Sprawdź się
Zapoznaj się z fragmentem Żywotu Pitagorasa Porfiriusza, a następnie odpowiedz na pytanie, jaką słynną metaforę i czyjego autorstwa przypomina opowieść o filozofie z Samos.
Żywot PitagorasaPowiadał, że filozofia ma na celu wyrwanie naszego umysłu jakby z więzów i kajdan i przywrócenie mu wolności; bez niego bowiem nikt nie może nauczyć się niczego słusznego ani prawdziwego, ani też posługiwać się zmysłami; umysł bowiem, jak twierdził, wszystko postrzega i wszystko słyszy, wszystko inne zaś jest ślepe i głuche. Gdy zaś umysł zostanie oczyszczony, trzeba mu następnie ukazać to, co niesie pożytek.
Źródło: Porfiriusz, Żywot Pitagorasa, [w:] Janina Gajda, Pitagorejczycy, Warszawa 1996, s. 155.
Czy przedstawiona we fragmencie wizja życia ludzkiego jest optymistyczna czy pesymistyczna?
Dzięki czemu człowiek może poprawić swój los?
Żywot PitagorasaTaki już los nami włada, a my jak zwoje okrągłe,
W tę to w tamtą toczymy się stronę, ból w sobie wlokąc niezmierny;
Gorzka rozterka w nas mieszka wrodzona i ta nam przejada
Duszę; tę z siebie wyrwać potrzeba i przed nią uciekać.
Zeusie Ojcze, zaprawdę, zbawiłbyś nas ode złego,
Gdybyś każdemu pokazał, jakiego ducha ma w sobie.
Bądź dobrej myśli, człowiecze; wszak boska w tobie krew płynie!
Święta Przyroda cię uczy, odsłania ci tajnie wszech rzeczy.
Zbliż się do Niej choć trochę a wtedy, mym radom posłuszny,
Ciałem zdołasz owładnąć, duch zdrowy cierpień pozbędzie.
Wstrzymuj się tylko od złego pokarmu, o którym słyszałeś;
Rozważ, czym duszę oczyszczasz i czym ją z więzów wyzwalasz.
Wszystko rozumem oceniaj; niech rozum ci będzie woźnicą.Źródło: Porfiriusz, Żywot Pitagorasa, [w:] Janina Gajda, Pitagorejczycy, Warszawa 1996, s. 158.
Historia estetykiPitagorejczycy zapisali się w dziejach estetyki drugą jeszcze teorią. I ta również była związana z muzyką, ale miała całkowicie odmienny charakter. Tamta pierwsza mówiła: muzyka polega na proporcji, a ta druga: jest potęgą działającą na duszę. Była odpowiednikiem ekspresyjnej sztuki Greków, owej „trójjedynej chorei”, działającej słowem, gestem, muzyką. (…) Z tego wypływa wniosek: można muzyką działać na dusze. Dobrą muzyką można je ulepszać, ale także złą można je psuć. Grecy używali tu wyrażenia psychagogia (psiupsilonchialfagammaomegagammaίalfa), czyli kierowanie duszami. Otóż taniec, a jeszcze więcej muzyka miały w przekonaniu ich moc psychagogiczną. Można — jak się wyrażali — wprowadzać duszę w dobry lub zły „éthos” (ἦϑomicronς). Na tym tle wytworzyła się nauka o ethosie muzyki, czyli o jej psychagogicznym i wychowawczym działaniu, która stała się trwałym składnikiem greckiego rozumienia muzyki, jeszcze bardziej popularnym niż jej rozumienie matematyczne.
Źródło: Władysław Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. 1, Warszawa 1988, s. 88–89.
Wyjaśnij czym była harmonia (zgodnie z ustaleniami pitagorejczyków) i napisz jak wpłynęła ona na postrzeganie sztuki i estetyki.
Obejrzyj zdjęcie ornamentu nad wejściem do szpitala Khalifa w Abu Dhabi. Określ, jakie figury geometryczne są podstawą ornamentu.
Zapoznaj się z fragmentem książki W. Welscha, Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki. Następnie odpowiedz na pytanie: czy współczesna powszechna estetyzacja dowodzi sukcesu pitagorejskiego projektu poszukiwania harmonii i piękna natury, by na niej wzorować świat ludzkich działań?
Estetyka poza estetyką. O nową postać estetykiŻyjemy dzisiaj w okresie niesłychanej estetyzacji realnego świata. Wszędzie widać upiększanie i styling, których zakres sięga od wizerunku jednostki po wygląd miast, od ekonomii po ekologię.
Jednostki poddają się stylingowi ciała, psychiki i zachowania. W salonach piękności i w klubach fitnessu uprawiają perfekcjonizację estetyczną ciała, na kursach medytacji i seminariach New Age estetyzację psychiki, a na kursach savoir vivre ćwiczą estetycznie pożądane zachowania. Homo aestheticus stał się nową figurą przewodnią. W przestrzeni miejskiej niemal wszystko przeszło w ostatnich latach zabieg face‑liftingu – przynajmniej w bogatych krajach zachodnich. Również ekonomia czerpie ogromne zyski z nowej tendencji konsumentów, którym w istocie nie chodzi o nabycie artykułu, lecz o wkupienie się za jego pośrednictwem w estetyczny life style, jaki z produktem tym skojarzyły strategie reklamowe. Nawet ekologia jest pod względem estetycznym partnerem ekonomii. Zmierza w kierunku branży upiększania i faworyzuje styling środowiska w sensie ideałów estetycznych, takich jak kompleksowość czy piękno natury. Gdyby zachodnie społeczeństwo przemysłowe mogło robić wszystko, na co ma ochotę, zapewne przekształciłoby środowisko – miejskie, przemysłowe i naturalne – in toto w hiperestetyczną scenerię. Technologia genetyczna, która łączy styling indywidualny i styling ekologiczny, jest kolejnym przykładem tego procesu. Dostosowuje wszelkie gatunki żywych istot do naszych potrzeb; potrafi nas zaopatrzyć nawet w dziecko takiego gatunku, jakiego zapragniemy na gruncie swych oczekiwań estetycznych. Technologię genetyczną można określić jako genetyczną chirurgię plastyczną.
Źródło: Wolfgang Welsch, Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, tłum. K. Guczalska, Kraków 2004, s. 119–120.