Środki stylistyczne i ich funkcje - lekcja powtórzeniowa
Scenariusz zajęć
IV etap edukacyjny, język polski (zakres podstawowy)
Temat: Środki stylistyczne i ich funkcje – lekcja powtórzeniowa
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
2. Analiza. Uczeń:
1) wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane wcześniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje.
Cele operacyjne:
Uczeń:
Swobodnie rozróżnia środki stylistyczne i określa ich funkcje,
Potrafi wskazać środki wyrazu artystycznego w konkretnym tekście kultury,
Umie wyjaśnić funkcje zastosowanych w tekstach literackich środków artystycznych.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Wymienia poznane środki artystyczne i je definiuje,
Analizuje utwór literacki (poetycki),
Wskazuje zastosowane w dziele literackim środki wyrazu artystycznego,
Rozpoznaje ich funkcje w konkretnym tekście kultury.
Kompetencje kluczowe:
Porozumiewanie się w języku ojczystym,
Umiejętność uczenia się,
Świadomość i ekspresja kulturalna.
Metody nauczania:
Podająca: pogadanka,
Eksponująca: film,
Praktyczne: ćwiczenie, praca z tekstem.
Formy pracy:
Zbiorowa jednolita,
Grupowa zróżnicowana.
Środki dydaktyczne:
Sprzęt multimedialny (komputer podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna),
Zasób multimedialny: film z wykładem dr. Bogusława Bednarka „Środki wyrazu artystycznego – peryfraza”,
Teksty literackie lub fragmenty (kopie kserograficzne),
Słownik terminów literackich.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów i zapoznaje ich z tematem zajęć. Prosi o przypomnienie podstawowych środków stylistycznych (fonetycznych, leksykalnych, składniowych), ich wyliczenie i zdefiniowanie.
Etap realizacji
Odbywa się projekcja filmu, który jest zestawem krótkich wykładów dr. Bogusława Bednarka pt. „Środki wyrazu artystycznego – peryfraza”. Po emisji nauczyciel dzieli klasę na pięć grup i każdej z nich rozdaje teksty, w których mają odnaleźć cztery środki stylistyczne, wypisać je i określić ich funkcje w utworze, np.:
I grupa: odszukuje apostrofę, animizację, elipsę, zdrobnienie, mając do dyspozycji dzieła lub kserokopie utworów: sonet IV „O wojnie naszej...” M. Sępa Szarzyńskiego, „Pan Tadeusz” (fragment księgi III Umizgi, wersy 548–567) A. Mickiewicza, „Fatum” C. K. Norwida, Tren V J. Kochanowskiego.
II grupa: znajduje pytania retoryczne, przerzutnie, peryfrazę, metafory, posługując się utworami: Tren X J. Kochanowskiego, „Romantyczność” A. Mickiewicza, „Pan Tadeusz” (ks. IV Dyplomatyka i łowy, wersy 660–700) A. Mickiewicza, „Elegia o ... chłopcu polskim” K. K. Baczyńskiego, „O wojnie naszej” M. Sępa Szarzyńskiego.
III grupa: znajduje oksymoron, porównania, personifikacje, kontrast, badając utwory: „Stepy akermańskie” A. Mickiewicza, „Pan Tadeusz” (ks. VIII Zajazd, wersy 586‑628) A. Mickiewicza, Tren XIX i Tren VIII J. Kochanowskiego.
IV grupa: wyszukuje przykłady hiperboli, antytezy, anafory, archaizmów, posługując się utworami: „Paryż” J. Słowackiego, „O nietrwałej miłości rzeczy świata tego” M. Sępa Szarzyńskiego, Tren XIX J. Kochanowskiego, „Hymn do miłości ojczyzny” I. Krasickiego.
V grupa: odszukuje epitety, synekdochę, paralelizmy, onomatopeje, opierając się na utworach: „Pan Tadeusz” (ks. IV „Dyplomatyka i łowy”, wersy 660–700) A. Mickiewicza, „Elegia o ... chłopcu polskim” K. K. Baczyńskiego, „Apokalipsa św. Jana”.
Etap końcowy
Każda z grup zapisuje w formie tabeli nazwę środka stylistycznego, przykład i jego funkcję, a wybrany członek zespołu przedstawia pracę na forum klasy. Nauczyciel zadaje uczniom pracę domową:
„Wykorzystując znane formy pracy grupowej (projektowej) w internecie, zapiszcie efekty osiągnięte przez Was na dzisiejszych zajęciach i uzupełnijcie wnioskami z innych grup”.
Dodatkowo:
Zadanie dla ucznia zdolnego/chętnego:
„Ułóż krótki tekst poetycki lub prozatorski na dowolny temat z wykorzystaniem peryfrazy”.
