Sprawdź się
Wskaż prawdziwe zdania.
- Timaios jest dialogiem poświęconym problematyce kosmogonicznej.
- Timaios jest dialogiem powstałym w późnym okresie twórczości Platona.
- W dialogu Timaios dominuje problematyka społeczna.
- Wyjaśniając powstanie kosmosu w Timaiosie, Platon odwołuje się do poglądów sceptyckich.
Zaznacz zasady, które w dialogu Timaios tłumaczą powstanie kosmosu.
| tak | nie | |
| Zasada creatio ex nihilo, stwarzania z niczego. | □ | □ |
| Zasada przyczynowości. | □ | □ |
| Zasada dualizmu metafizycznego. | □ | □ |
| Zasada wielości światów. | □ | □ |
Rozwiąż krzyżówkę.
- Miasto, z którego pochodził Timaios.
- Kształt drobin, z których wg Platona składa się ogień.
- To, w czym wg Platona mieszczą się rzeczy.
- Platoński sprawca świata.
- Według Platona powierzono im stworzenie cielesności człowieka.
- Kształt drobin, z których wg Platona składa się woda.
| 1 | |||||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||||
| 6 |
Których z podanych w tabeli cech nie posiada kosmos opisany w Timaiosie?
| Niematerialność. | □ |
| Przyczynowość. | □ |
| Przestrzenność. | □ |
| Rozumność. | □ |
| Skończoność. | □ |
| Jedyność. | □ |
| Doskonałość. | □ |
Na podstawie wiedzy o filozofach przedplatońskich znajdź i wymień przynajmniej jeden wątek obecny w ich poglądach, do którego nawiązania są widoczne w koncepcji kosmosu w Timaiosie.
Zapoznaj się z Platońską koncepcją genezy i natury czasu. Na podstawie fragmentu 1 opisz dylemat, przed którym stanął filozof. Na podstawie fragmentu 2 opisz rozwiązanie tego dylematu.
Fragment 1
TimaiosSkoro bóg, ojciec wszechświata, zobaczył, że to odwzorowanie bogów wiecznych [świat] porusza się i żyje, ucieszył się, a uradowany umyślił je zrobić jeszcze bardziej podobnym do pierwowzoru. Więc tak jak pierwowzór jest istotą żywą, wieczną, tak postanowił i ten wszechświat do tej doskonałości doprowadzić. Natura „istoty żywej” była wieczna. Nie było rzeczą możliwą, żeby tę naturę całkowicie przystosować do wszechświata, który został zrodzony.
Źródło: Platon, Timaios, [w:] Dialogi, t. II, tłum. S. Witwicki, Kęty 1999, s. 686–687.
Fragment 2
TimaiosWięc umyślił zrobić pewien ruchomy obraz wieczności i porządkując wszechświat robi równocześnie wiekuisty obraz wieczności, która trwa w jedności, obraz idący miarowo, który my nazywamy czasem. Urządza dni i noce i miesiące i lata, których nie było, zanim powstał wszechświat, a teraz zaczęły powstawać równocześnie z syntezą wszechświata. To wszystko są części czasu, a przeszłość i przyszłość to są zrodzone postacie czasu. I my sami nie wiemy, jak niesłusznie odnosimy je do istoty wiecznej i mówimy, że była, jest i będzie, a jej naprawdę przysługuje tylko to, że jest. „Było i będzie” wypada mówić tylko o tym, co powstaje i przebiega w czasie, bo jedno i drugie to są zmiany […]. [czas] się miarowo obraca i tylko naśladuje wieczność […]. Zatem czas powstał razem ze światem, aby razem zrodzone razem też ustały, jeżeli kiedyś przyjdzie koniec świata i czasu. Powstał na wzór wieczności, aby był do niej możliwie jak najpodobniejszy.
Źródło: Platon, Timaios, [w:] Dialogi, t. II, tłum. S. Witwicki, Kęty 1999, s. 686–687.
Timaios – filozoficzny mit o pochodzeniu i naturze świataRzecz bardzo zastanawiająca, że Platon odważył się na całościowe przemyślenie problematyki filozoficzno‑przyrodniczej dopiero przy końcu życia, gdy cały system jego filozofii był już w pełni wykończoną konstrukcją. Dialog Timaios, świadomie mityczny traktat o stworzeniu świata, miał stać się ostatecznym uwieńczeniem Platońskiego systemu. Forma tego dialogu nie jest najcelniejsza. Czytając, odnosi się wrażenie, jakby pióro siedemdziesięcioletniego autora tępiało powoli. Subtelna kompozycja dialogowa innych jego dzieł zostaje tu zastąpiona, miejscami prawie nudnym, monologiem. Także jego myśl rwie się, wraca powtórzeniami, nuży wgłębianiem się w zbyteczne detale, raczej rozsadzające całość wizji. Ale mimo te wszystkie niewątpliwe zmagania z wiekiem, Platon pozostaje sobą. Nie jest łatwo podążać za myślą filozofa, ale jeśli ktoś potrafi dotrzymać mu kroku, dojrzy wizję wstrząsającą swoją wielkością i głębią penetracji.
Z dzisiejszego punktu widzenia wiedza empiryczna o świecie, jaką dysponował Platon, była niewielka i w dodatku silnie rozmyta naiwnymi interpretacjami, wywodzącymi się z pomieszania prostych obserwacji z tendencją do brania wyrażeń językowych za samą rzeczywistość. I oto z takiego materiału została zbudowana wizja świata w zbyt wielu miejscach uprzedzająca wyniki współczesnych nauk i filozoficznej refleksji nad nimi, by można to było zrzucić tylko na karb przypadku. Należy chyba przypuszczać, że fakt ten jest zasługą wnikliwości metafizycznych zasad Platona, które, zastosowane do niedoskonałych danych o świecie, potrafiły z nich wycisnąć aż tyle myślowego tworzywa. W świetle tych uwag staje się zrozumiałe, dlaczego Timaios nie mógł zostać napisany przed innymi dialogami twórcy Akademii.
Źródło: Michał Heller, Timaios – filozoficzny mit o pochodzeniu i naturze świata, „Analecta Cracoviensia” 1985, nr XVII, s. 111.
Jedną z najdonioślejszych zasad, które są obecne tak w Timaiosie, jak i w całej twórczości Platona, jest zasada mówiąca o matematycznej naturze świata. Przeczytaj fragment z książki R. Penrose’a Nowy umysł cesarza. O komputerach, umyśle i prawach fizyki. Następnie stwórz metaforę, w której zawrzesz relację między ludzkim umysłem, matematyką i światem rzeczywistym, uzupełniając wybraną formułę:
Nowy umysł cesarza. O komputerach, umyśle i prawach fizykiDzięki jakiemuś cudownemu wglądowi w istotę problemu Platon zdołał dostrzec, mimo iż wtedy miał do tego bardzo wątłe podstawy, że z jednej strony matematykę należy studiować dla niej samej i nie można wymagać, aby jej pojęcia stosowały się ściśle do obiektów poznawanych empirycznie; z drugiej zaś strony działanie rzeczywistego świata zewnętrznego można ostatecznie zrozumieć tylko w kategoriach ścisłej matematyki, to znaczy za pomocą obiektów z platońskiego idealnego świata, poznawalnego na drodze intelektualnej!
Źródło: Roger Penrose, Nowy umysł cesarza. O komputerach, umyśle i prawach fizyki, tłum. P. Amsterdamski, Warszawa 1995, s. 183–184.