Sprawdź się
Pan Prezydent: – Panie Marszałku. Przecież ta moja oblubienica całkiem krzywa. Pan Marszałek: – Wyprostujemy ją, najdroższy panie Prezydencie, pod maglem sejmowym, wyprostujemy.
Wskaż, w którym roku mogła powstać ta karykatura. Uzasadnij swój wybór.
- 1921
- 1926
- 1935
Konstytucja kwietniowa została uchwalona stosunkiem głosów 260 do 139. Na podstawie fragmentu Konstytucji marcowej, której przepisy regulowały zmianę ustawy zasadniczej, rozstrzygnij, czy Konstytucja kwietniowa została wprowadzona zgodnie z prawem, czy nie. Uzasadnij odpowiedź.
Artykuł 35.
Każdy projekt ustawy, przez Sejm uchwalony, będzie przekazany Senatowi do rozpatrzenia. Jeżeli Senat nie podniesie w ciągu 30 dni od dnia doręczenia mu uchwalonego projektu ustawy żadnych przeciwko niemu zarzutów – Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie ustawy. Na wniosek Senatu Prezydent Rzeczypospolitej może zarządzić ogłoszenie ustawy przed upływem 30 dni.
Jeżeli Senat postanowi projekt, uchwalony przez Sejm, zmienić lub odrzucić, powinien zapowiedzieć to Sejmowi w ciągu powyższych 30 dni, a najdalej w ciągu następnych dni 30 zwrócić Sejmowi z proponowanemi zmianami.
Jeżeli Sejm zmiany, przez Senat proponowane, uchwali zwykłą większością, albo odrzuci większością 11/20 głosujących – Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie ustawy w brzmieniu, ustalonem ponowną uchwałą Sejmu.Artykuł 125.
Zmiana Konstytucji może być uchwalona tylko w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, względnie członków Senatu, większością 2/3 głosów.
Wniosek o zmianę Konstytucji winien być podpisany co najmniej przez ⅓ ustawowej liczby posłów, a zapowiedziany co najmniej na 15 dni.
Drugi z rzędu na zasadzie tej Konstytucji wybrany Sejm może dokonać rewizji Ustawy Konstytucyjnej własną uchwałą, powziętą większością 3/5 głosujących, przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Co lat 25 po uchwaleniu niniejszej Konstytucji ma być Ustawa Konstytucyjna poddana rewizji zwyczajną większością Sejmu i Senatu, połączonych w tym celu w Zgromadzenie Narodowe.
Na podstawie poniższych materiałów źródłowych oraz przepisów Konstytucji kwietniowej oceń, czy okólnik wprowadzony przez premiera był niezgodny z prawem. Uzasadnij swoje zdanie.
Źródło A
Gen Rydz‑Śmigły wyznaczony przez Marszałka Piłsudskiego jako pierwszy obrońca ojczyzny i pierwszy współpracownik Pana Prezydenta w rządzeniu państwem, ma być uważany i szanowany, jako pierwsza w Polsce osoba po Panu Prezydencie Rzeczypospolitej […]. Wszyscy funkcjonariusze państwowi z Prezesem Rady Ministrów na czele okazywać mu winni objawy honoru i posłuszeństwa
Źródło B
Okólnik ten był złamaniem konstytucji i Sładkowski powinien był odpowiadać za jego wydanie przed Trybunałem Stanu. Mniejsza zresztą o drugą osobę […] jakkolwiek drugą osobą w państwie był marszałek Senatu. […] Instytucja „drugiej osoby” redukująca się do porządku ustawiania foteli na nabożeństwach i uroczystościach […] miała znaczenie drugorzędne. Inaczej było z posłuszeństwem, którego dla Rydza Składkowski od ministrów w okólniku wymagał. Żądanie to łamało, druzgotało całą konstytucję z 23 kwietnia.
Na podstawie „deklaracji ideowej” Obozu Zjednoczenia Narodowego z lutego 1937 r. wykonaj polecenia.
1. Normę naszego wewnętrznego życia stanowi Konstytucja kwietniowa […]. Ukracając samowolę dawnego sejmowładztwa, zapewnia państwu silna i sprężystą władzę, opartą o przemożny autorytet głowy państwa, prezydenta Rzeczypospolitej, który stojąc na szczycie państwowej struktury, dzierży w swym ręku władzę zasadniczych rozstrzygnięć.
2. Drugim ważnym, charakterystycznym i dodatnim elementem naszego dzisiejszego życia państwowego jest armia. Marszałek Piłsudski ukochał ją nade wszystko […]. Dlatego walczył wytrwale i konsekwentnie o specjalne prerogatywy dla wodza armii, dlatego w sposób przewidujący tego wodza jako swego następcę wyznaczył.
