Średniowiecze w naszym otoczeniu
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Negatywne stereotypy na temat średniowiecza, opowiada prof. dr hab. Przemysław Wiszewski Negatywne stereotypy na temat średniowiecza, opowiada prof. dr hab. Przemysław Wiszewski Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0, muzyka: istockphoto.com.
Czy średniowiecze musi być prymitywne?
W codziennych rozmowach i mediach słowo „średniowiecze” ma znaczenie nacechowane negatywie. „Średniowieczny” oznacza coś przestarzałego, zabobonnego, zapóźnionego, skrajnie nietolerancyjnego. Mówiąc o nadejściu „nowego średniowiecza” politycy i dziennikarze podkreślają odejście od pokojowego współżycia na rzecz kultu siły i przemocy. Tylko w drobnej części ludzie żyjący między 450 a 1450 r. dali powód, by tak widzieć ich czasy. Czy naprawdę nasz dzisiejszy świat powstał i istnieje, nie zaciągając długu wobec średniowiecza? Czy średniowiecze jest tylko odległym wspomnieniem smutnych czasów?
Krajobraz średniowieczny i współczesny
Rewolucja przemysłowa w Europie doprowadziła do najgłębszej od schyłku starożytności zmiany miejsca zamieszkania Europejczyków. Wielkie grupy ludności wiejskiej przemieściły się w ciągu XIX‑XX wieku do miast. O ile w epokach wcześniejszych 80‑90% ludności żyło na wsi, odsetek ten zmalał do nie więcej niż około 40‑50%. Miasta zdecydowanie zdominowały krajobraz kontynentu. Czy oznacza to jednak, że najważniejszymi centrami życia społecznego i gospodarczego stały się nowe ośrodki miejskie?
Przyjrzyj się mapie z 1450 roku. Znajdź na niej największe miasta piętnastowiecznej Europy: Genuę, Kijów, Konstantynopol, Londyn, Mediolan, Moskwę, Paryż, Pragę, Rzym i Wenecję.
Przyjrzyj się mapie współczesnej Europy i znajdź: Berlin, Bukareszt, Kijów, Londyn, Madryt, Moskwę, Paryż, Petersburg, Rzym i Stambuł.
Porównaj ze sobą obie mapy.
Które z miast średniowiecznej Europy utrzymały swą rangę do dziś?
Czy doszło do jakiegoś znaczącego przesunięcia geograficznego centrów urbanizacjiurbanizacji w Europie?
Wierność spaja społeczeństwo
Średniowieczni rycerze bardzo dużą wagę przywiązywali do zachowywania wierności swoim seniorom. Złamanie złożonej przysięgi wierności oznaczało utratę przez wojownika wszelkich praw. Z kolei wystąpienie przeciwko temu, komu ślubowano wierność, traktowano wówczas jako najgorszą zbrodnię. We współczesnym świecie takie przysięgi składa się rzadziej.
Spójrz na fotografie w poniższej galerii i spróbuj odpowiedzieć na pytania:
Dlaczego akurat w tych przypadkach taką przysięgę się składa?
Kim są osoby, które je składają? Komu ją składają?
Jak sądzisz, czy ich przysięgę łączy coś z czasami średniowiecznych wojowników?
Chrześcijaństwo jako religia spajająca kulturę Europy
Średniowieczną kulturę ukształtowały tradycje: antyczna i plemienne ludów tworzących państwa na gruzach rzymskiego Imperium. To miejsce głębokich zmian kulturowych nie doprowadziło do powstania wspólnej, jednolitej kultury europejskiej. Jego rezultatem była wielość lokalnych kultur. Jedno zjawisko umożliwiło podtrzymanie poczucia wspólnoty. Jego siła oddziaływania widoczna jest również współcześnie.
Miasta współczesnej Europy i ślady średniowiecza
Spójrz na zdjęcia 4 miast europejskich znajdujące się w powyższej galerii i odpowiedz na pytania:
Czy widzisz na nich dominujący w krajobrazie miasta element, który był związany ze średniowieczem?
Czy uważasz, że ten sam czynnik zadecydował o powstaniu wspólnej kultury europejskiej w średniowieczu i nadal pomaga tę wspólnotę utrzymać?
Spróbuj powiązać swoją odpowiedź z danymi statystycznymi prezentowanymi na wykresach: co wspiera dziś poczucie wspólnoty kultury Europy i Stanów Zjednoczonych?
Uniwersytet jako centrum wiedzy
Współczesna Europa chlubi się swoim przywiązaniem do wiedzy. Centralnymi ośrodkami jej rozwijania i propagowania pozostają uniwersytety. Poważane są szczególnie te, które zajmują wysokie miejsca w światowych rankingach. Ale korzenie uniwersytetów tkwią w średniowieczu.
Spójrz na listę najstarszych uczelni Europy i spróbuj odnaleźć je na listach najważniejszych, światowych rankingów.
Czy istnieje związek między wiekiem uczelni i jej pozycją? Jak sądzisz, jakie są tego przyczyny? W swojej odpowiedzi wykorzystaj dane z zamieszczonych poniżej tabeli.
Najstarsze uniwersytety europejskie
Miasto | Rok założenia | Uniwersytet |
Bolonia | 1088 | Uniwersytet Boloński |
Paryż | ok. 1100 | Uniwersytet Paryski (połączony później z Sorboną) |
Oksford | 1167 | Uniwersytet Oksfordzki |
Modena | 1175 | Uniwersytet w Modenie |
Cambridge | 1209 | Uniwersytet Cambridge |
Salamanka | 1218 | reorganizacja: 1254 |
Padwa | 1222 | Uniwersytet w Padwie |
Neapol | 1224 | - |
Tuluza | 1229 | - |
Siena | 1240 | - |
Paryż | 1257 | Sorbona |
Montpellier | 1289 | - |
Coimbra | 1290 | Uniwersytet w Coimbrze |
Rzym | 1303 | - |
Orlean | 1309 | - |
Florencja | 1321 | - |
Najlepsze uniwersytety europejskiej według tzw. listy szanghajskiej z 2013 r.
Uniwersytet | Państwo | Miejsce na liście |
University of Oxford | Anglia | 3 |
University of Cambridge | Anglia | 5 |
Imperial College London | Anglia | 27 |
University of Paris Sud XI | Francja | 36 |
University of Edinburgh | Szkocja | 45 |
Pierre et Marie Curie University Paris | Francja | 48 |
University of Geneva | Szwajcaria | 56 |
Karolinska Institute | Szwecja | 60 |
Sapienza University, Rzym | Włochy | 62 |
Ecole Normal Superieure, Paris | Francja | 65 |
Uniwersytet Monachijski | Niemcy | 67 |
Uniwersytet Kopenhaski | Dania | 68 |
Unwersytet w Manchester | Anglia | 72 |
Uniwersytet w Zurichu | Szwajcaria | 74 |
Kings College London | Anglia | 75 |
Korzenie narodów
Współczesne dyskusje na temat istnienia narodów w średniowieczu, rzadko dotykają problemu skutków działania państw średniowiecznych dla czasów nam współczesnych. Pamiętając o tych zależnościach porównaj mapę polityczną Europy z czasów między XII i XIII wiekiem oraz dzisiejsze podziały polityczne. Wskaż podobieństwa i spróbuj wyjaśnić ich pojawienie się.
Quiz. Czas (roz)poznać średniowiecze
Dzięki temu spotkaniu z historią uzyskałem lub rozwinąłem:
umiejętność:
wiedzę:
zrozumienie: