1. Zamożne miasto zajmowało powierzchnię 64 hektarów, zamieszkiwało je ok. 20 tysięcy osób. 24 sierpnia 79 roku naszej ery wybuch wulkanu, Wezuwiusza, doprowadził do zniszczenia miasta. Paradoksalnie jednak popiół wulkaniczny doskonale zakonserwował zarówno budynki, jak i przedmioty, będące świadectwem życia w tamtym czasie. Tragedia Pompejów pozwoliła na poznanie realiów życia w starożytnym Imperium Rzymskim

1. Miasto zlokalizowane we włoskiej Kampanii, 20 kilometrów od Neapolu – Pompeii, czyli Pompeje lub Pompeja miało dość burzliwą historię. Powstało w VII wieku p. n. e., założone przez Osków. Były w swoich dziejach miastem greckim, etruskim, w V w. p. n. e. samnickim, w IV w. p. n. e. – rzymskim. Mieszkańcy Pompejów zbuntowali się przeciwko zwierzchności Imperium, czemu dali wyraz będąc jednym z pierwszych i przewodnich miast buntu antyrzymskiego w 89 roku p. n. e. Pompeje poniosły konsekwencje swojego wystąpienia, gdy Rzymianie pozbawili je wszelkich praw i przekształcili w 80 roku p. n. e. w kolonię wojskową. Przez 20 kolejnych lat rdzenni mieszkańcy Pompejów byli dyskryminowani i pozbawieni praw obywatelskich.

1. Pierwotnie Pompeje były osadą rolniczą, powoli zmieniały się w miasto rozplanowane wokół trójkątnego Forum, a za panowania Samnitów – otoczone murem obronnym, którego długość wynosiła 3 kilometry. Oprócz budynków użyteczności publicznej i domów mieszkańców pojawiały się obiekty sakralne – okazałe świątynie. Jedną z nich była świątynia Apollina, wzniesiona za panowania Samnitów w ten sposób, że przylegała do wschodniego bloku forum. Przed świątynią znajdował się plac, który otoczono kolumnadą. To właśnie tutaj ustawiono posągi z brązu, przedstawiające Apollina oraz Dianę.

1. Jednym z najbardziej fascynujących miejsc o Pompejach jest tak zwana Willa z Misteriami. Znajdująca się poza murami miasta, podmiejska siedziba zawiera jeden z najcenniejszych zabytków pompejańskich – niezwykły fresk, powiązany tematycznie z misteriami dionizyjskimi i przedstawiający rytuały wtajemniczenia bachantki. Pochodząca z II w. p. n. e willa stanowiła część gospodarstwa rolnego i ozdobiona była pięknymi malowidłami w stylu pompejańskim. Fresk przedstawiający misteria jest wysoki na 3 metry i okala komnatę o obwodzie 17 metrów. Misteria Dionizyjskie to kompozycja o wysokości 3 m okalająca komnatę o obwodzie 17 m. Na fresku widocznych jest 29 postaci. Istnieją różne interpretacje wystroju komnaty. Jedna z nich mówi, że w pokoju odbywały się dionizyjskie rytuały, inna – że fresk jest typową ozdobą domu zamożnej rodziny lub po prostu alegorią małżeństwa umieszczoną w sypialni gospodarzy.

1. Obecność wulkanu jest źródłem zagrożenia, ale jednocześnie wulkaniczne gleby są bardzo żyzne. Do dziś, mimo wielkiego i znanego zagrożenia, ludzie osiedlają się w okolicach wulkanów, hodując owoce i warzywa cenione z uwagi na unikalny smak. Do czasu wielkiej katastrofy w 79 roku n. e. zbocza Wezuwiusza były zielone i pokryte oliwnymi gajami, a mieszkańcy korzystali z niezwykłego urodzaju. Jednak za dobrodziejstwa przyszło zapłacić ogromną cenę. O losie mieszkańców mówią nie tylko zachowane skamieniałe ciała mieszkańców, zaskoczonych śmiercią w czasie swoich codziennych zajęć, ale również opis Pliniusza Młodszego, który był świadkiem wybuchu. Widział słupy ognia, chmury pyłów, które przesłoniły niebo, spadające skały i rozżarzone kamienie, walące się budynki oraz warstwę popiołów, grubą na 5, 6 metrów i przykrywającą całe miasto. Pyły dotarły do Rzymu, Egiptu i Syrii. Wraz z Pompejami zniszczone zostały: Herkulanum oraz Stabie.

1. Pompejański amfiteatr został budowany w 80 roku p. n. e. i zdolny był pomieścić 20 000 widzów. Stanowił ważny punkt orientacyjny miasta, podobnie jak znajdujące się na jego przeciwległym końcu Forum, placu z charakterystyczną kolumnadą w porządku doryckim. To na terenie forum znajdowała się świątynia Jowisza oraz bazylika, która pełniła w swojej historii funkcję zarówno sądu, jak i hali targowej. Wokół form toczyło się życie – tu kwitł handel, tu znajdowały się budynki publiczne, wreszcie to właśnie tutaj zlokalizowane zostały budynki sakralne, świątynie i posągi bóstw, którym oddawano cześć.

1. Pompejańskie domy budowano wzdłuż osi, prostopadle do ulic. Dom posiadał jeden lub dwa dziedzińce (peristyla) oraz atrium. Ważną częścią pompejańskiej willi był ogród z fontannami i posągami. Najbogatsi posiadali również prywatne termy. W części domu przylegającej do ulicy zlokalizowane były sklepy oraz warsztaty. Najważniejsze z zachowanych willi to: Dom Fauna, nazwany tak od rzeźby fauna znajdującej się w fontannie w atrium, Dom Wettiuszów, należący do dwóch kupców: Aulusza Wettiusza Restitutusa i Aulusa Wettiusza Konwiwy, Willa z Misteriami oraz Dom Dramaturga, bogato zdobiony freskami o tematyce mitologicznej i z mozaiką przedstawiającą próbę sceny teatralnej, której to mozaice zawdzięcza swoją nazwę.