3. Państwo jest jedyną formą prawidłowego i zdrowego bytu narodu. […]
4. Naród polski związał się duchowo na progu swego cywilizacyjnego rozwoju z katolickim kościołem […]. W stosunku do innych wyznań stoimy na stanowisku określonym w Konstytucji, a wynikającym z tradycyjnej polskiej tolerancji religijnej.
5. […] Zachowując zasady własności prywatnej, jako też przedsiębiorczości prywatnej jednostek, Państwo musi mieć prawo wpływu na harmonijny rozwój całokształtu produkcji.
8. Kultura polska w nauce, sztuce i obyczaju winna być wykładnikiem geniusza narodowego […]. Nauka, literatura i sztuka tak pojęte, będąc źródłem duchowych i materialnych wartości narodu, winny być przez państwo otoczone troskliwą opieką
9. Wytyczną naszą w stosunku do mniejszości narodowych jest chęć bratniego współżycia obywatelskiego na tej ziemi, za którą w ciągu wieków przelewaliśmy krew […]. W stosunku do ludności żydowskiej – stanowisko nasze jest następujące: zbyt wysoko cenimy poziom i treść naszego życia kulturalnego […], abyśmy mogli aprobować akty samowoli i brutalnych odruchów antyżydowskich. […] Zrozumiałym natomiast jest instynkt samoobrony kulturalnej i naturalną jest dążność społeczeństwa polskiego do samodzielności gospodarczej.
Porównaj ordynację wyborczą z 1922 r. z nową, z 1935 r., a następnie wskaż, które stwierdzenia w tabeli są prawdziwe, a które fałszywe.
Prawo wybierania.
Art. 2.
Prawo wybierania do Sejmu ma każdy obywatel bez różnicy płci, który przed dniem zarządzenia wyborów ukończył lat 24.
Art. 3.
(1) Nie ma prawa wybierania:
a) pozbawiony lub ograniczony w zdolności do działań prawnych;
b) pozbawiony praw rodzicielskich lub opiekuńczych;
c) wydalony na mocy wyroku sądu dyscyplinarnego ze służby państwowej lub samorządowej albo pozbawiony wyrokiem takiego sądu stanowiska publicznego lub prawa wykonywania zawodu, a to w ciągu lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku;
d) wykluczony od pełnienia czynnej służby wojskowej, służby w rezerwie lub w pospolitem ruszeniu;
e) pozbawiony orzeczeniem Trybunału Stanu mandatu poselskiego lub senatorskiego albo urzędu ministra, a to w ciągu lat dziesięciu od orzeczenia Trybunału;
f) skazany wyrokiem sądowym, choćby nieprawomocnym, na utratę praw publicznych bądź na karę wydalenia z wojska lub z marynarki wojennej albo z korpusu oficerskiego;
g) skazany wyrokiem sądowym na karę zasadniczą pozbawienia wolności za przestępstwo, popełnione z chęci zysku lub innych niskich pobudek, a to w ciągu lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku;
h) utrzymujący się z nierządu;
i) umieszczony przez sąd: w zakładzie leczniczym, w domu pracy przymusowej lub w zakładzie dla niepoprawnych;
j) umieszczony w zamkniętym zakładzie dla psychicznie chorych.
(2) Utrata prawa wybierania, nieorzeczona wyrokiem sądowym, trwa aż do ustania przyczyny, która ją spowodowała, jeżeli przepis ustępu poprzedzającego nie stanowi inaczej.
Rozdział III.
Prawo wybieralności.
Art. 4.
Prawo wybieralności na całym obszarze Państwa ma każdy obywatel, mający prawo wybierania, który przed dniem zarządzenia wyborów ukończył lat 30.
Art. 5.
Nie mają prawa wybieralności w okręgach wyborczych, na obszarze których pełnią służbę:
a) wojewodowie (Komisarz Rządu m. st. Warszawy) oraz podlegli im urzędnicy;
b) prokuratorzy sądów powszechnych z wyjątkiem prokuratorów Sądu Najwyższego;
c) kuratorzy okręgów szkolnych oraz podlegli im naczelnicy wydziałów, wizytatorzy i inspektorzy szkolni;
d) dyrektorzy izb skarbowych oraz podlegli im urzędnicy;
e) oficerowie i szeregowi Policji Państwowej z wyjątkiem pełniących służbę we władzach centralnych.
Rozdział IV.
Okręgi wyborcze i obwody głosowania.
Art. 6.
