RKE6fs2zcimoe1
Na ilustracji niebieska grafika przedstawiająca zakończenie nauki w szkole. Niebieskie kontury postaci trzymają w dłoniach zwinięte w rulon dokumenty i wyrzucają w górę birety. Temat lekcji: Sprawdzian wiedzy część czwarta. Tańce i folklor różnych narodów.

Sprawdzian wiedzy cz. 2. – Instrumenty.

Źródło: online-skills.

Wprowadzenie

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1cvHiYEjsKSz
Scenariusz zajęć do pobrania

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

2) rozpoznaje ze słuchu:

A) brzmienie instrumentów muzycznych

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:

1) instrumentów muzycznych ze względu na źródło dźwięku – nazywa i charakteryzuje je;

III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:

Nauczysz się

dzielić instrumenty muzyczne ze względu na źródło dźwięku;

rozpoznawać instrumenty słuchem;

wymieniać i klasyfikować instrumenty orkiestry symfonicznej;

definiować pojęcia: instrumenty perkusyjnInstrumenty perkusyjneinstrumenty perkusyjne, instrumenty strunoweInstrumenty strunoweinstrumenty strunowe, orkiestra symfonicznaOrkiestra symfonicznaorkiestra symfoniczna;

wymieniać elementy budowy instrumentów.

1
Polecenie 1
Wymień cztery główne grupy instrumentów orkiestry symfonicznej oraz podaj przykłady instrumentów tych grup.
Wymień cztery główne grupy instrumentów orkiestry symfonicznej oraz podaj przykłady instrumentów tych grup.
RBydZCmR2KYUH1
Ilustracja interaktywna przedstawia schemat z ustawieniem orkiestry symfonicznej. Na grafice różnymi kolorami zostały zaznaczone miejsca ustawienia poszczególnych sekcji instrumentów na scenie. Na każdym z kolorowych pól umieszczone zostało zdjęcie danego instrumentu. W centralnym miejscu znajduje się półokrąg z napisem „DYRYGENT”. Po kliknięciu w punkt aktywny wyświetli się nazwa instrumentu i pojawi możliwość odtworzenia próbki dźwięku. Punkt 1 - pierwsze skrzypce, na nagraniu kilka dźwięków zagranych na skrzypcach, skrzypce brzmią wysoko i jasno, przedstawiona jest gra smyczkiem i gra pizzicato. Punkt 2 - drugie skrzypce. Punkt 3 altówki. Na nagraniu fragment utworu przedstawiający barwę altówki - altówka brzmi cieplej i niżej niż skrzypce. Punkt 4 - wiolonczele. Na nagraniu kilka dźwięków wykonanych na wiolonczeli. Wiolonczela brzmi nisko, aksamitnie. Punkt 5 - kontrabasy. Na nagraniu fragment utworu “Słoń” zagrany na kontrabasie. Kontrabas brzmi bardzo nisko. Utwór jest skoczny i wesoły. Punkt 6 - harfa. Na nagraniu dwa arpeggia wykonane na harfie. Harfa brzmi jasno i perliście. Punkt 7 - flety poprzeczne. Na nagraniu fragment utworu na flet. Flet brzmi dość wysoko, jasno, miękko. Punkt 8 - klarnety. Na nagraniu fragment utworu na klarnet. Klarnet brzmi dość chropowato i ciepło. Punkt 9 - fagoty. Na nagraniu kilka długich dźwięków zagranych na fagocie, zademonstrowano dźwięki najniższe i najwyższe. Fagot brzmi raczej nisko i chropowato. Punkt 10 - oboje. Na nagraniu fragment tematu Łabędzi z Jeziora Łabędziego Piotra Czajkowskiego. Nostalgiczna, rzewna i piękna melodia. Obój ma przenikliwe brzmienie. Punkt 11 - trąbki. Na nagraniu fanfara w wykonaniu trąbki. Trąbka brzmi jasno i przenikliwie. Punkt 12 - puzony. Na nagraniu kilka dźwięków zagranych na puzonie. Puzon brzmi dość nisko. Punkt 13 - waltornie (rogi). Punkt 14 - tuba. Na nagraniu fragment “Cwału Walkirii” Richarda Wagnera. Tuba brzmi bardzo nisko. Punkt 15 - trójkąt. Na nagraniu kilka długich dźwięków zagranych na trójkącie. Trójkąt ma metaliczne, bardzo jasne, długo trwające dźwięki. Punkt 16 - werbel. Na nagraniu tremolo zagrane na werblu. Oprócz brzmienia uderzanej membrany (jak przy bębnach) słychać też szelest (pochodzący od sprężyny). Punkt 17 - kotły. Na nagraniu rytm zagrany na 2 kotłach (dwie wysokości dźwięku). Punkt 18 - fortepian. Na nagraniu fragment utworu zagrany na fortepianie. Punkt 19 - talerze. Na nagraniu dwa długie dźwięki zagrane na talerzach. Talerze mają jasną, metaliczną, trochę szeleszczącą barwę. Ich dźwięk długo wybrzmiewa. Punkt 20 - flet piccolo. Na nagraniu fragment “Bolera” Maurice'a Ravela zagrany na flecie piccolo. Dźwięki są bardzo wysokie, piskliwe.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

1.

