieważ za historię uważano jedynie historię świętą. Dramat musiał najpierw ulec sekularyzacji, by możliwe stało się współmierne podejście do ludzkiej historii. Tragedia grecka, podobnie jak misterium, to dramat religijny. Autonomiczne czyny bohatera są podrzędne w stosunku do tego, co czyni on na rozkaz bogów. Poza tym bogów nie interesuje ludzka społeczność, tylko poszczególne, wyjątkowe jednostki. Bohater umiera lub udaje się na wygnanie, lecz jego miasto, którego przedstawicielem jest chór, pozostaje niezmienione. Chór może udzielać bohaterowi wsparcia lub przestróg, nie może jednak wpływać na jego działania i nie ponosi za nie odpowiedzialności. Wyłącznie bohater ma biografię – członkowie chóru to jedynie obserwatorzy. Ludzką historię można napisać tylko pod warunkiem przyjęcia założenia, że niezależnie od tego, jaką rolę w ludzkich sprawach odgrywa Bóg, nie można o jednym zdarzeniu powiedzieć: „To jest dzieło Boga”, o innym: „To jest zdarzenie naturalne”, a o jeszcze innym: „To jest wybór człowieka” – można jedynie zapisywać to, co się wydarza. Alegoryczne moralitety dotyczą historii, ale tylko historii subiektywnej – społeczno‑historyczne uwarunkowania życia konkretnego człowieka zostają umyślnie pominięte.
9 Źródło: Wystan Hugh Auden, The Globe, czyli kula ziemska, [w:] Wystan Hugh Auden, Szekspirowskie miasto. Eseje, tłum. Agnieszka Pokojska, 2016, s. 18–19.
Zastanów się, jakie stanowisko na temat sztuki Szekspira przedstawia autor i jak je uzasadnia.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź odnosi się do zmian, które zaszły w XVI‑wiecznym teatrze i dramaturgii tego okresu, szczególnie w zakresie motywacji zdarzeń i sposobu kształtowania bohaterów.
31
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z podanym fragmentem dramatu Makbet, a następnie omów na jego przykładzie cechy dramatu szekspirowskiego. Swoje obserwacje poprzyj cytatami.
William ShakespeareMakbet
Akt IV, scena I
Ciemna jaskinia. — W pośrodku wrzący kocioł. Pioruny. — Wchodzą trzy Czarownice.
PIERWSZA CZAROWNICA Trzykroć miauknął kot pstrokaty.
DRUGA CZAROWNICA I jeż trzykroć i raz świsnął.
TRZECIA CZAROWNICA Harpia woła: czas! już czas!
PIERWSZA CZAROWNICA Czas czarodziejski taniec zawrócić, W kotła wnętrzności truciznę rzucić. Ropucho czarna, co od miesiąca Pod zimnym głazem skryta śpiąca Sączyłaś jady, ty na początek Zaprawisz kotła naszego wrzątek.
WSZYSTKIE Podwójmy trudy, a śmiało dalej! Niech kipi kocioł, ogień się pali! [...]
Wchodzi Makbet.
MAKBET Czarne, tajemne, wy północy wiedźmy, Co tu robicie?
WSZYSTKIE Dzieło bez nazwiska.
MAKBET Ja was na wasze zaklinam rzemiosło, Na me pytanie dajcie mi odpowiedź, Jaką bądź drogą wiedza wam ta przyjdzie, Choćbyście wiatry wykiełznały wszystkie I przeciw bożym popchnęły świątyniom, Choćby okręty połknąć morze miało, A burza lasy i żniwa powalić, Zamki na stróżów swoich głowy runąć, Choćby pałace, choćby piramidy Schyliły głowę do swych fundamentów, Zmarniał skarb wszystkich zarodków natury Aż do przesytu zniszczenia: zaklinam, Na me pytania dajcie mi odpowiedź!
PIERWSZA CZAROWNICA Mów!
DRUGA CZAROWNICA Pytaj!
TRZECIA CZAROWNICA Damy na wszystko odpowiedź.
