Sprawdź się
Nanieś na linię chronologiczną wydarzenia.
Połącz wydarzenia z datami
1787,
1789,
1788,
1791,
1783,
1791
| zakończenie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych | |
| uchwalenie konstytucji w Stanach Zjednoczonych | |
| początek Sejmu Wielkiego | |
| zwołanie Stanów Generalnych we Francji | |
| uchwalenie konstytucji w Rzeczpospolitej | |
| uchwalenie konstytucji we Francji |
Połącz daty z wydarzeniami.
uchwalenie konstytucji we Francji, zakończenie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, początek Sejmu Wielkiego, uchwalenie konstytucji w Stanach Zjednoczonych, zwołanie Stanów Generalnych we Francji, uchwalenie konstytucji w Rzeczpospolitej
| 1783 | |
| 17.09.1787 | |
| 1788 | |
| 1789 | |
| 3.05.1791 | |
| 3.09.1791 |
Przyporządkuj pojęcie do jego definicji.
najwyższy sąd dla chłopa z dóbr królewskich, ograniczenie powszechności prawa wyborczego, w którym kryterium stanowi dochód, uroczysty wstęp poprzedzający właściwy tekst ważnego aktu prawnego, określający cele, jakim powinien służyć tenże akt, zasady prawne określające organizację i sposób funkcjonowania państwa, społeczeństwa, instytucji publicznych itp., czyli graniczny, wyłącznie dla spraw granicznych; sprawował go podkomorzy, pierwszy urzędnik w ziemi, sąd, do którego wnoszono skargi przeciw miastom królewskim i który rozpatrywał apelacje od sądów miejskich, najważniejsza ustawa w państwie, określająca ogólne zasady jego ustroju
| Cenzus majątkowy | |
| Konstytucja | |
| Preambuła | |
| Ustrój | |
| Sąd referendarski | |
| Sąd asesorski | |
| Sąd podkomorski |
Ułóż fragmenty opracowania historycznego w odpowiedniej kolejności, tak aby całość stanowiła spójną narrację.
-
W tym momencie nastąpiła rzecz niebywała: król zaprzysiągł konstytucję, której sejm nie uchwalił
. -
W związku z nadchodzącymi Świętami Wielkanocnymi większość posłów rozjechała się do domów, by je spędzić w gronie rodzinnym. Powrotu ich do Warszawy s podziewano się dopiero około połowy maja, gdyż pierwsze sesje sejmu po świętach miały być poświęcone wysłuchiwaniu nudnych sprawozdań komisji skarbowych z przeprowadzonych kontroli. [Twórcy konstytucji] zamierzali wprowadzić projekt pod obrady 5 maja i jeszcze tego samego dnia uchwalić konstytucję głosami popierających tę ustawę posłów
. -
Król otoczony ciżbą posłów i arbitrów, którzy się do niego zbiegli, stanął na krześle tronowym, by lepiej być widocznym, i wezwał do siebie biskupa krakowskiego Feliksa Turskiego, żeby odczytał mu rotę przysięgi, którą powtarzał, kładąc rękę na Ewangelii, podtrzymywanej przez biskupa smoleńskiego Tymoteusza Gorzeńskiego
. -
Kiedy okazało się, że także stronnictwo konserwatywno-hetmańskie spiesznie ściąga swoich ludzi na 5 maja, patrioci postanowili ich ubiec i przyśpieszyć o dwa dni wniesienie projektu do sejmu, tj. 3 maja
. -
Na tle wynikłej różnicy zdań [między zwolennikami i przeciwnikami konstytucji] wybuchła w sejmie wielka wrzawa. Jedni żądali powtórnego czytania projektu, inni zdecydowanie się temu sprzeciwiali i nalegali, by marszałek zapytał Izbę o zgodę na podjęcie uchwały o przyjęciu konstytucji. Jeszcze inni byli przeciwni zarówno czytaniu, jak i podjęciu uchwały
.
Źródło: Bartłomiej Szyndler, Czy Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję 3 maja? (Na tropie mitów narodowych), Warszawa 2010, s. 11–29.
Na podstawie tekstu źródłowego z powyższego ćwiczenia podaj dwa, trzy argumenty, które mogą posłużyć do uzasadnienia tezy o nielegalności uchwalenia Konstytucji 3 maja.
Na podstawie źródeł A, B, C zaznacz „prawda”, jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe, lub „fałsz”, jeżeli jest fałszywe.