I skrzypce

{audio}

2.

II skrzypce

3.

altówki

{audio}

4.

wiolonczele

{audio}

5.

kontrabasy

{audio}

6.

harfa

{audio}

7.

flety poprzeczne

{audio}

8.

klarnety

{audio}

9.

fagoty

{audio}

10.

oboje

{audio}

11.

trąbki
Trąbka jest często używana w muzyce jazzowej. Do najlepszych trębaczy jazzowych na świecie zalicza się Milesa Davisa, polskim trębaczem o sławie światowej był Tomasz Stańko.

{audio}

12.

puzony
Współczesne puzony posiadają dodatkowy zawór dołączający dodatkowy kanał zwiększający całkowitą długość instrumentu do ponad 3,5 m!

{audio}

13.

waltornie (rogi)
Prototypem waltorni był wczesnośredniowieczny instrument sygnałowy wykonany z rogu bydlęcego, wykorzystywany głównie przez ówczesnych myśliwych. Muzyk grający na waltorni to waltornista. Długość rury waltorni to ponad 3,5 m!

{audio}

14.

tuba
Tuba zawitała do orkiestry symfonicznej najpóźniej, dopiero w XIX wieku. Muzyk grający na tubie to tubista.

{audio}

15.

trójkąt

{audio}

16.

werbel

{audio}

17.

kotły

{audio}

18.

fortepian

{audio}

19.

talerze

{audio}

20.

flet piccolo

{audio}

R1cZIL143RGB7
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 2
Na jakie mniejsze grupy instrumentów dzielą się instrumenty strunowe? Wymień te grupy i podaj przykłady instrumentów należących do tych grup.
Na jakie mniejsze grupy instrumentów dzielą się instrumenty strunowe? Wymień te grupy i podaj przykłady instrumentów należących do tych grup.
RjK576mHoTcat
Ilustracja przedstawia portret Franza Schuberta, austriackiego kompozytora. Młody mężczyzna ukazany jest w pozycji siedzącej. Ubrany jest w długi brązowy płaszcz. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Ave Maria, na dwa instrumenty autorstwa Franza Schuberta. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany przez skrzypka i pianistę. Skrzypek gra spokojną, liryczną, kantylenową melodię, pianista gra akompaniament zbudowany z rozłożonych akordów.
Wilhelm August Rieder, „portret Franza Schuberta”, 1825, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Franz Schubert, „Ave Maria”, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (AMFN), CC BY 3.0
RutJrCYLEtJhS
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 3
Odpowiedz na pytanie: Jak dzielą się instrumenty perkusyjne ze względu na wysokość dźwięku?
Odpowiedz na pytanie: Jak dzielą się instrumenty perkusyjne ze względu na wysokość dźwięku?
RGjTcaxS8BdGH
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 4
Odpowiedz na pytanie: Jak dzielą się instrumenty perkusyjne ze względu na źródło dźwięku?
Odpowiedz na pytanie: Jak dzielą się instrumenty perkusyjne ze względu na źródło dźwięku?
RBYIbUuIBNQrq
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 5
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się grupa instrumentów, w które się dmie?
Odpowiedz na pytanie: Jak nazywa się grupa instrumentów, w które się dmie?
R15fMZyL6JFzZ
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Michała Spisaka. Mężczyzna ukazany jest od ramion w górę. Nosi przyciemniane okulary. Postać ubrana jest w marynarkę oraz koszulę. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Sonatina autorstwa Michała Spisaka wykonawcy: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany na instrumentach dętych drewnianych. Utwór składa się z zaskakujących wesołych, skocznych brzmień. Instrumenty w większości grają staccato.
Jerzy Benedykt Dorys, „portret Michała Spisaka”, 1949, Biblioteka Narodowa, Warszawa, polona.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); Michał Spisak, „Sonatina”, AMFN, CC BY 3.0
R3HszkpHe16th
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 6
Wymień znane Ci instrumenty dęte blaszane.
Wymień znane Ci instrumenty dęte blaszane.
R1AH6QZco912v
Na zdjęciu wykonanym w 1916 roku Maurice Ravel w hełmie i obuwiu wojskowym i dużym , obszernym , damskim futrze, które w zimie było używane przez wojsko. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Główny motyw Bolero autorstwa Maurice Ravela, wykonawcy: Muzyk z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment bolera wykonany na puzonie.
Maurice Ravel w stroju francuskiej armii, 1916, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja), Maurice Ravel, „Bolero” (temat, solo), AMFN, CC BY 3.0
R10aX4MbBxTa5
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
RaZkTDtC1up0j1
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie: Na jakich instrumentach grają w orkiestrze symfonicznej muzycy, którzy siedzą najbliżej dyrygenta?
R1G6DnESrUbdS
Ćwiczenie 2
Sklasyfikuj instrumenty jako instrumenty dęte drewniane lub dęte blaszane. Instrumenty do sklasyfikowania: 1. klarnet, 2. puzon, 3. tuba, 4. obój, 5. trąbka, 6. rożek angielski, 7. kontrafagot, 8. fagot, 9. klarnet basowy, 10. flet, 11. waltornia, 12. flet piccolo