PIERWSZA CZAROWNICA Czy chcesz ją raczej z ust naszych usłyszeć, Czy panów naszych?
MAKBET Panów; chcę ich widzieć.
PIERWSZA CZAROWNICA Więc krew maciory lejmy na początek Która pożarła dziewięć swych prosiątek, Tłuszcz z szubienicy zbója wypocony. Niech jasny ogień tryska podsycony.
WSZYSTKIE Czy z ziemi wypłyń, czy spadnij tu z góry, Pokaż mu całą dzielność swej natury! Pioruny. Pokazuje się nad kotłem głowa uzbrojona hełmem.
MAKBET Mocy nieznana —
PIERWSZA CZAROWNICA W twym czyta sumieniu; O nic nie pytaj, lecz słuchaj w milczeniu.
ZJAWISKO Strzeż się, Makbecie! Makbecie! Makbecie! Strzeż thana Fife'u! Puść mnie, dość już tego!
Znika.
[...]
WSZYSTKIE Nie pytaj więcej.
MAKBET Muszę mieć odpowiedź. Odmówcie tego, a wieczne przekleństwo Niech spadnie na was! Muszę wszystko wiedzieć. Czemu ten kocioł w ziemię się zapada? Co to za dźwięki? Oboje.
PIERWSZA CZAROWNICA Pokaż się!
DRUGA CZAROWNICA Pokaż!
TRZECIA CZAROWNICA Pokaż!
WSZYSTKIE Niechaj wasz widok serce mu zakrwawi, Jak cień przeminie i jak cień się zjawi!
Pokazuje się ośmiu Królów, przechodzą scenę jeden za drugim; ostatni trzyma w ręku zwierciadło; za nimi Banquo.
MAKBET Do ducha Banqua zbyt jesteś podobny, Zgiń! Twa korona oczy moje pali. Ty drugi, włos twój widać spod korony Jak włos pierwszego. Trzeci wam podobny. Ha, czarownice, czemu mi to wszystko Pokazujecie? Czwarty? Ślepnij, oko! Do końcaż świata szereg się przeciągnie? Znów inny? Siódmy? Nie chcę więcej widzieć! Lecz ósmy jeszcze zbliża się i w dłoni Trzyma zwierciadło, w którym tłumy widzę, A śród tych tłumów widzę, jak niejeden Dwa globy razem i trzy berła dzierży. Okrutny widok! Widzę, że prawdziwy, Bo krwią zbroczony Banquo się uśmiecha I pokazuje swoje mi potomstwo, Jestże to prawda?
PIERWSZA CZAROWNICA Prawda. Czemu przecie Jak osłupiały stoisz tu, Makbecie? Więc dalej! Siostry, niech tańce i trele Wrócą mu znowu pokój i wesele; Ja zaklnę wiatry, by grały wesoło, A wy zawiedźcie stare nasze koło, By król ten wielki poświadczyć był w stanie, Że godne siebie znalazł powitanie.
Muzyka. Czarownice tańczą i znikają.
MAKBET Gdzie są! Zniknęły! Straszna to godzina Niech w kalendarzu stoi zapisana Jako na wieki przeklęta! Wejdź teraz. Wchodzi Lennox.
LENNOX Co mi królewska wasza mość rozkaże?
MAKBET Czyś widział siostry przeznaczeń?
LENNOX Nie, królu.
MAKBET Czy obok ciebie nie przeszły?
LENNOX Nie, królu.
MAKBET Przeklęte wiatry, po których żeglują! I ten przeklęty, który im zaufał! Słyszałem galop koni; kto tu przybył?
LENNOX Dwóch lub trzech jeźdźców, którzy wieść przynoszą: Macduff do Anglii uciekł.
MAKBET Co? Do Anglii?
LENNOX Tak jest.