Źródło A
Preambuła Konstytucji Stanów Zjednoczonych z 1787 rokuMy, Naród Stanów Zjednoczonych, w celu tworzenia doskonalszej unii, ugruntowania sprawiedliwości, zapewnienia spokoju wewnętrznego, umożliwienia wspólnej obrony, popierania ogólnego dobra i zagwarantowania dobrodziejstw wolności dla nas samych i dla naszych potomków, uchwalamy i ustanawiamy niniejszą Konstytucję Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Źródło: Preambuła Konstytucji Stanów Zjednoczonych z 1787 roku.
Źródło B
Preambuła francuskiej konstytucji z września 1791 r.Przedstawiciele Ludu Francuskiego, występujący jako Zgromadzenie Narodowe, uważając, iż jedyną przyczyną nieszczęść publicznych i nadużyć rządów jest nieznajomość, zapomnienie i lekceważenie praw człowieka, postanowili ogłosić w formie uroczystej deklaracji naturalne, niepozbywalne i święte prawa człowieka. […] Wobec powyższego ZGROMADZENIE NARODOWE uznaje i ogłasza w przytomności i pod auspicjami Istoty Najwyższej następujące prawa człowieka i obywatela.
Źródło: Preambuła francuskiej konstytucji z września 1791 r., [w:] Deklaracja praw człowieka i obywatela.
Źródło C
Preambuła Konstytucji 3 majaW imię Boga w Trójcy Świętej Jedynego. Stanisław August z Bożej łaski i woli Narodu Król Polski, Wielki Książe Litewski, [etc.] wraz z stanami skonfederowanemi, w liczbie podwójnej Naród Polski reprezentującemi, uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje, […] dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy.
Źródło: Preambuła Konstytucji 3 maja.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Jedna z preambuł stanowi dokument uchwalony przed ukończeniem prac nad tekstem konstytucji. | □ | □ |
| W każdej preambule odwołano się do istoty wyższej. | □ | □ |
| Tylko w jednej konstytucji nawiązano do Boga chrześcijańskiego. | □ | □ |
| Wszystkie konstytucje stawiały naród jako suwerena. | □ | □ |
| Celem uchwalenia jednej z konstytucji była próba zapobiegnięcia utracie niepodległości. | □ | □ |
Wyjaśnij wymowę ideową alegorii, czyli obrazu o charakterze przenośnym, interpretując poszczególne elementy graficzne.
Gdy autor powołuje się na informacje sformułowane przez innego autora lub je cytuje, powinien zaznaczyć ich źródło. Takie uzupełnienia w tekście nazywamy przypisami. Dopasuj fragmenty opracowań historycznych do opisów bibliograficznych.
Henryk Kocój, <cite><em>Dziedzictwo Konstytucji 3 maja. Obraz polskiej rewolucji oczami Zachodu</em></cite>, Kraków 2016, s. 129., Urszula Augustyniak, <cite><em>Historia Polski 1572–1792</em></cite>, Warszawa 2008, s. 882., Anna Grześkowiak-Krwawicz, <cite><em>Czy rewolucja może być legalna? 3 maja 1791 w oczach współczesnych</em></cite>, Warszawa 2012, s. 9.
Ta książka stara się jako punkt wyjścia przyjąć właśnie perspektywę ludzi tamtej epoki. Innymi słowy, nie zawiera rozwiązania kwestii, czy wedle dzisiejszych norm możemy w odniesieniu do przemian 3 maja 1791 roku mówić o rewolucji. Będzie to raczej próba wyjaśnienia, dlaczego współcześni nazwali je rewolucją i jak rzutowało to na ich ocenę. |
|
Jednym z zasadniczych zagadnień, jakie powstały po uchwaleniu Konstytucji 3 maja, była sprawa sukcesji saskiej. Cały naród – jak podkreślał poseł pruski Goltz 7 maja w swej depeszy do Fryderyka Wilhelma II – znajdował się jakoby w stanie upojenia patriotycznego i ekstazie. Jedynym może, który nie dał się oślepić »słomianemu« zapałowi patriotycznemu, był poseł saski Essen. |
|
Ustawę rządową postanowiono przyjąć jednorazową uchwałą, na starannie wyreżyserowanej sesji sejmowej w dniu 3 maja 1791 r. Skorzystano z małej liczby sejmujących w Warszawie (182) i – zapewniwszy sobie z góry poparcie około 100 posłów – działano przez zaskoczenie. Wojsko stanęło pod bronią, na ulice wyszli tłumnie mieszczanie warszawscy, w Sali sejmowej galerie zapełnili zwolennicy konstytucji. Opozycja była zdezorientowana. |
Zaznacz odpowiednią komórkę tabeli, jeżeli wydarzenie może być traktowane w kategorii rewolucji w świetle źródła A i/lub B.
