Sprawdź się
Połącz daty z odpowiednimi wydarzeniami.
powstanie Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, I powstanie śląskie, przyłączenie części Górnego Śląska do Polski na mocy decyzji Konferencji Ambasadorów, powołanie Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej, plebiscyt na Górnym Śląsku, II powstanie śląskie, wybuch III powstania śląskiego, podpisanie traktatu wersalskiego
| 11 stycznia 1919 | |
| 28 czerwca 1919 | |
| 17–24 sierpnia 1919 | |
| 11 lutego 1920 | |
| 19–25 sierpnia 1920 | |
| 20 marca 1921 | |
| 3 maja 1921 | |
| 20 października 1921 |
W maju 1919 r. państwa ententy postanowiły o przyłączeniu Górnego Śląska do Polski. Delegacja niemiecka zakwestionowała tę decyzję i zgłosiła swoje wnioski. W odpowiedzi delegacja polska odniosła się do niemieckich uwag. Zapoznaj się z fragmentami polskich i niemieckich argumentów w sporze o przynależność Górnego Śląska. Przyporządkuj fragmenty wypowiedzi do odpowiednich rubryk tabeli.
historyczne, etniczne, językowe, ekonomiczne, międzynarodowe
| Argumenty: | Niemcy | Polska |
|---|---|---|
| historyczne | ||
| etniczne | ||
| językowe | ||
| ekonomiczne | ||
| międzynarodowe |
Źródło: Powstania śląskie i plebiscyt w dokumentach i pamiętnikach. Wybór tekstów, oprac. F. Hawranek, Opole 1980.
Zapoznaj się z wynikami plebiscytu z 20 marca 1921 r. oraz fragmentem wspomnień ppłk. Macieja Mielżyńskiego, naczelnego dowódcy III powstania śląskiego, a następnie odpowiedz na pytania.
Wyniki plebiscytu według powiatów | |||
|---|---|---|---|
Powiaty | za Polską w % | za Niemcami w % | w tym emigranci w % |
Bytom – wieś | 59,1 | 40,9 | 7,3 |
Bytom – miasto | 25,3 | 74,7 | 13,8 |
Gliwice – miasto | 21,1 | 78,9 | 15,1 |
Głubczyce | 0,4 | 99,6 | 35,1 |
Katowice – wieś | 55,6 | 44,4 | 9,1 |
Katowice – miasto | 14,6 | 85,4 | 13,4 |
Wspomnienia i przyczynki do historii III powstania górnośląskiegoTo ustępstwo zadecydowało właściwie o wyniku plebiscytu na korzyść Niemców. Otwierało ono wrota do wszelkich nadużyć i fałszów, ponieważ niemożliwa była kontrola nad tym, czy emigranci sprowadzeni kosztem rządu niemieckiego setkami pociągów, byli rzeczywiście tubylcami i pochodzili z Górnego Śląska, przez to dopuszczono do głosowania elementy, które z Górnym Śląskiem nie miały nic wspólnego. Oczywiście polskim emigrantom przebywającym na obczyźnie Niemcy takie robili trudności, że przybycie ich na teren plebiscytowy było prawie niemożliwym, przybyło ich zaledwie około 10 000.
Źródło: Maciej Mielżyński, Wspomnienia i przyczynki do historii III powstania górnośląskiego, Mikołów 1931, s. 24.
Zapoznaj się z regulaminem plebiscytu, a następnie rozstrzygnij, czy wymienione osoby mogłyby wziąć udział w plebiscycie.
Regulamin plebiscytuRegulamin plebiscytu
Prawo głosowania przy plebiscycie na Górnym Śląsku przysługuje każdej osobie, bez różnicy płci, która czyni zadość warunkom następującym:
a) Ma ukończonych 20 lat wieku w dniu 1‑go stycznia 1920 roku;
b) Urodziła się na obszarze, podlegającym plebiscytowi, albo ma tamże swoje stałe miejsce zamieszkania od 1‑go stycznia 1904 roku lub od czasu dłuższego, albo też stąd została wydalona przez władze niemieckie i nie zachowała tam swego stałego miejsca zamieszkania. […]
Art. 3. Kategorie głosujących […]
A) Osoby urodzone na obszarze plebiscytowym Górnego Śląska i tamże zamieszkałe […];
B) osoby urodzone na obszarze plebiscytowym Górnego Śląska, ale tamże nie zamieszkałe […];
C) osoby nie urodzone na obszarze plebiscytowym Górnego Śląska, lecz tamże bez przerwy zamieszkałe od 1‑go stycznia 1904 r. lub od czasu dłuższego […];
D) osoby nie urodzone na obszarze plebiscytowym Górnego Śląska, które także w dniu 1‑go stycznia 1904 r. miały swoje stałe miejsce zamieszkania, lecz nie zachowały go z powodu swego wydalenia przez władze niemieckie […]”.
Źródło: Regulamin plebiscytu, dostępny w internecie: edus.ibrbs.pl.
| Osoba | Tak | Nie |
| Nauczycielka, ur. 1899 r. w Berlinie, zamieszkała w Katowicach od 12 maja 1906 r. | □ | □ |
| Robotnik wysłany na przymusowe roboty w głąb Niemiec, nie mieszka w Bytomiu od 1903 r. | □ | □ |
| Urzędnik niemiecki przebywający na terenie Górnego Śląska od początku I wojny światowej, żonaty z rodowitą Górnoślązaczką. | □ | □ |
| Rolnik nieposiadający ziemi na własność, mieszkający na Górnym Śląsku od urodzenia w 1878 r. | □ | □ |
| Student prawa mieszkający na Górnym Śląsku od urodzenia w 1902 r. | □ | □ |
Poniżej znajdziesz materiały propagandowe przygotowane przed plebiscytem przez stronę polską i przez stronę niemiecką. Zapoznaj się z kilkoma zabiegami propagandowymi przedstawionymi w galerii interaktywnej i przyporządkuj do nich numery plakatów. Wypisz dwa dodatkowe przykłady zabiegów, które miały służyć przekonaniu ludności.
3, 5, 7, 6, 4, 1, 9, 8, 2
| Skupienie się na oczernianiu przeciwnika | |
|---|---|
| Oddziaływanie na uczucia patriotyczne | |
| Nawiązanie do odwetu za wyrządzone krzywdy | |
| Podkreślenie aspektu ekonomicznego |
Na podstawie informacji zawartych w e‑materiale oraz poniższego tekstu źródłowego oceń postawy Francji, Wielkiej Brytanii oraz Włoch w związku z kwestią Górnego Śląska, odpowiadając na zamieszczone niżej pytania.
7 stycznia 1921, Bytom, Raport polityczny Wojciecha Korfantego, polskiego komisarza plebiscytowego na Górnym Śląsku do ministra spraw zagranicznych ks. E. SapiehyStanowisko komisarzy państw alianckich na Górnym Śląsku do nas jest znane. Francja bezwzględnie jest nam oddana i broni naszych interesów jak swoich. […] Generał de Marinis, komisarz włoski, zajmuje stanowisko chwiejne. My tu na miejscu czynimy, co możemy, aby pozyskać sympatię Włochów. […] Pertraktacje o oddanie kopalń Włochom w Polsce trzeba przyspieszyć. Od stanowiska Włochów bardzo wiele zależy w kwestii górnośląskiej. Anglicy bezwzględnie są nam wrogo usposobieni i czynią, co mogą, by nam się Górny Śląsk nie dostał. […] Zdaniem moim wszelkie zabiegi o pozyskanie względów angielskich są beznadziejne i należy w stosunku do nich zachować tylko grzeczność chłodną i stosunek poprawny.
Źródło: 7 stycznia 1921, Bytom, Raport polityczny Wojciecha Korfantego, polskiego komisarza plebiscytowego na Górnym Śląsku do ministra spraw zagranicznych ks. E. Sapiehy, [w:] J. Przewłocki, W. Zieliński, Źródła do dziejów powstań śląskich, t. 3, cz. 1: styczeń–maj 1921, Wrocław 1974, s. 25.
Na podstawie informacji zawartych w e‑materiale oraz poniższego tekstu źródłowego zdefiniuj termin „plebiscyt”.