MAKBET O czasie, wyprzedzasz swe dzieło! Nic, nigdy lotnej nie dościgniem myśli, Jeżeli z myślą czyn nie leci razem! Odtąd też pierwsza myśl mojego serca Będzie i pierwszym ręki mojej dziełem. I zaraz, żeby myśl czynem uwieńczyć, Myślmy, działajmy. Zamiarem jest moim Wpaść na Macduffa zamek, Fife zagarnąć, W pień wyciąć żonę jego, niemowlęta, I biedne dusze, w których się przeciąga Ród jego w przyszłość. Lecz żadnych przechwałek; Dokonam czynu zanim myśl ostygnie. Gdzie są posłańcy? Poprowadź mnie do nich.
Wychodzą.
10 Źródło: William Shakespeare, Makbet, tłum. J. Paszkowski, Kraków 2004, s. 67–74.
RIpTEupMm5yXj
(Uzupełnij).
Wykorzystaj informacje z tekstu głównego, gdzie omówiono, na czym polega nowatorski charakter dramatów Szekspira.
Sprawdź czy twoja odpowiedź odnosi się np. do występowania elementów fantastycznych, odrzucenia ograniczenia liczby postaci na scenie.
Praca domowa
Zapoznaj się z podanym tekstem, a następnie wyjaśnij, dlaczego autor uznaje dzieła Szekspira za utwory charakterystyczne dla epoki baroku.
Zapoznaj się z podanym tekstem, a następnie wyjaśnij, dlaczego autor uznaje dzieła Szekspira za utwory charakterystyczne dla epoki baroku.
Zapoznaj się z podanym tekstem, a następnie wyjaśnij, dlaczego autor uznaje dzieła Szekspira za utwory charakterystyczne dla epoki baroku.
Przeczytaj podany tekst, a następnie wyjaśnij, dlaczego autor uznaje dzieła Szekspira za utwory charakterystyczne dla epoki baroku.
Zdzisław ŻygulskiO dramat nowożytny i jego formę
Istotę kompozycji dramatów Szekspira zrozumiemy, gdy uświadomimy sobie, że dzieła jego są dziełami epoki baroku i mają szereg cech wspólnych z przemianami, które dokonały się w ówczesnym malarstwie. Jedną z tendencyj baroku w malarstwie było przejście od formy zwartej do otwartej i pod tym kątem widzenia możemy rozważać sztuki Szekspira. Czysty styl renesansu trzymał się linij poziomych i pionowych i dawał obrazy symetryczne z wyraźnie zaznaczoną osią środkową; styl baroku trzyma się przekątni i daje obrazy asymetryczne. Zmienia się też oświetlenie. Renesans rozmieszcza światło na całej płaszczyźnie równomiernie, barok oświetla tylko jedną część płaszczyzny. Obraz renesansowy ma zarazem wartość architektoniczną, obraz barokowy przestaje być architekturą. Jeśli te spostrzeżenia zastosujemy teraz do tragedyj Szekspira i zestawimy je z tragedjami Corneille’a, [...] to zobaczymy, że [...] u Corneille’a bohater jest zawsze osią sztuki, inne osoby umieszczone są proporcjonalnie, po jego bokach, a w całej tragedii panuje od początku do końca jeden niezmienny nastrój cierpienia lub namiętności, u Szekspira asymetria, nierównomierność, przesuwanie postaci bohatera w tę lub tamtą stronę, ogólne wrażenie luźności, nieregularności, ale też ruchu i napięcia. „Nieprawidłowość“ jednak sztuk Szekspira jest tylko pozorna. Renesans chętnie uwydatniał swe zasady twórcze [...], barok chętnie je ukrywał i dopiero dokładna analiza wykazuje, że i jego dzieła są ściśle organicznymi kompozycjami. [...] Poprzednicy angielscy Szekspira nie dbali o organiczną całość swych sztuk i dawali tylko poszczególne efektowne sytuacje, on zaś był mistrzem w splataniu różnych motywów w jedną całość i umiejętność ta właśnie uczyniła go najwybitniejszym pisarzem scenicznym czasów nowożytnych.
91 Źródło: Zdzisław Żygulski, O dramat nowożytny i jego formę, „Pamiętnik Literacki” 1925-26, s. 34–36.
