Karol Marks, Fryderyk Engels Manifest komunistyczny (fragment)

Ażeby wszakże panować nad jakąś klasą, trzeba jej zapewnić przynajmniej warunki, w których by mogła swój niewolniczy prowadzić żywot. Poddany mimo ucisk pańszczyzny i poddaństwo swoje zdobywa jednak stanowisko członka gminy (komuny); podobnież mało‑mieszczanin wyrasta na kapitalistę pod jarzmem feudalnego absolutyzmu. Nowożytny wszakże robotnik zamiast podnosić się z postępem przemysłu, upada coraz głębiej w przepaść nędzy dzięki warunkom, w jakich jego klasa postawiona została. Robotnik staje się nędzarzem, a pauperyzm (nędza) rozwija się szybciej niż ludność i bogactwo. Jawnem tedy jest, że burżuazya staje się niezdolną utrzymać dłużej na stanowisku klasy panującej i narzucać nadal społeczeństwu warunki swego klasowego życia. Jako rządząca klasa nie może panować, bo nie jest w stanie niewolnikom swoim nawet w granicach ich niewolnictwa bytu zapewnić, bo spycha ich do stanowiska pauprów, których sama żywić musi, miasto żywienia się ich pracą. Społeczność nie może już żyć pod jej panowaniem, czyli inaczej: życie burżuazyi wpada w zatarg z życiem społeczności.

azeby Źródło: Fryderyk Engels, Karol Marks, Manifest komunistyczny (fragment), dostępny w internecie: wikipedia commons.

T. Aronson Cesarze niemieccy 1871-1918

Austria świadoma tego, że należy zrobić coś z przechodzącym głęboki kryzys Związkiem Niemieckim, była pewna, że to właśnie ona, nie Prusy czy cały naród niemiecki, ma się tym zająć, i pragnęła przypomnieć o swojej przywódczej dotąd roli. Zdecydowała zatem, że należy zwołać kongres w celu przedyskutowania ewentualnej reformy związku, na który zaproszeni zostaliby poszczególni niemieccy książęta. Kongres miał się odbyć pod przewodnictwem cesarza Austrii Franciszka Józefa. (…) gdy cesarz Austrii przysłał cieszącego się dużym szacunkiem króla Saksonii Jana, by ten nakłonił Wilhelma do przyjęcia zaproszenia, król nie potrafił odmówić. Bismarck, słysząc, że jego pan się waha, wpadł we wściekłość. Wtargnął przed oblicze króla i zażądał, by ten odrzucił zaproszenie. Gdy król obstawał przy swoim, Bismarck, nie po raz ostatni w swojej karierze, zagroził dymisją i pozostawieniem monarchy sam na sam z parlamentem. Król, łkając, rzucił się na szezlong, zdenerwowany Bismarck zaś porwał ze stołu dużą wazę i rozbił ją o podłogę. Zaproszenie zostało odrzucone. Kongres, bez króla Prus, okazał się klęską. Problem Związku Niemieckiego miał zostać rozwiązany w bardziej brutalny sposób.

austria Źródło: T. Aronson, Cesarze niemieccy 1871-1918, Kraków 1989, s. 44–45.

W. Roszkowski, A. Radziwiłł, Historia 1789-1871

Bezpośrednim powodem buntu stała się sprawa smarowania tłuszczem krowim i wieprzowym naboi do karabinów. Naruszało to zasady religijne zarówno hinduistów, jak i muzułmanów. Obca władza nie tylko zagrażała im ekonomicznie, ale bezcześciła wartości religijne. Wprowadzony przez Anglików „nowy porządek” wśród części ludności budził głęboki sprzeciw

bezposrednim Źródło: W. Roszkowski, A. Radziwiłł,, Historia 1789-1871, Warszawa 1997, s. 361.