Górny Śląsk będzie w PolsceCoraz bliżej jesteśmy tej wielkiej w dziejach Narodu Polskiego chwili, gdy lud górnośląski w głosowaniu powszechnym da wyraz ożywiającym go uczuciom narodowym i w olbrzymiej swej większości, nieomal jak jeden mąż, wypowie się za przyłączeniem Górnego Śląska do Rzeczypospolitej Polskiej […]. Z wrogiem tym toczy się w dalszym ciągu walka, walka pokojowa, ale zacięta, walka o święte prawo wolnego i nieprzymuszonego stanowienia o przyszłości Górnego Śląska, o której ma zdecydować bezpośrednio w głosowaniu powszechnym sama zainteresowana ludność.
Źródło: Górny Śląsk będzie w Polsce, [w:] Julian Adolf Święcicki, „Dla Górnego Śląska”, tygodnik Komitetu Zjednoczenia Górnego Śląska z Rzeczpospolitą Polską 1921, R. 1, nr 1.
Przeczytaj poniższe teksty źródłowe i odpowiedz na pytanie.
Fragment odezwy Wojciecha Korfantego do ludności Górnego Śląska, 22 marca 1921 r., BytomOdnieśliśmy wielkie zwycięstwo dziejowe w walce o przynależność państwową Górnego Śląska i wolność i szczęście ludu polskiego. Nie udało nam się wprawdzie wskutek terroru, fałszów i przekupstw niemieckich uzyskać całego terytorium górnośląskiego, ale to, cośmy zdobyli, jest najcenniejszą częścią Górnego Śląska i stanowi olbrzymią większość ludu zamieszkującego tę prastarą dzielnicę piastowską. […] Na tym terenie przeszło 80 procent gmin oświadczyło się za przyłączeniem do Polski, a zwolennicy złączenia Górnego Śląska z Polską na tym terytorium uzyskali absolutną większość głosów, wynoszącą kilkadziesiąt tysięcy. […] Daremne są ostateczne bałamuctwa niemieckie, usiłujące wmówić w mieszkańców Górnego Śląska i w świat, że Górny Śląsk stanowi jedną niepodzielną całość i że absolutna większość głosów na całym terytorium plebiscytowym decyduje o przynależności państwowej Górnego Śląska.
Źródło: Fragment odezwy Wojciecha Korfantego do ludności Górnego Śląska, 22 marca 1921 r., Bytom, [w:] Źródła do dziejów powstań śląskich, t. 3, cz. 1: styczeń–maj 1921, oprac. J. Przewłocki, W. Zieliński, Wrocław 1974, s. 239–240.
Fragment artykułu „Po plebiscycie”, zamieszczonego 23 marca 1921 r. w tygodniku Polskiej Partii Socjalistycznej [PPS] „Robotnik”, charakteryzujący zaangażowanie socjalistów w akcję plebiscytową na Górnym ŚląskuWiemy, co robiła PPS dla sprawy polskiej na Górnym Śląsku. Partia nasza nie tylko pracowała niezmordowanie na miejscu, organizując robotników polskich i uświadamiając ich społecznie i narodowo, ale też utrzymywała stały związek z ludem pracującym Górnego Śląska, wysyłając tam cały szereg ludzi partyjnych, posłów socjalistycznych […] w celach budzenia robotnika górnośląskiego do walki o prawa narodowe. […] Albowiem śmiało mówić można o zwycięstwie polskim, skoro pomimo wielu błędów ze strony polskiej i niezmiernie trudnych warunków, w jakich należało walczyć o przyłączenie do Polski Górnego Śląska, uzyskaliśmy tak poważną ilość głosów. A do błędów polityki polskiej [...] zaliczyć należy reakcyjną politykę klas burżuazyjnych w Polsce i ich przedstawicielstwa sejmowego. Reakcja polska deklamowała uroczyście o Górnym Śląsku, ale zamykała oczy na fakt, że Górny Śląsk – to robotnicy i chłopi, że jeżeli się chce pozyskać głosy tych robotników i chłopów, należy prowadzić politykę demokratyczną.
Źródło: Fragment artykułu „Po plebiscycie”, zamieszczonego 23 marca 1921 r. w tygodniku Polskiej Partii Socjalistycznej [PPS] „Robotnik”, charakteryzujący zaangażowanie socjalistów w akcję plebiscytową na Górnym Śląsku, [w:] J. Przewłocki, W. Zieliński,, Źródła do dziejów powstań śląskich, t. 3, cz.1, Wrocław 1974, s. 24.