Ważne daty
590‑604 – pontyfikat papieża Grzegorza Wielkiego, reformatora liturgii rzymskiej
ok. 1050 – Troparium winchesterskie
ok. 1250 - ok. 1320 – epoka Ars Antiqua
ok. 1280 – traktat Franco z Kolonii Ars cantus mensurabilis
ok. 1320 - ok.1380 – epoka Ars Nova
1322 – traktat Philippe’a de Vitry Ars nova
ok. 1325‑1397 – lata życia Francesco Landiniego
ok. 1300‑1377 – lata życia Guillaume’a de Machault
Scenariusz dla nauczyciela
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
3. Średniowiecze. Uczeń:
1) charakteryzuje kulturę muzyczną wczesnego średniowiecza związaną z rozwojem chrześcijaństwa;
2) omawia chorał gregoriański;
7) wymienia i klasyfikuje średniowieczne instrumenty muzyczne (np. szałamaja, fidel, kornet, krzywuła, lira korbowa, rebek, psałterium);
8) zna kompozytorów i teoretyków średniowiecznych (Leoninus, Perotinus, Guido d’Arezzo, Philippe de Vitry, Guillaume de Machaut, Piotr z Grudziądza, Wincenty z Kielczy (Kielc), Mikołaj z Radomia);
9) wymienia zabytki polskiej i europejskiej muzyki średniowiecznej (BogurodzicaBogurodzica, Gaude Mater Polonia, Chwała Tobie, Gospodzinie i in.).
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
sprawdzać swoją wiedzę z zakresu muzyki średniowiecza, ze szczególnym uwzględnieniem form i gatunków;
wymieniać nazwy najważniejszych instrumentów używanych w średniowieczu;
wyjaśniać pojęcia: chorał gregoriański,chorał gregoriański, madrygałmadrygał, notacja muzycznanotacja muzyczna.
Przypomnienie wiadomości o wybranych instrumentach
Zadania sprawdzające wiedzę
Przyporządkuj tytuł sekwencji do nazwy święta (uroczystości) lub wspomnienia, na które była przeznaczona.
Zesłanie Ducha Świętego, Dzień Zaduszny, Boże Ciało, Wielkanoc, Matki Bożej Bolesnej
Victime paschali laudes | |
Dies irae | |
Veni Sancte Spiritus | |
Lauda Sion Salvatorem | |
Stabat Mater |
Usłyszysz fragment śpiewu Veni Sancte Spiritus. Po wysłuchaniu zrealizuj poniższe polecenie.
Na podstawie usłyszanego fragmentu utworu określ jego cechy. Zwróć uwagę na melodię, tempo, instrumenty, głosy, oraz typ utworu (muzyka religijna, muzyka rozrywkowa)
Usłyszysz introit Puer natus est nobis, przeznaczony na uroczystość Narodzenia Pańskiego. Zrealizuj polecenia:
Wskaż rodzaj skali, w której utrzymana jest ta melodia. Wskaż w usłyszanym fragmencie charakterystyczne zwroty melodyczne, typowe dla tej skali. Zwróć uwagę na śpiew i nazwij go.
Porównaj antyfonę z wersetem psalmowym, zwracając szczególną uwagę na relację słowa i melodii.
W średniowieczu w wielu ośrodkach działały znakomite szkoły śpiewacze. Połącz ich nazwy z krajem, w którym obecnie leżą.
Szwajcaria, Francja, Hiszpania, Włochy
Santiago de Compostella | |
Monte Cassino | |
Saint Gallen | |
Limoges |
Wysłuchaj poniższych fragmentów utworów muzycznych, a następnie wykonaj polecenia.
Dokonaj charakterystyki każdego utworu oddzielnie, wskazując m. in. sposób operowania współbrzmieniami, reguły prowadzenia głosów.
Dokonaj analizy porównawczej usłyszanych fragmentów, wskaż podobieństwa i różnice. Wskaż, który utwór jest późniejszy.
Połącz w pary termin z odpowiadającą mu definicją.
muzyka będąca harmonią między duszą i ciałem człowieka, muzyka wszechświata, muzyka wokalna i instrumentalna, jedyna słyszalna przez człowieka
musica humana | |
musica instrumentalis | |
musica mundana |
Odpowiedz na pytania:
1. Wskaż, czym charakteryzował się okres Ars Nova. Wskaż jego ramy czasowe, nowe formy. Wymień przynajmniej trzech przedstawicieli tego okresu.
2. Wskaż podobieństwa i różnice między działalnością minnesingerów a meistersingerów?
3. Jakie zasługi posiada Eleonora Akwitańska, wnuczka Wilhelma IX Akwitańskiego, w obszarze liryki świeckiej średniowiecza?
Wysłuchaj jednej z najsłynniejszych pieśni okresu średniowiecza autorstwa Raimbaut de Vaqueiras i wskaż jej tytuł.
Rozpoznaj zaprezentowaną na nagraniu kompozycję (kompozytor, tytuł). Wskaż ponadto, z której fazy średniowiecza ona pochodzi oraz czym charakteryzuje się jej brzmienie?
Słownik pojęć
najdawniejsza polska pieśń religijnna; powstała między XI a XIV w., najpewniej w XIII lub XIV w., jako poezja meliczna (śpiewana), związana z liturgią.
święto katol. obchodzone w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego (Zielone Święta) dla publicznego uczczenia Chrystusa w sakramencie Eucharystii.
jednogłosowe śpiewy liturgiczne Kościoła rzymskokatolickiego, ukształtowane na początku VIII w., a przekazane w rękopisach z IX w.
muz. gatunek świeckiej muzyki wokalnej, uprawiany w okresie średniowiecza, renesansu i wczesnego baroku, gł. we Włoszech.
muz. system znaków graficznych umożliwiających zapisywanie i odczytywanie utworu muz., najczęściej połączone z jego wykonaniem (a vista).
najwyższy głos męski (także śpiewak dysponujący takim głosem); typy t. o różnej skali, barwie i dynamice: liryczny (c–c2), dram., zw. też bohaterskim (B–h1).
poeci‑kompozytorzy fr. z XII–XIII w., tworzący w języku północnej Francji (langue d’oïl).
Słownik pojęć opracowano na podstawie
encyklopedia.pwn.pl