Przenieś nazwy instrumentów do odpowiednich grup.

kontrafagot, flet piccolo, fagoty, oboje, trąbki, waltornie, klarnet basowy, puzony, rożek angielski, flety, klarnety, tuba

Instrumenty dęte drewniane:  
Instrumenty dęte blaszane:  
Ćwiczenie 3

Jak nazywa się instrument przedstawiony poniżej? Odpowiedź zapis z małej litery. Odsłuchaj przykładu muzycznego dla ułatwienia. Następnie zaznacz elementy budowy tego instrumentu.

RznPVYFgYEzpX
Na zdjęciu prospekt organów w kościele w Bolechowicach. Na zdjęciu widać dużo metalowych piszczałek. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Toccata i fuga d-moll oraz pojawia się możliwość odtworzenia utworu. Utwór wykonywany jest na organach. Jest wirtuozowski. Szybkie przebiegi dźwięków występują na przemian ze skomplikowanymi, przejmującymi i głośnymi akordami.
Widok na instrument, Bolechowice, zych.com, CC BY 3.0 (ilustracja); Jan Sebastian Bach, „Toccata i Fuga d-moll”, takty 1-30, AMFN, CC BY 3.0
R1H5cPEtvwLmZ
Odpowiedz na pytanie: Jaki instrument dęty ma manuały i pedały?

Odpowiedź:
............

R1dpCMtw612AX
Wskaż elementy budowy organów. Możliwe odpowiedzi: 1. gryf, 2. ślimak, 3. ustnik, 4. struny, 5. pedał, 6. piszczałki, 7. manuały

  • gryf
  • ślimak
  • ustnik
  • struny
  • pedał
  • manuały
1
Ćwiczenie 4
R1WCbdpnQMBEV1
Odpowiedz na pytania: 1. Na jakim instrumencie gra altowiolista? 2. Który instrument ma suwak? 3. Które instrumenty mają duszę? 4. Który z instrumentów dętych blaszanych brzmi najniżej? 5. Co oznacza słowo idiofon? 6. Do jakiej grupy instrumentów należą diabelskie skrzypce?

Odpowiadaj na pytania i przechodź do kolejnych etapów gry.

  • Na jakim instrumencie gra altowiolista?

    Akordeon

    Czelesta

    Altówka

    Wiolonczela

  • Który instrument ma suwak?

    Trąbka

    Puzon

    Fortepian

    Kontrabas

  • Wskaż instrument, który ma duszę.

    Harfa

    Organy

    Wielki bęben

    Skrzypce

  • Wskaż najniżej brzmiący instrument dęty blaszany.

    Puzon

    Trąbka

    Tuba

    Waltornia

  • Wskaż idiofon.

    Trójkąt

    Kotły

    Wielki bęben

    Werbel

  • Wskaż instrument perkusyjny.

    Lira korbowa

    Skrzypce diabelskie

    Bazuna

    Suka biłgorajska

R13aE0TKcfdGI
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie: Który instrument wywodzi się z rogu myśliwskiego?

Który instrument wywodzi się z rogu myśliwskiego?

..................

R2wqBN6EDydI5
Ćwiczenie 6
Wskaż instrument, na którym gra się palcatkami. Możliwe odpowiedzi: 1. Cymbały, 2. Kotły, 3. Skrzypce diabelskie, 4. Gajdy

Wskaż instrument, na którym gra się palcatkami.

