Stanisław Moniuszko. Przedstawiciel polskiej opery narodowej
Scenariusz lekcji
Stanisław Moniuszko. Przedstawiciel polskiej opery narodowej
Zapoznanie uczniów z życiem i twórczością polskiego kompozytora narodowego Stanisława Moniuszki. Przedstawienie najwybitniejszych dzieł operowych kompozytora z uwzględnieniem tematyki i genezy powstania owych dzieł. Wskazanie stylu narodowego w operach Halka i Straszny dwór, w aspekcie historycznego ujęcia powstania tych oper. Przedstawienie innych gatunków, form i cyklów uprawianych przez Stanisława Moniuszkę. Percepcja wybranych utworów.
Umiejętności
Uczeń potrafi:
Przedstawić i omówić życiorys Stanisława Moniuszki.
Przedstawić najważniejsze dzieła kompozytora wskazując na gatunki, formy i tytuły kompozycji.
Wyjaśnić, na czym polega styl narodowy w twórczości Stanisława Moniuszki.
Przedstawić tematykę, pochodzenie i genezę powstania dwóch oper narodowych Halki i Strasznego dworu.
Rozpoznawać wysłuchane na lekcji fragmenty oper i pieśni Stanisława Moniuszki.
Metoda i forma pracy
Aktywna metoda pracy z książką, metoda opisu z elementami pogadanki, percepcja muzyczna wybranych utworów.
Panek Wacław, Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1‑3 gimnazjum, WSiP, Warszawa 2004.
Stanowisko do odtwarzania płyt.
Nagranie utworów Stanisława Moniuszki: Mazur z opery Halka, Pieśń Prząśniczka.
Karta pracy ucznia.
- sprawdzenie obecności
- powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby z trzech ostatnich lekcji.
- wspólne zaśpiewanie przy akompaniamencie pianina lub gitary ostatnio poznanej piosenki.
- podanie tematu do zeszytu.
(10 min.)
Faza realizacyjna
Zapoznanie uczniów metodą opisu z postacią Stanisława Moniuszki, wskazując najważniejsze wydarzenia historyczne, mające wpływ na twórczość kompozytora. Przedstawienie sytuacji politycznej i społecznej Polski podczas życia kompozytora.
Przedstawienie, metodą opisu, pierwszych kameralnych utworów wokalnych Stanisława Moniuszki, uwzględniając obsadę wykonawczą, cechy charakterystyczne i tematykę utworów. Przedstawienie gatunku dającego kompozytorowi popularność – pieśni i piosenki. Omówienie cyklu 12 zeszytów zawierających ok. 300 utworów na głos z fortepianem, który opatrzył wspólnym tytułem Śpiewnik domowy i przeznaczył „dla amatorów płci obojej, u których na modnych fortepianach leżą dotąd włoskie i francuskie utwory” oraz cyklu piosenek zawartych w tytule Śpiewnik Polski, narodowy, będący wyśmienitym unikiem cenzury carskiej i skuteczną bronią w walce z zaborcą.
Wysłuchanie i percepcja pieśni Prząśniczka Stanisława Moniuszki. Krótka analiza i interpretacja utworu.
Przedstawienie utworów teatralno - muzycznych będących operami narodowymi świadczącymi o posłudze Moniuszki dla państwa Polskiego.
Omówienie tematyki, budowy i cech charakterystycznych opery Halka.
Pierwsza opera, w której bohaterami są chłopi: góralska dziewczyna Halka i zakochany w niej góral Jątek. Autorem libretta jest Włodzimierz Wolski. Przedstawił on tragiczne, miłosne dzieje młodej góralki, zamiast umieścić akcję w salonach (co wtedy było mile widziane). Operę tą wystawiono, z wielkim sukcesem w Warszawie, dopiero po dziesięciu latach, i to w rozszerzonej wersji czteroaktowej. Przyniosło to Moniuszce awans na dyrektora Teatru Muzycznego w Warszawie oraz wielką sławę.
Straszny dwór powstał po zakończonym Powstaniu Styczniowym. Był to utwór „ku pokrzepieniu serc”. Uważany za najdoskonalsze dzieło Moniuszki. Twórcą libretta był Jan Chęciński.
Wysłuchanie i percepcja Mazura z opery Halka Stanisława Moniuszki.
Wskazanie wartości artystycznej twórczości Stanisława Moniuszki i wpływu kompozytora na rozkwit muzyki polskiej późniejszych epok.
(30 min.)
Faza podsumowująca
Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.
Notatka:
Życie i twórczość Stanisława Moniuszki.
Urodził się w 1819 roku w Ubielu – zmarł 1872 w Warszawie. Kompozytor, organista i dyrygent polski. Dużo podróżował. Pracował w Wilnie, Petersburgu, Pradze, Berlinie, Paryż, ale wrócił do Warszawy i objął stanowisko dyrygenta opery warszawskiej. Najważniejsze dzieła: opery Halka i Straszy dwór, 12 zeszytów pieśni na głos z fortepianem opatrzone wspólnym tytułem Śpiewnik domowy, Śpiewnik Polski narodowy, komedie muzyczne, wodewile i operetki, takie jak np.: Nowy Don Kichot, Żółta szlafmyca, a także msze Litanie ostrobramskie.
Cechy charakterystyczne twórczości Moniuszki:
- pomysłowość melodyczna, wyrażająca się w prostocie i wdzięku
- stosowanie elementów narodowych: język narodowy, zwyczaje i podania ludowe, wprowadzenie tańców ludowych oraz wykorzystywanie w utworach losów i historii narodu Polskiego.
- muzyka „ku pokrzepieniu serc”
3. Tematyka opery Halka Stanisława Moniuszki:
- bohaterami są chłopi: góralska dziewczyna Halka i zakochany w niej góral Jątek.
- autorem libretta jest Włodzimierz Wolski.
- tragiczna historia miłości przedstawiona w górskim krajobrazie będąca przeciwieństwem ówczesnej mody.
- wystawiona z wielkim sukcesem po 10 latach w Operze Narodowej w Warszawie.
Bibliografia
Panek Wacław, Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1‑3 gimnazjum, WSiP, Warszawa 2004.
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Stanisław Moniuszko. Przedstawiciel polskiej opery narodowej.
Zadanie domowe
Przeczytaj z podręcznika temat: Przeboje Stanisława Moniuszki i wyjaśnij, dlaczego nazywamy go „ojcem polskiej pieśni artystycznej”.
Opracowała:
Arleta Dzitko