Filippo Tommaso Marinetti

1. Chcemy opiewać miłość niebezpieczeństwa, przyzwyczajenie do energii i do zuchwalstwa.

2. Odwaga, śmiałość, bunt - będą zasadniczymi składnikami poezji.

3. Aż do dziś literatura sławiła nieruchome zamyślenie, ekstazę i marzenie senne. My chcemy sławić agresywny ruch, gorączkową bezsenność, krok biegacza, salto mortale, policzek i pięść.

4. Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o nowe piękno: piękno szybkości! Samochód wyścigowy ze swoim pudłem zdobnym w wielkie rury podobne do wężów o ognistym oddechu... ryczący samochód, który zdaje się pędzić po taśmie karabinu maszynowego, jest piękniejszy od Nike z Samotraki. (…)

8. Znajdujemy się na wysuniętym cyplu stuleci!... Po cóż mielibyśmy oglądać się za siebie, jeśli chcemy sforsować tajemniczą bramę Niemożliwego? Czas i Przestrzeń umarły wczoraj. My żyjemy już w absolucie, ponieważ stworzyliśmy nieustającą wszechobecną szybkość.

9. Chcemy sławić wojnę – jedyną higienę świata – militaryzm, patriotyzm, gest niszczycielski anarchistów, piękne idee, za które się umiera, oraz pogardę dla kobiet.

10. Chcemy zburzyć muzea, biblioteki, akademie wszystkich rodzajów, chcemy zwalczać moralizm, feminizm i wszelką oportunistyczną lub utylitarną podłość.

chcemy Źródło: Filippo Tommaso Marinetti, dostępny w internecie: hoth.amu.edu.pl [dostęp 22.06.2018 r.].

J. Pajewski Pierwsza wojna światowa 1914-1918

Francja doszła w swych wysiłkach prawie do granic wytrzymałości, zresztą z podziwu godną ofiarnością. Jeśli uda się uzmysłowić narodowi francuskiemu, że położenie wojskowe jest beznadziejne, wówczas przebierze się miara i Wielkiej Brytanii wytrącimy z rąk jej najlepszy oręż. Nie potrzeba do tego wątpliwego w wynikach i przechodzącego nasze siły masowego przełamania. Również i ograniczonymi siłami można przypuszczalnie cel osiągnąć. Za francuskim odcinkiem frontu zachodniego znajdują się w dosięgalnej odległości cele, dla których utrzymania dowództwo francuskie zmuszone będzie poświęcić ostatniego nawet żołnierza. Jeśli tak uczyni, skrwawią się siły Francji.

francja Źródło: J. Pajewski, Pierwsza wojna światowa 1914-1918, Warszawa 2014, s. 365.

A. Deruga, J. Derużyna Pierwsza wojna światowa 1914-1918. Teksty źródłowe do nauki historii w szkole

Mdły, słodko‑cierpki gaz tamował oddech w gardle, wywołując u ludzi duszenie się. W ustach zjawiał się cierpki metalowy smak, błony śluzowe dróg oddechowych ulegały zapaleniu, wszystkie wewnętrzne organy, poczynając od dróg oddechowych, kończąc na organach trawienia, męcząco paliły. Ci żołnierze, którzy więcej od innych wciągnęli do płuc śmiercionośnego gazu, jak też ci, którzy z przyzwyczajenia kładli się na ziemi, gdzie gaz był gęstszy, na skutek swego ciężaru, wkrótce tracili przytomność i umierali. Twarze ich stawały się sine i puchły, zaś innych twarze czerniały, jak gdyby zostały zwęglone. U innych z gardła, nosa i uszu trysnęła krew, z ust sączyła się krwawa piana. Równocześnie ciekły łzy od gazu, bolały oczy, pojawiały się mdłości i wymioty, a następnie bolesny kaszel i plucie krwią.

mdly Źródło: A. Deruga, J. Derużyna, Pierwsza wojna światowa 1914-1918. Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, Warszawa 1960, s. 23–24.