  • Cymbały
  • Kotły
  • Skrzypce diabelskie
  • Gajdy
R2XiXXlOkLYND
Ćwiczenie 7
Wskaż wszystkie instrumenty, które wykonuje lutnik. Możliwe odpowiedzi: 1. Skrzypce, 2. Gitara, 3. Kontrabas, 4. Ligawka

Wskaż wszystkie instrumenty, które wykonuje lutnik.

  • Skrzypce
  • Gitara
  • Kontrabas
  • Ligawka
R1KFKjItXJpqW
Ćwiczenie 8
Wskaż partią jakiego instrumentu rozpoczyna się Bolero Maurice'a Ravela? Możliwe odpowiedzi: 1. kocioł, 2. bębenek baskijski, 3. waltornia, 4. werbel.

Słownik pojęć

Instrumenty perkusyjne
Instrumenty perkusyjne

instrumenty muzyczne, z których dźwięk wydobywa się przez uderzanie lub potrząsanie.

Instrumenty strunowe
Instrumenty strunowe

instrumenty muzyczne, w których źródłem dźwięku są napięte, drgające struny.

Orkiestra symfoniczna
Orkiestra symfoniczna

orkiestra złożona z instrumentów smyczkowych, dętych, perkusyjnych, harfy, niekiedy fortepianu i innych.

Definicje słownikowe opracowano na podstawie: https://encyklopedia.pwn.pl/

Biblioteka muzyczna

RjK576mHoTcat
Ilustracja przedstawia portret Franza Schuberta, austriackiego kompozytora. Młody mężczyzna ukazany jest w pozycji siedzącej. Ubrany jest w długi brązowy płaszcz. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Ave Maria, na dwa instrumenty autorstwa Franza Schuberta. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany przez skrzypka i pianistę. Skrzypek gra spokojną, liryczną, kantylenową melodię, pianista gra akompaniament zbudowany z rozłożonych akordów.
Wilhelm August Rieder, „portret Franza Schuberta”, 1825, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Franz Schubert, „Ave Maria”, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (AMFN), CC BY 3.0
R15fMZyL6JFzZ
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Michała Spisaka. Mężczyzna ukazany jest od ramion w górę. Nosi przyciemniane okulary. Postać ubrana jest w marynarkę oraz koszulę. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Sonatina autorstwa Michała Spisaka wykonawcy: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany na instrumentach dętych drewnianych. Utwór składa się z zaskakujących wesołych, skocznych brzmień. Instrumenty w większości grają staccato.
Jerzy Benedykt Dorys, „portret Michała Spisaka”, 1949, Biblioteka Narodowa, Warszawa, polona.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); Michał Spisak, „Sonatina”, AMFN, CC BY 3.0
R1AH6QZco912v
Na zdjęciu wykonanym w 1916 roku Maurice Ravel w hełmie i obuwiu wojskowym i dużym , obszernym , damskim futrze, które w zimie było używane przez wojsko. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Główny motyw Bolero autorstwa Maurice Ravela, wykonawcy: Muzyk z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment bolera wykonany na puzonie.
Maurice Ravel w stroju francuskiej armii, 1916, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja), Maurice Ravel, „Bolero” (temat, solo), AMFN, CC BY 3.0
RznPVYFgYEzpX
Na zdjęciu prospekt organów w kościele w Bolechowicach. Na zdjęciu widać dużo metalowych piszczałek. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Toccata i fuga d-moll oraz pojawia się możliwość odtworzenia utworu. Utwór wykonywany jest na organach. Jest wirtuozowski. Szybkie przebiegi dźwięków występują na przemian ze skomplikowanymi, przejmującymi i głośnymi akordami.
Widok na instrument, Bolechowice, zych.com, CC BY 3.0 (ilustracja); Jan Sebastian Bach, „Toccata i Fuga d-moll”, takty 1-30, AMFN, CC BY 3.0
RMosFMKg5G4tU
Na ilustracji znaczek pocztowy z wizerunkiem Maurice’a Ravela. Po naciśnięciu punktu interaktywnego wyświetla się napis: Bolero Maurice Ravela (fragment) wykonawca: Muzyk z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu początek bolera wykonany na werblu. Werblista gra rytm tańca, na którym oparte jest całe bolero.
Podobizna Maurice Ravela na znaczku pocztowym, online-skills, CC BY 3.0 (ilustracja); Maurice Ravel, „Bolero”, (fragment), AMFN, CC BY 3.0

Bibliografia

red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.

Ulrich Michels, Atlas muzyki, t. 1, Prószyński i S‑ka, Warszawa 2002.

Ulrich Michels, Atlas muzyki, t. 2, Prószyński i S‑ka, Warszawa 2003.