(1) Obszar Państwa dzieli się na 104 okręgi wyborcze; wykaz okręgów zawiera załącznik do ustawy niniejszej.
(2) Granice powiatów i komisarjatów Policji Państwowej określa stan prawny, istniejący w dniu zarządzenia wyborów.
(3) Nowy powiat, utworzony z gmin, położonych na obszarze różnych okręgów wyborczych, włącza się do okręgu, do którego przedtem należała większa część ludności tego powiatu.
Art. 7.
Na każdy okrąg wyborczy przypadają dwa mandaty poselskie.
Art. 31.
Listę kandydatów na posłów ustala w każdym okręgu wyborczym zgromadzenie okręgowe., Ordynacja wyborcza z 1922 roku Art. 1.
Prawo wybierania posłów do Sejmu ma, wyjąwszy wojskowych w służbie czynnej, każdy obywatel Rzeczypospolitej Polskiej bez różnicy płci, który w dniu ogłoszenia wyborów w Dzienniku Ustaw ma ukończonych 21 lat wieku i w myśl postanowień niniejszej ustawy prawa tego nie jest pozbawiony.
Art. 5.
Wybieralnymi do Sejmu mogą być wszyscy obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, posiadający prawo wybierania, nie wyłączając wojskowych w służbie czynnej, niezależnie od miejsca zamieszkania w kraju lub zagranicą, którzy do dnia ogłoszenia wyborów ukończyli 25 lat.
Art. 45.
Zgłoszenie [posłów] winno być podpisane łącznie lub na oddzielnych deklaracjach najmniej przez 50 wyborców, zamieszkałych w okręgu wyborczym.
Ordynacja wyborcza z 1935 roku
Rozdział II.
Prawo wybierania.
Art. 2.
Prawo wybierania do Sejmu ma każdy obywatel bez różnicy płci, który przed dniem zarządzenia wyborów ukończył lat 24.
Art. 3.
(1) Nie ma prawa wybierania:
a) pozbawiony lub ograniczony w zdolności do działań prawnych;
b) pozbawiony praw rodzicielskich lub opiekuńczych;
c) wydalony na mocy wyroku sądu dyscyplinarnego ze służby państwowej lub samorządowej albo pozbawiony wyrokiem takiego sądu stanowiska publicznego lub prawa wykonywania zawodu, a to w ciągu lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku;
d) wykluczony od pełnienia czynnej służby wojskowej, służby w rezerwie lub w pospolitem ruszeniu;
e) pozbawiony orzeczeniem Trybunału Stanu mandatu poselskiego lub senatorskiego albo urzędu ministra, a to w ciągu lat dziesięciu od orzeczenia Trybunału;
f) skazany wyrokiem sądowym, choćby nieprawomocnym, na utratę praw publicznych bądź na karę wydalenia z wojska lub z marynarki wojennej albo z korpusu oficerskiego;
g) skazany wyrokiem sądowym na karę zasadniczą pozbawienia wolności za przestępstwo, popełnione z chęci zysku lub innych niskich pobudek, a to w ciągu lat pięciu od uprawomocnienia się wyroku;
h) utrzymujący się z nierządu;
i) umieszczony przez sąd: w zakładzie leczniczym, w domu pracy przymusowej lub w zakładzie dla niepoprawnych;
j) umieszczony w zamkniętym zakładzie dla psychicznie chorych.
(2) Utrata prawa wybierania, nieorzeczona wyrokiem sądowym, trwa aż do ustania przyczyny, która ją spowodowała, jeżeli przepis ustępu poprzedzającego nie stanowi inaczej.
Rozdział III.
Prawo wybieralności.
Art. 4.
Prawo wybieralności na całym obszarze Państwa ma każdy obywatel, mający prawo wybierania, który przed dniem zarządzenia wyborów ukończył lat 30.
Art. 5.
Nie mają prawa wybieralności w okręgach wyborczych, na obszarze których pełnią służbę:
a) wojewodowie (Komisarz Rządu m. st. Warszawy) oraz podlegli im urzędnicy;
b) prokuratorzy sądów powszechnych z wyjątkiem prokuratorów Sądu Najwyższego;
c) kuratorzy okręgów szkolnych oraz podlegli im naczelnicy wydziałów, wizytatorzy i inspektorzy szkolni;
d) dyrektorzy izb skarbowych oraz podlegli im urzędnicy;
e) oficerowie i szeregowi Policji Państwowej z wyjątkiem pełniących służbę we władzach centralnych.
Rozdział IV.
Okręgi wyborcze i obwody głosowania.
Art. 6.
(1) Obszar Państwa dzieli się na 104 okręgi wyborcze; wykaz okręgów zawiera załącznik do ustawy niniejszej.
