Sprawdź się
Zaznacz, która z poniższych osób przewodniczyła Towarzystwu do Ksiąg Elementarnych.
Poniższe zdjęcie przedstawia pałac Łazienkowski. Wymień cechy tej budowli, które świadczą o tym, że wzniesiono ją w stylu klasycystycznym.
Wymień cechy charakterystyczne architektonicznego stylu klasycystycznego.
Dopasuj autorów do ich dzieł.
<em>Monachomachia</em>, <em>Laura i Filon</em>, <em>Listy do Irydy</em>, <em>Chudy literat</em>
Ignacy Krasicki | |
Adam Naruszewicz | |
Stanisław Trembecki | |
Franciszek Karpiński |
Zapoznaj się z poniższym tekstem, a następnie wyjaśnij, co skłaniało szlachtę do służenia na dworach magnackich.
Jan Duklan Ochocki o dworach magnackich w XVIII w.
Dwory pańskie bywały bardzo liczne: składały się one głównie z samej szlachty, synów obywatelskich [synów ziemian], dworzan, pokojowców, giermków alias paziów; lokajów i kamerdynerów nie znano. Byli za to hajducy, pajuki w barwie i laufry we właściwym sobie odzieniu. Dworzanie ubierali się, jak im się podobało, ale na pokoje wstępowali przy pałaszach i w ładownicach; brali wprawdzie bardzo szczupłą gażę, zwaną salarium, lecz panowie prezentami ich podsycali. Musieli mieć konie dzielne, rzędy sute, bo w stolicy lub na wizytę wszyscy stawali kawalkadą około karety, w której pan lub pani jechała. Kareta ozdobiona była z przepychem, herbami i insygniami dostojności, którą pan piastował […]. Ekwipaż poprzedzali dwaj lub jeden z harapnikiem [bat myśliwski do odpędzania psów od zabitej zwierzyny] laufer w kolej; jeden też z dworzan wyznaczony był do ręki pani, gdy do kościoła lub pałacu wchodziła, i podawał ją z daleka, jak do tańca, o krok naprzód postępując. Paziowie ogon długi [tren] nieśli.
Pokojowi była to służba pałacowa jednakowo ubrana, zawsze przy pałaszach, stająca za panem, panią i gośćmi z talerzami u stołu […]. Paziowie był to dobór pięknych dzieci szlacheckich, pospolicie z hiszpańska bogato strojnych, których panie za dojściem do młodzieńczego wieku posuwały [awansowały] na dworskich, kupowano im szarże w wojsku lub wyrabiano urzędy powiatowe i wojewódzkie, żeniono ich zyskownie albo w służbie kościoła promowano na wysokie stopnie. Zgoła paź wielkiego pana całe życie był protegowany przez jego familię, jako z dzieciństwa mający w niej zasługi. […] Każdy pan trzymał prócz tego żołnierzy nadwornych, piechotę i konnicę i miał także Kozaków dworskich do posyłek. Panie miewały jeszcze przy sobie panienki szlacheckie pod tytułem panien respektowych, do których trzymały guwernantki, ochmistrzynie, obowiązane czuwać nad obyczajami, ich nauką i tym wszystkim, co należało do dobrego wychowania i właściwe było szlacheckiemu urodzeniu. […]
W roku 1785 zastałem wielu panów i znaczną część szlachty już w stroju francuskim, a w roku 1788 panowie wszyscy niemal młodsi i szlachta znowu pobrali żupany i kontusze. Stanisław August od początku niemal panowania swego starał się zbytki w stroju kosztownym ukrócić, gdyż te i rujnowały, i oddzielały widocznie szlachtę od panów. Niejeden magnat dźwigał na sobie kilka wiosek lub cały klucz jaki [majątek złożony z kilku lub kilkunastu wsi], czemu szlachta dorównać klejnotami dziadowskimi nie mogła.
Ustanowiono na sejmie grodzieńskim mundury wojewódzkie w roku 1780 pod tytułem leges sumptuariae [prawa przeciw zbytkowi], był to własny pomysł Stanisława Augusta. Do tego już w tej epoce, w której piszę, dwory panów powoli upadać zaczynały, ubywało dworzan i pokojowców, a chociaż możniejsi […] po roku 1786 otaczali się licznymi gronami szlachty, nie była to już służba jak dworska, raczej klienci i przyjaciele, których panowie do wyższych swych interesów używali, jako to na posłów, deputatów, sędziów, doradców w sprawach osobistych i krajowych.
Wskaż w przytoczonym fragmencie wspomnień Ochockiego świadectwa przemian w mentalności i modzie panującej w środowiskach dworskich. Jakie były kierunki tych zmian?
Wskaż budowle, które powstały w czasach stanisławowskich.
Zapoznaj się z fragmentem konstytucji sejmowej, a następnie wykonaj zamieszczone pod nim polecenie.
Ponieważ Ojciec Święty przez wydaną do wszystkich państw chrześcijańskich bullę, niebawem w państwach Rzeczypospolitej publikowaną być mającą, skasował Institutum Zakonu X.X. Jezuitów, którzy w kraju większą część funduszów na edukację młodzi destynowanych i większą część edukacji za dozwoleniem Rzeczypospolitej wieloma konstytucjami nadanymi utrzymywali, więc ażeby z tych okoliczności Rzeczypospolita, tak co do edukacji młodzi krajowej, jako też co do dóbr i majątków nie ponosiła uszczerbku, takowe czynimy rozporządzenie. Ustanawiamy Komisję w Warszawie odprawować się mającą do edukacji.
Omów rolę Stanisława Augusta Poniatowskiego w rozwoju mecenatu artystycznego i kultury.
Wymień ważne dzieła polskiego oświecenia (architektoniczne, malarskie, literackie i publicystyczne).