Scenariusz lekcji

Średniowieczna muzyka świecka na dworze rycerskim.

1. Cele lekcji

a. Wiadomości

1. Zapoznanie uczniów z zagadnieniem średniowieczniej muzyki świeckiej.

2. Wyjaśnienie na czym polega ta muzyka i kto jest jej przedstawicielem.

3. Przedstawienie dworu rycerskiego jako niedostepną z zewnatrz elitę i jako mecenasa kultury Średniowiecza.

4. Wskazanie tematyki i zagadnień pieśni dworskich.

5. Wyjaśnienie panującego na dworze rycerskim kultu kobiety i miłości.

6. Zapoznanie uczniów z pojęciami: trubadurzy i truwerzy – wskazanie ich odrębności.

7. Kształcenie percepcji i estetycznych przeżyć muzycznych poprzez wysłuchanie wybranych utworów średniowiecznej muzyki dworskiej.

8. Wysłuchanie i odtworzenie na wybranych instrumentach (cymbałkach, bębenkach, tamburynie, flecie...) utworu pt. Prowansalska pieśń miłosna – w oparciu o podręcznik.

9. Rozwijanie umiejętności mówienia o muzyce i emocjach.

b. Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. wyjaśnić pojęcie: świecka muzyka średniowieczna;

2. wskazać przedstawicieli muzyki dworskiej;

3. określić rolę dworu rycerskiego w okresie Średniowiecza;

4. omówić tematykę pieśni twórców Średniowiecza;

5. opisać kulturę dworską wraz z dominującymi kultami;

6. wyjaśnić pojęcia: trubadurzy i truwerzy;

7. w oparciu o podręcznik wykonać na dowolnym instrumencie utwór pt. Prowansalska pieśń miłosna.

2. Metoda i forma pracy

1. Metoda opisu z elementami pogadanki.

2. Aktywna metoda pracy z podręcznikiem.

3. Percepcja muzyczna.

3. Środki dydaktyczne

1. Podręcznik: Panek W., Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1‑3 gimnazjum, wyd. WSiP, Warszawa 2004.

2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

3. Płyta z nagraniami średniowiecznej muzyki dworskiej.

4. Karta pracy ucznia.

4. Przebieg lekcji

a. Faza przygotowawcza

Sprawdzenie obecności oraz zadania domowego. Wspólne zaśpiewanie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.

(7 min.)

b. Faza realizacyjna

1. Metodą opisu zapoznanie uczniów z życiem i kulturą Średniowiecza związaną zarówno z Kościołem, religią chrześcijańską, jak i z dworem rycerskim. Wyjaśnienie tematu lekcji: Średniowieczna muzyka świecka, uwzględniając pochodzenie owej muzyki. Wskazanie roli rycerstwa i dworu w kształtowaniu się nowej kultury muzycznej.

2. Wprowadzenie uczniów w podstawowe zagadnienia tematu poprzez wysłuchanie utworu średniowiecznej muzyki dworskiej.

3. Metodą pogadanki wskazanie obsady i tematyki słuchanego utworu.

4. Nauczyciel naprowadza uczniów na stosowanie w pieśniach świadomego kultu kobiety i miłości.

5. Historyczne ujęcie i wyjaśnienie metodą opisu dwóch pojęć: trubadurzy i truwerzy, zwiazanych ze świecką muzyką Średniowiecza.

*TRUBADURZY
Pod koniec XI wieku stan rycerski stał się nową, elitarną klasą społeczną, która posiadała własną kulturę, język i obyczaje. Pojawił się on najpierw we Francji (dawnej Prowansji), dlatego to właśnie stamtąd pochodzą trubadurzy (fr. trubar znaczy „tworzyć”).
Trubadurzy byli muzykami i poetami, tworzyli pieśni („chanson”). Zerwali z obowiązującą powszechnie łaciną, a posługiwali się językiem wywodzącym się z Prowansji – d’oc. Pieśni wykonywali jednogłosowo, ewentualnie z instrumentem szarpanym. Trubadurzy wykonywali nie tylko osobiste utwory, ale też utwory stworzone przez zawodowych śpiewaków.
Tematyka ich utworów jest oparta na żywotach – vidas, o tematyce miłosnej. Na taki stan rzeczy wpłynął obraz wyidealizowanej kobiety, który pojawił się w XI wieku.
Za ojców trubadurów uważa się takich twórców jak Guillaume de Poitiers (XI wiek) oraz Jaufre Rudel.

TRUWERZY
Truwerzy są następnym pokoleniem artystów, którzy tworzyli mniej więcej od XII wieku. Posługiwali się oni własnym językiem, który dał początek językowi francuskiemu – d’oil. Pod wpływem trubadurów nadal układali pieśni w trzech zasadniczych odmianach: rondo, ballada i virelai. Treść utworów była taka sama jak w wypadku ich poprzedników – dominuje tematyka miłosna, historyczna i bohaterska. Najsłynniejsi truwerzy to ówczesny król Anglii – Ryszard Lwie Serce oraz Adam de la Halle (ur. w 1297 roku, zwany garbusem; był jedynym truwerem, który oprócz muzyki jednogłosowej tworzył też muzykę wielogłosową).*

6. Świadome słuchanie utworu Prowansalska pieśń miłosna – zwrócenie uwagi na obsadę i tematykę*.*

7. W oparciu o podręcznik, wspólne wykonanie na wybranych instrumentach (cymbałkach, bębenkach, tamburynie, flecie...) utworu Prowansalska pieśń miłosna.

(30 min.)

c. Faza podsumowująca

Zapisanie przez uczniów najważniejszych informacji związanych z tematem lekcji.

Notatka:

Kultura rycerska w Średniowieczu jest pierwszą nowocześnie zorganizowaną kulturą dworską. Rycerstwo staje się zamkniętą elitą i jednocześnie ważnym mecenasem rozwoju sztuki. Dwór rycerski wyraźnie adoruje kobietę, dlatego też pieśni dworskie nawiązują tematycznie do kultu kobiety i miłości.

Muzyka świecka – to muzyka związana z dworem, opowiadająca o miłości, kobietach. Początki artystycznej muzyki świeckiej przypadają na wiek XI. Dzieje się to za sprawą wędrownych muzyków zwanych trubadurami i truwerami.

(8 min.)

5. Bibliografia

1. Jacobs A., Słownik muzyczny, wyd. Delta, Bydgoszcz 1993.

2. Panek W., Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1‑3 gimnazjum, wyd. WSiP, Warszawa 2004.

6. Załączniki

a. Karta pracy ucznia

Powtórzenie najważniejszych wiadomości dotyczących średniowiecznej muzyki świeckiej.

b. Zadanie domowe

W oparciu o podręcznik lub encyklopedię wyjaśnij, kim byli trubadurzy i truwerzy.