Źródło A
Czy rewolucja może być legalna? 3 maja 1791 w oczach współczesnychTrzeba pamiętać, że rewolucja [w ujęciu polityczno‑społecznym] mogła oznaczać zmianę w składzie rządu, reformę systemu władzy, zamach stanu, powstanie narodowe, wystąpienie poddanych przeciw władzy państwowej, wystąpienie jednego stanu w obronie swych praw przeciw innym stanom, wreszcie jakiekolwiek rozruchy czy wykroczenia przeciw przyjętej praktyce politycznej. […] Jednocześnie rewolucja niezależnie od tego, czy trwała w czasie, czy była faktem, była odbierana jako wydarzenia nagłe, zaskakujące i na ogół gwałtowne.
Źródło: Anna Grześkowiak-Krwawicz, Czy rewolucja może być legalna? 3 maja 1791 w oczach współczesnych, Warszawa 2012, s. 13–15.
Źródło B
Rewolucja – gwałtowna zmiana ustroju politycznego i organizacji społecznej, odbywająca się przy stosunkowo szerokim udziale społeczeństwa i przy zastosowaniu środków pozaprawnych.
Źródło: Internetowa Encyklopedia PWN.
| Wydarzenie | Rewolucja z punktu widzenia ludzi żyjących w XVIII w. (źródło A) | Rewolucja według współczesnej definicji (źródło B) |
| Walka o niepodległość Stanów Zjednoczonych | □ | □ |
| Chwalebna rewolucja w Anglii (1688) | □ | □ |
| Pierwsza kadencja Sejmu Wielkiego | □ | □ |
| Uchwalenie Konstytucji 3 maja | □ | □ |
| Absolutystyczny zamach stanu Gustawa III w Szwecji (1772) | □ | □ |
| Konfederacja barska | □ | □ |
| Rewolucja francuska | □ | □ |
Jakie zmiany w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym wprowadzała Konstytucja 3 maja? Czy rzeczywiście miały one charakter przełomowy? Uzasadnij odpowiedź, bazując na poniższym materiale źródłowym, treści lekcji oraz wiedzy pozaźródłowej.
Konstytucja 3 maja 1791I Religia panująca
Religią narodową panującą jest i będzie Wiara Święta Rzymska Katolicka ze wszystkiemi jej prawami. Przejście od wiary panującej do jakiegokolwiek wyznania jest zabronione pod karami apostazyi [odstępstwa od wiary] . Że zaś taż sama Wiara Święta przykazuje nam kochać bliźnich naszych, […] dlatego wszelkich obrządków i religii wolność w krajach polskich podług ustaw krajowych warujemy.
II Szlachta ziemianie
Szanując pamięć przodków naszych jako fundatorów rządu wolnego, stanowi szlacheckiemu wszystkie swobody, wolności, prerogatywy, pierwszeństwa w życiu prywatnym i publicznym najuroczyściej zapewniamy, szczególniej zaś prawa, statuta i przywileje.
III Miasta i mieszczanie
Prawo na teraźniejszym sejmie zapadłe pod tytułem „Miasta nasze królewskie wolne w Państwach Rzeczypospolitej” w zupełności utrzymane mieć chcemy [prawo ustanowione 18 kwietnia 1791 – przyznawało mieszczanom równe ze szlachtą prawa cywilne (także nabywania ziemi) oraz ograniczony udział w sejmie].
IV Chłopi włościanie
Lud rolniczy, […] tak przez sprawiedliwość, ludzkość i obowiązki chrześcijańskie, jako i przez własny nasz interes dobrze zrozumiany, pod opiekę prawa i rządu krajowego przyjmujemy […], a chcąc jak najskuteczniej zachęcić pomnożenie ludności krajowej, ogłaszamy wolność zupełną dla wszystkich ludzi, tak nowo przybywających, jako i tych, którzy by pierwej z kraju oddaliwszy się, teraz do ojczyzny powrócić chcieli.
V Rząd czyli oznaczenie władz publicznych
Wszelka władza w społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu. Aby więc całość państw, wolność obywatelska i porządek społeczności w równej wadze na zawsze zostawały, trzy władze rząd narodu polskiego składać powinny i z woli prawa niniejszego na zawsze składać będą; to jest: władza prawodawcza w stanach zgromadzonych, władza najwyższa wykonawcza w królu i Straży i władza sądownicza w jurysdykcyjach [instytucjach sądowniczych] na ten koniec ustanowionych lub ustanowić się mających.
Źródło: Konstytucja 3 maja 1791, [w:] Konstytucja 3 maja 1791. Na podstawie tekstu Ustawy Rządowej z Archiwum Sejmu Czteroletniego, oprac. A. Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 2018, s. 62–66.