(2) Granice powiatów i komisarjatów Policji Państwowej określa stan prawny, istniejący w dniu zarządzenia wyborów.
(3) Nowy powiat, utworzony z gmin, położonych na obszarze różnych okręgów wyborczych, włącza się do okręgu, do którego przedtem należała większa część ludności tego powiatu.
Art. 7.
Na każdy okrąg wyborczy przypadają dwa mandaty poselskie.
Art. 31.
Listę kandydatów na posłów ustala w każdym okręgu wyborczym zgromadzenie okręgowe.
Ordynacja wyborcza z 1922 roku
Art. 1.
Prawo wybierania posłów do Sejmu ma, wyjąwszy wojskowych w służbie czynnej, każdy obywatel Rzeczypospolitej Polskiej bez różnicy płci, który w dniu ogłoszenia wyborów w Dzienniku Ustaw ma ukończonych 21 lat wieku i w myśl postanowień niniejszej ustawy prawa tego nie jest pozbawiony.
Art. 5.
Wybieralnymi do Sejmu mogą być wszyscy obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, posiadający prawo wybierania, nie wyłączając wojskowych w służbie czynnej, niezależnie od miejsca zamieszkania w kraju lub zagranicą, którzy do dnia ogłoszenia wyborów ukończyli 25 lat.
Art. 45.
Zgłoszenie [posłów] winno być podpisane łącznie lub na oddzielnych deklaracjach najmniej przez 50 wyborców, zamieszkałych w okręgu wyborczym.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| W obu przypadkach zachowano zasadę pięcioprzymiotnikowych wyborów. | □ | □ |
| Liczba posłów została zmniejszona, natomiast liczba senatorów zwiększona. | □ | □ |
| Zarówno wiek wyborców, jak i wybieranych został podwyższony. | □ | □ |
| Wybory w 1935 r. były nieproporcjonalne, ponieważ z każdego ze 104 okręgów wybierano taką samą liczbę kandydatów. | □ | □ |
| W obu ordynacjach partie polityczne wyznaczają kandydatów do Sejmu. | □ | □ |
Zapoznaj się ze źródłami i odpowiedz na pytania.
Źródło A
Ustawa bowiem wyborcza do Senatu pozbawia chłopów całkowicie nawet dotychczasowego prawa głosowania, a przez to samo wywłaszcza ich z wszelkiego wpływu na skład Senatu. Ordynacja wyborcza do Sejmu pozostawia wprawdzie chłopom możność oddania kartki wyborczej, ale odejmuje im prawo zgłaszania własnych kandydatów na posłów. Posłem w tych warunkach zostać może tylko ten, kto uzyska przyzwolenie władz rządowych […]. Stronnictwo Ludowe i jego członkowie nie wezmą udziału w wyborach przeprowadzonych na podstawie nowej ordynacji wyborczej.
Źródło B
W Sejmie, w którym rozbrzmiewały tylko spory o cząstkowe rozbieżne interesy poszczególnych grup, w którym wszyscy wszystkich nawzajem zwalczali, Blok dał przykład, jak osiągnąć zharmonizowanie wysiłków i jak – w imię naczelnego, nadrzędnego interesu państwowego – należy dążyć do uzyskiwania rozstrzygnięć uzgodnionych. Fakt, że w Bloku znajdowali się przedstawiciele wszystkich warstw i rozbieżnych interesów społecznych, dał możność osiągania istotnego porozumienia, pozwolił na uzgodnione rozstrzyganie problemów realnego życia.
Źródło C
Dotychczasowy system wyborczy był wybitnie partyjny […]. Kandydatury były zgłaszane przez partie […]. Czemże jest taki poseł? Czy przedstawicielem narodu, czy sługą panów? […] CO się tyczy zmniejszenia liczby posłów, to są w tym względzie dosadne wypowiedzenia się nie tylko u nas, ale i za granicą. Stwierdzają one, że jakości nie można osiągnąć inaczej, jak przez zmniejszenie ilości.
Źródło D
Frekwencja: 46,6%
1935 | Sejm | Senat |
|---|---|---|
Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem | 153 | 60 |
Mniejszości narodowe | 55 | 4 |
Frekwencja: 67,1%
1938 | Sejm | Senat |
|---|---|---|
Obóz Zjednoczenia Narodowego | 161 | 64 |
Bezpartyjni i mniejszości narodowe | 47 | 0 |
Na podstawie poniższych fotografii wymień podobieństwa oraz różnice w przebiegu wyborów w 1935 r. i tych przeprowadzanych współcześnie.
