Staw czoło różnym głoskom!
Świat jest pełen dźwięków: śpiewu ptaków, trzasku łamanych gałęzi, warkotu silnika, skrzypienia drzwi. Niektóre z nich wprawiają nas w zachwyt, inne ostrzegają przed zagrożeniem. Szczególnym rodzajem dźwięków jest mowa - wykształcony przez ludzkość sposób porozumiewania się. Aby precyzyjnie przekazywać i odbierać informacje, warto znać zasady powstawania dźwięków mowy oraz wynikające z nich różnice między wymową a pisownią wyrazów.
Uzupełnij tekst wybranymi wyrazami.
miękkie, bezdźwięczne, dźwięczne, Spółgłoski, litery, samogłoski, zgłoski, cyfry, ustne, nosowe, nosowych
Kiedy przy wymawianiu głoski powietrze z płuc wydostaje się tylko przez jamę ustną, powstają głoski ............................. Kiedy powietrze przepływa przez jamę ustną i nosową, powstają głoski .............................
W języku polskim jest sześć głosek ............................: m, m’, n, ń, ą, ę.
............................ w zależności od położenia środka języka dzielimy na ............................ i twarde. Oznaczeniu miękkości spółgłosek służy znak miękkości: ‘ (ś, ć, ń) i literka: i (si, ci, ni).
W krtani znajdują się wiązadła głosowe (zwane inaczej strunami), które mogą być napięte, wtedy wymawiamy głoski ............................, lub rozsunięte i luźne, wtedy mówimy głoski .............................
Wszystkie ............................ są dźwięczne.
Uzupełnij tekst wybranymi wyrazami.
miękkie, bezdźwięczne, dźwięczne, Spółgłoski, litery, samogłoski, zgłoski, cyfry, ustne, nosowe, nosowych
Kiedy przy wymawianiu głoski powietrze z płuc wydostaje się tylko przez jamę ustną, powstają głoski ............................. Kiedy powietrze przepływa przez jamę ustną i nosową, powstają głoski .............................
W języku polskim jest sześć głosek ............................: m, m’, n, ń, ą, ę.
............................ w zależności od położenia środka języka dzielimy na ............................ i twarde. Oznaczeniu miękkości spółgłosek służy znak miękkości: ‘ (ś, ć, ń) i literka: i (si, ci, ni).
W krtani znajdują się wiązadła głosowe (zwane inaczej strunami), które mogą być napięte, wtedy wymawiamy głoski ............................, lub rozsunięte i luźne, wtedy mówimy głoski .............................
Wszystkie ............................ są dźwięczne.
Narysuj drogę, którą przechodzi powietrze podczas powstawania głoski ustnej (Grafika 1.) i nosowej (Grafika 2.).
Wysłuchaj nagrań dźwiękowych z wymową słów zawierających głoski nosowe. Zapisz poniżej usłyszane wyrazy.
Do podanych wyrazów dopisz synonimy zawierające odpowiednio: ą, om, on, ę, en. Dla ułatwienia w nawiasie podano pierwsze litery odgadywanych słów.
inteligentny (m) – ............
pomyłka (b) – ............
ład (p) – ..................
nurt (p) – ............
konar (g) – ................
sprawność (k) – ................
jasnowłosy (b) – ..............
nadzór (k) – ................
budowla (k) – ......................
odbudowa (r) – ..........................
uroda (p) – ..............
podanie (l) – ..............
stomatolog (d) – ................
Zapisz litery odpowiadające głoskom, które słyszysz na końcu podanych wyrazów.
guz – ............
widz – ............
zgryz – ............
Bóg – ............
zważ – ............
miedź – ............
wąż – ............
grób – ............
masaż – ............
paź – ............
krab – ............
żuraw – ............
Czy już wiesz, jakie głoski bezdźwięczne odpowiadają podanym w tabeli głoskom dźwięcznym? Uzupełnij.
| b | w | z | ż | d | dz | g |
|---|---|---|---|---|---|---|
![Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. W jego wnętrzu znajduje się napis: Pamiętaj! W języku polskim spółgłoski dźwięczne (mające bezdźwięczne odpowiedniki) na końcu wyrazów tracą swą dźwięczność. Takie zjawisko nazywamy ubezdźwięcznieniem na końcu wyrazu. Przy wymawianiu sąsiadujących ze sobą spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych (mających odpowiedniki) wewnątrz wyrazu stają się one bezdźwięczne, np. babka [bapka] (ubezdźwięcznienie) albo dźwięczne, np. liczba [lidżba] (udźwięcznienie).](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1A2LWPQdvXum/1668784593/22GC1ItL7yi7BR2EdltTHIiqvoLoJ4bL.svg "Kliknij, aby powiększyć.")
Wymów kolejno podane wyrazy. Wskaż różnice między ich pisownią a wymową.
królewski, sześćdziesiąt, trzcina, pierwsi, ziarnko, chrzestny
![Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. W jego wnętrzu znajduje się napis: Pamiętaj! Jeśli w jednym wyrazie sąsiaduje ze sobą kilka głosek – tworzą one tzw. grupę spółgłoskową. Kiedy mówi się szybko, niezbyt starannie, niektóre spółgłoski z takiej grupy nie są wymawiane, np. jabłko [japko], pierwszy [pierszy]. Zjawisko to nosi nazwę uproszczenia grupy spółgłoskowej. Uproszczenia grup spółgłoskowych następuje także w starannej wymowie, należy mówić: [szejset], choć piszemy: sześćset.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RqH8whi1D0BEr/1668784594/2d0FlkKX5cVCKWIQEgFlqtYXIYud3E3l.svg "Kliknij, aby powiększyć.")
Wysłuchaj nagrań, a następnie zaznacz wyrazy, w których słyszysz wypowiadaną głoskę.
Określ cechy podanych spółgłosek.
| Spółgłoska | Twarda | Miękka | Dźwięczna | Bezdźwięczna | Ustna | Nosowa |
| m | □ | □ | □ | □ | □ | □ |
| ś | □ | □ | □ | □ | □ | □ |
| w | □ | □ | □ | □ | □ | □ |
| ń | □ | □ | □ | □ | □ | □ |
| g | □ | □ | □ | □ | □ | □ |
| r | □ | □ | □ | □ | □ | □ |