Sprawnie, sprawniej, najsprawniej… stopniujemy przymiotniki!
Scenariusz zajęć
II etap edukacyjny, język polski
Temat: Sprawnie, sprawniej, najsprawniej… stopniujemy przymiotniki!
Treści kształcenia:
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Świadomość językowa. Uczeń:
4) poprawnie stopniuje przymiotniki i używa ich we właściwych kontekstach.
Cele operacyjne:
Utrwalenie wiadomości o przymiotniku,
Kształcenie umiejętności stopniowania przymiotników,
Kształcenie umiejętności sprawnego posługiwania się językiem mówionym i pisanym.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Poznaje słowa jako nośniki emocji,
Kształci umiejętność stopniowania przymiotników,
Uczy się współpracy z nauczycielem,
Wyraża swoje spostrzeżenia i myśli w sposób prawidłowy,
Kształci umiejętność posługiwania się językiem mówionym i pisanym.
Kompetencje kluczowe:
Porozumiewanie się w języku ojczystym,
Umiejętność uczenia się.
Środki dydaktyczne:
Krzyżówka (diagram narysowany na tablicy przed zajęciami),
Kartonowe koła,
Zasób multimedialny: film (animacja) „Stopniowanie przymiotników”,
Sprzęt multimedialny: komputer, ewentualnie podłączony do telewizora projektor multimedialny/tablica interaktywna.
Metody nauczania:
Podające: wykład informacyjny, wyjaśnienie,
Praktyczna: ćwiczenia.
Formy pracy:
Zbiorowa jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Prowadzący tuż przed zajęciami rysuje na tablicy diagram i w miarę możliwości zasłania go (np. skrzydłem tablicy). Krzyżówka zostanie rozwiązana po wprowadzeniu uczniów w temat zajęć.
Etap wstępny
Nauczyciel wita się z dziećmi, sprawdza obecność i wprowadza w tematykę lekcji: „Kochani, znacie już kilka części mowy. Przypomnijcie jakie?”. Sugerowana odpowiedź uczniów: „Rzeczownik, czasownik i przymiotnik”.
Prowadzący kontynuuje wprowadzenie: „Właśnie dziś na lekcji utrwalimy wiadomości o jednej z nich i poznacie jeszcze pewien jej sekret. Najpierw jednak musicie odgadnąć, o jaką część mowy chodzi”. Odsłania narysowany na tablicy diagram i czyta hasła do krzyżówki: dzieci odpowiadają, nauczyciel wpisuje je w odpowiednie pola (litery z drugiej kolumny zaznacza innym kolorem pisaka/kredy).
Twoja ojczyzna.
Topola, świerk, dąb.
Z niego chleb.
Kwaśna do herbaty.
Dzieło pszczół.
Przed nazwiskiem.
On, ona, …..
Zgoda!
Przeczenie.
….. Uszatek.
„Przeciwnik” psa.
P | O | L | S | K | A | |
D | R | Z | E | W | O | |
Z | B | O | Ż | E | ||
C | Y | T | R | Y | N | A |
M | I | Ó | D | |||
I | M | I | Ę | |||
O | N | O | ||||
T | A | K | ||||
N | I | E | ||||
M | I | Ś | ||||
K | O | T |
Uczniowie rozwiązują krzyżówkę i podają hasło: PRZYMIOTNIK.
Prowadzący prosi, by chętny uczeń przypomniał definicję przymiotnika.
Sugerowana odpowiedź: „Przymiotnik to odmienna część mowy, która odpowiada na pytania: Jaki?, Jaka?, Jakie?. Odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje. Najczęściej określa rzeczownik”.
Etap realizacji
Nauczyciel przyczepia do tablicy kartonowe koła. Są one duże, w jednakowym rozmiarze, w zielonym kolorze, ale różniące się nasyceniem barwy. Prowadzący prosi o nazwanie cech kół. Sugerowana odpowiedź: „Koła są duże, zielone”.
Nauczyciel prosi o nazwanie koloru kół, pokazując wskaźnikiem koła od najmniej nasyconej zieleni do najbardziej nasyconej. Sugerowana odpowiedź: „Zielone, bardziej zielone, najbardziej zielone” lub: „Zielone, zieleńsze, najzieleńsze”.
Następnie prowadzący przymocowuje do tablicy koła o takiej samej barwie, ale różniące się wielkością. Koło pierwsze – duże, drugie – większe i największe. Uczniowie analogicznie nazywają pokazywane przez nauczyciela przedmioty.
Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie: „Jak zauważyliście, przymiotnik potrafi wskazać na intensywność cech. I tak koło było duże, większe i największe. Także zielone, bardziej zielone i najbardziej zielone. To zjawisko nazywamy w gramatyce stopniowaniem”. Zapisuje wreszcie na tablicy temat lekcji, uczniowie przepisują go do zeszytu. Poniżej notują: „Stopniowanie, inaczej gradacja, to nasilanie cech przymiotnika”.
