Stefan Żeromski – kronikarz ludzkiej nędzy i upodlenia

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• utrwala wiadomości na temat życia i twórczości Stefana Żeromskiego,

• utrwala wiadomości o elementach świata przedstawionego utworu: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia,

• zna realia XIX‑wiecznej Polski: wygląd miasta, sytuację obywateli, władzę,

• utrwala wiadomości dotyczące historii Polski w XIX wieku.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• przedstawić twórczość Stefana Żeromskiego,

• powiązać tematykę utworu z ideologią głoszoną przez autora,

• zilustrować przykładami z utworu sytuację Polski w XIX wieku oraz określić stosunek do niej Stefana Żeromskiego.

2. Metoda i forma pracy

Dyskusja, praca w grupach, nauczanie sytuacyjne, praca analityczna z opowiadaniami Żeromskiego.

3. Środki dydaktyczne

Egzemplarze Opowiadań Stefana Żeromskiego.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Sprawdzenie listy obecności. Swobodna dyskusja na temat świata przedstawionego utworów: Zmierzch i Zapomnienie. Wskazanie elementów balzakowskiego chwytu – kontrastu środowisk.

b) Faza realizacyjna

1. Praca z tekstem: analiza czasu, przestrzeni, postaci i wydarzeń świata przedstawionego utworów.

2. Praca w grupach. Na polecenie nauczyciela uczniowie gromadzą cytaty oraz własne komentarze do obrazu dziewiętnastowiecznej Polski w powieści - według zagadnień: wieś, ludzie, władza, język, przyroda.

   1. Wieś :

• W jakim stanie jest wieś?

• Jaki etap osiągnął ustrój ?

• Podaj przykłady jego fizycznego rozpadu.

  2. Ludzie:

• Jak żyją ludzie w dziewiętnastowiecznej Polsce?

• Jaki jest stan ducha społeczeństwa?

• Jak wygląda życie przeciętnego obywatela?

• Na jakie grupy można podzielić społeczeństwo występujące w utworze?

  3. Przyroda:

• Podaj opisy przyrody kontrastujące z sytuacją polskiego chłopa.

• Zastanów się, w jakim celu zostały wprowadzone opisy natury.

3. Próba znalezienia punktu odniesienia sytuacji dziewiętnastowiecznej Polski do obrazu życia chłopskiego przedstawionego w Opowiadaniach.

4. Odkrycia:

• Obydwa utwory ukazują obraz beznadziejności chłopskiego życia.

• Utwór Zmierzch jest wzorem rodzajowego malowidła. Żeromski - zainspirowany modernistycznym malarstwem rodzajowym, prezentującym sceny pracy - ukształtował w ten sposób większość swoich utworów

• Żeromski podkreśla zgubne konsekwencje pracy ponad siły w Zmierzchu: ...i schlał się ze złości jak bydlę - pisze pisarz o Walku Gibale. Na drugi dzień babę wyprał i pojął ze sobą do roboty.. Wysiłek od świtu do zmierzchu prowadzi do zezwierzęcenia, utraty wrażliwości, alkoholizmu i agresji.

• Opisy postaci są bardzo szczegółowe, czasami wręcz stanowią centralny motyw opowiadania - jak w opowiadaniu Zapomnienie. Opis bohatera Obali jest surowy, eksponuje niewyobrażalną nędzę chłopa. Tak brutalny opis sam w sobie stanowi formę oskarżenia obywateli ziemskich o bezduszność i egoizm.

• Kunsztowny opis przyrody eksponuje również obraz beznadziejności chłopskiego życia. W Zmierzchu końcowa część utworu, kiedy przyroda układa się do snu, a ludzie muszą pracować, zawiera protest pisarza przeciwko cierpieniu i poniżeniu.

c) Faza podsumowująca

Dyskusja podsumowująca:

Dlaczego możemy mówić o Stefanie Żeromskim jako o kronikarzu ludzkiej nędzy i upodlenia?

5. Bibliografia

S. Żeromski, Opowiadania, Wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1981.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Przeczytajcie opowiadanie Rozdziobią nas kruki i wrony.. Stefana Żeromskiego.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja poświęcona analizie nowel Stefana Żeromskiego – przeznaczona dla klasy trzeciej liceum ogólnokształcącego.