Sprawdź się
Określ prawdziwość zdań.
Twierdzenie | Prawda | Fałsz |
Odróżnienie rozumu i doświadczenia jako władz poznawczych nastąpiło w starożytności. | □ | □ |
Nowożytny spór między racjonalistami i empirystami toczył się w XV i XVI wieku. | □ | □ |
Empiryzm i racjonalizm genetyczny oddają psychologiczny aspekt procesu poznania. | □ | □ |
Porównanie umysłu do „czystej tablicy” oddaje stanowisko natywistyczne. | □ | □ |
- Autor tezy cogito ergo sum?
- Nauczyciel Arystotelesa?
- Greckie opowieści o początkach świata?
- Grecki filozof otruty cykutą?
- Zajmował się nią Euklides.
- Twórca klasycznej postaci empiryzmu.
- To co jest poza fizyką?
- Poeta, który grekom opowiedział o wojnie z Troją?
1 | |||||||||||||||||
2 | |||||||||||||||||
3 | |||||||||||||||||
4 | |||||||||||||||||
5 | |||||||||||||||||
6 | |||||||||||||||||
7 | |||||||||||||||||
8 |
Zaznacz, które z poniższych sądów mają charakter aprioryczny, a które aposterioryczny?
Twierdzenie | Aprioryczny | Aposterioryczny |
Pierwiastek z 12 wynosi 3,46410161514. | □ | □ |
Słyszę, że mój fortepian pilnie wymaga strojenia. | □ | □ |
Dzisiaj w nocy padał deszcz albo nie padał. | □ | □ |
Odczuwam złość na myśl o tym, co mnie czeka. | □ | □ |
Przyporządkuj każde z poniższych sformułowań i nazwisk do jednego ze stanowisk epistemologicznych, umieszczając je przy odpowiedniej ilustracji.
Medytacje o pierwszej filozofiiWeźmy np. ten wosk; (…) jego barwa, kształt, wielkość są widoczne: jest twardy, zimny, można go łatwo dotknąć i gdy stuknąć weń palcem, wydaje dźwięk. Jednym słowem posiada wszystko, co zdaje się być potrzebne, aby jakieś ciało mogło zostać jak najwyraźniej poznane. Ale oto, w czasie, gdy to mówię, przybliża się wosk do ognia, traci resztki smaku, zapach ulatuje, barwa się zmienia, kształt znika, rozmiary rosną, wosk staje się płynny, gorący, ledwo go dotknąć można i już, jeśli weń stukać, nie wydaje dźwięku. Czyż to jest dalej ten sam wosk? Trzeba przyznać, że ten sam, nikt temu nie przeczy, nikt inaczej nie myśli. Cóż to więc było w tym wosku, co tak wyraźnie się pojmowało? Na pewno nic z tego, co mi było dane przez zmysły, cokolwiek bowiem podpadało bądź pod zmysł smaku, bądź zapachu, bądź wzroku, bądź dotyku, bądź słuchu, uległo już zmianie: a tymczasem wosk pozostaje. Może to to było, co teraz myślę, mianowicie że wosk sam nie był tą słodyczą miodu ani tą wonią kwiatów, ani tą bielą, ani kształtem, ani dźwiękiem, lecz ciałem, które mi się przedtem ujawniało w ten sposób, a teraz w inny. Lecz czym dokładnie jest to, co tak sobie wyobrażam? Zwróćmy baczną uwagę i usunąwszy to wszystko, co do wosku nie należy, przyjrzyjmy się, co pozostaje; otóż nic innego, jak tylko coś rozciągłego, giętkiego i zmiennego. Ale co to jest to: giętkie i zmienne? Czyż to, że sobie wyobrażam, iż ten wosk może przejść z kształtu okrągłego do kwadratowego, a od tego do trójkątnego? Żadną miarą, albowiem pojmuję ten wosk jako zdolny do niezliczonej ilości takich zmian, nie mogę zaś przebiec w wyobraźni niezliczonej ilości, a zatem pojęcie to nie powstaje dzięki zdolności wyobrażania.(…) Nic mi więc innego nie pozostaje, jak przyznać, że nie mogę sobie wyobrazić, czym jest ten wosk, lecz tylko rozumem (mente) ująć (…) a jego ujęcie (…) polega na wglądzie samego umysłu.
Rozważania dotyczące rozumu ludzkiegoNasze obserwacje zwrócone ku zmysłowym rzeczom zewnętrznym czy też ku wewnętrznym czynnościom duchowym (…) – oto, co zaopatruje umysł w cały materiał myślenia. Takie są dwa źródła poznania, z których pochodzą wszystkie idee, jakie mamy lub możemy mieć naturalnym sposobem (…) Rozum zdaje się nie posiadać najsłabszego przebłysku jakiejkolwiek idei, której by nie otrzymywał z któregoś z tych dwu źródeł (…) chociaż być może (…) rozum je łączy i rozszerza na nieskończenie różne sposoby (…)
Panowanie człowieka w małym światku własnego umysłu jest mniej więcej takie samo, jak w wielkim świecie rzeczy widzialnych, gdzie jego potęga, jakkolwiek wspierana sztuką i zdobytą sprawnością, ogranicza się do łączenia i rozdzielania materiałów, jakie wpadną mu w ręce; ale nie może uczynić nic, by stworzyć najmniejszą bodaj nową cząstkę materii albo unicestwić chociażby jeden z istniejących już atomów.
Uzupełnij poniższe zdanie.
Czy sąd wyrażony w uzupełnionym zdaniu, z poprzedniego ćwiczenia, ma charakter aprioryczny czy aposterioryczny? Odpowiedź uzasadnij.
Uzasadnij wybór z ćwiczenia dziesiątego.