Prowadzący zajęcia tłumaczy zasady stopniowania: „Niektóre przymiotniki stopniują się w sposób regularny. Spójrzcie”. Zapisuje na tablicy pierwszą kolumnę z przymiotnikami. Następnie zachęca uczniów, aby sami uzupełnili pozostałe kolumny:
STOPNIOWANIE REGULARNE
STOPIEŃ RÓWNY | STOPIEŃ WYŻSZY | STOPIEŃ NAJWYŻSZY |
PIĘKNY | PIĘKNIEJSZY | NAJPIĘKNIEJSZY |
CIEKAWY | CIEKAWSZY | NAJCIEKAWSZY |
GRZECZNY | GRZECZNIEJSZY | NAJGRZECZNIEJSZY |
Wyjaśnia: „Zauważcie metodę tworzenia kolejnych stopni w stopniowaniu regularnym. Do przymiotnika w stopniu równym, podstawowym dodajemy końcówki -szy, -ejszy. Tak powstaje stopień wyższy. Do przymiotnika w stopniu wyższym dodajemy przedrostek naj- i w ten sposób tworzymy stopień najwyższy”. Prosi o przepisanie przykładu stopniowania z tablicy do zeszytów. Następnie kontynuuje wykład, zapisując informacje na tablicy: „Niektóre przymiotniki stopniują się w sposób nieregularny”. Podobnie jak poprzednio zapisuje na tablicy pierwszą kolumnę z przymiotnikami i zachęca uczniów, aby sami uzupełnili pozostałe kolumny.
STOPNIOWANIE NIEREGULARNE
STOPIEŃ RÓWNY | STOPIEŃ WYŻSZY | STOPIEŃ NAJWYŻSZY |
DOBRY | LEPSZY | NAJLEPSZY |
ZŁY | GORSZY | NAJGORSZY |
DUŻY | WIĘKSZY | NAJWIĘKSZY |
MAŁY | MNIEJSZY | NAJMNIEJSZY |
Nauczyciel prosi uczniów o wskazanie „nieregularności” stopniowania. Sugerowane odpowiedzi: „Stopień wyższy przymiotnika nie przypomina stopnia równego, zmienia się cały wyraz. Dopiero stopień najwyższy tworzy się, podobnie jak w przypadku stopniowania regularnego, przez dodanie przedrostka naj- do stopnia wyższego”.
Prowadzący zajęcia poleca dzieciom przepisanie stopniowania nieregularnego do zeszytu wraz z przykładami. Następnie mówi: „Czas na ostatnią odsłonę stopniowania przymiotników. To stopniowanie opisowe”. Zapisuje pierwszą kolumnę na tablicy. Podobnie jak poprzednio zachęca dzieci do uzupełniania kolejnych stopni.
STOPNIOWANIE OPISOWE
STOPIEŃ RÓWNY | STOPIEŃ WYŻSZY | STOPIEŃ NAJWYŻSZY |
KOLOROWY | BARDZIEJ KOLOROWY | NAJBARDZIEJ KOLOROWY |
UPARTY | BARDZIEJ UPARTY | NAJBARDZIEJ UPARTY |
ZADOWOLONY | BARDZIEJ ZADOWOLONY | NAJBARDZIEJ ZADOWOLONY |
Nauczyciel prosi uczniów o podanie zasady tworzenia stopniowania opisowego. Sugerowane odpowiedzi: „Do przymiotnika w stopniu równym dodajemy wyraz bardziej, a w stopniu najwyższym – najbardziej. Sam przymiotnik się nie zmienia”. Prowadzący prosi uczniów o przepisanie przykładów stopniowania opisowego.
Nauczyciel zaprasza teraz uczniów do obejrzenia materiału filmowego z zasobu. Prosi, by zanotowali podane w nim przykłady stopniowania przymiotników.
Po filmie prowadzący informuje dzieci, że są takie przymiotniki, których się nie stopniuje, bo mają tzw. cechy stałe, np.: drewniany, metalowy, skórzany, uliczny itp. Na zakończenie tej części zaprasza uczniów do prostej zabawy: wybrane dziecko mówi przymiotnik, kolejne podaje jego wyższy, następne najwyższy stopień (uwaga: można używać „podchwytliwych”, niestopniowalnych przymiotników), potem następny uczestnik wymienia kolejne słowo itd. Kto się pomyli, odpada z gry – ostatnich np. pięciu uczniów powinno się nagrodzić plusem lub dobrą oceną.
Etap końcowy
Na zakończenie lekcji nauczyciel podaje uczniom zadanie domowe:
Przestopniuj następujące przymiotniki: gorzki, zdolny, brudny, płaski, duży, słodki. Napisz, w czym jesteś dobry, w czym lepszy, a w czym najlepszy.
Dodatkowo:
Zadanie domowe dla chętnych:
Uzupełnij tekst przymiotnikami i następnie przestopniuj je:
„W lesie rosło drzewo, w którym można było dostrzec dziuplę. Janka intrygowało pytanie, kto może w niej mieszkać. Czy to ptak? A może wiewiórka? Czy jeszcze inne zwierzę? Chciał zajrzeć do dziupli, ale wiedział, że byłoby to nierozsądne. Postanowił obserwować dziuplę z odległości. Po czasie jego cierpliwość została nagrodzona”.