Stopniowanie przysłówków
Ważne daty
384‑322 r. p.n.e. – Lata życia Demostenesa, największego mówcy ateńskiego, wyrażającego antymacedońskie poglądy
ok. 359‑336 r. p.n.e. – Panowanie Filipa II Macedońskiego, którego podboje doprowadziły do prymatu Macedonii w Helladzie
ok. 280 r. p.n.e. – zmarł Demochares, siostrzeniec Demostenesa, kontynuujący politykę stryja
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
g) zasady tworzenia i stopniowania przysłówków pochodzących od przymiotników deklinacji I – III.
konstruować formy gramatyczne przysłówków;
wskazywać w tekście łacińskim formy stopnia wyższego i najwyższego przysłówków i je tłumaczyć;
rozpoznawać motyw Filipa II Macedońskiego i Demostenesa w sztuce.
Zapoznanie z tekstem łacińskim
Zapoznaj się z tekstem łacińskim p.t. Respōnsum inhūmānumRespōnsum inhūmānum przedstawiającym anegdotę o Filipie II Macedońskim i Democharesie, siostrzeńcu Demostenesa.
1. „Niketerion przedstawiający Filipa Macedońskiego”, III w. p.n.e., Gabinet Numizmatyczny we Francuskiej Bibliotece Narodowej w Paryżu, wikimedia.org, domena publiczna
2. „Filip II Macedoński”, popiersie z okresu hellenistycznego, Glyptoteka w Kopenhadze, wikimedia.org, domena publiczna
3. Demosthenes, rzymska kopia oryginały wykonanego przez Polyeuktosa ok. 280 r. p.n.e., Glyptoteka w Kopenhadze, wikimedia.org, domena publiczna
4.
5.
Ad Philippum, Macedonum rēgem, Athēniēnsium lēgātī vēnerant; quōs inter Dēmocharēs erat. Philippus audītā benignissimē lēgātiōne „dīcite - inquit - quid facere possim, quod sit Athēniēnsibus grātum?”Tum Dēmocharēs: „Tē - inquit - suspende!” Indignātī sunt omnēs, quī aderant, Philippus tamen eōs tacēre iussit et Dēmocharem salvum dīmittī iussit. „At vōs - inquit - cēterī lēgātī, nūntiātē Athēniēnsibus superbius agere, quī ista dīcunt, quam iī quī impūne dicta audiunt”.
Demochares - mówca ateński, siostrzeniec Demostenesa i jego uczeń, prowadził dalej po jego śmierci politykę antymacedońską, wskutek czego został skazany na wygnanie w latach 302 - 298 p.n.e. Po powrocie do Aten zdobył sobie zaufanie Demetriosa Poliorketesa, który, powierzał mu ważne zadania i poselstwa. Umarł ok. r. 280.
Demostenes - syn Demostenesa z Aten, właściciela warsztatu broni, najsławniejszy mówca grecki (384 - 322 r. p.n.e.). Po stracie ojca, pragnąc odzyskać odebrany mu przez opiekunów majątek, poświęcił się wymowie, przy czym musiał przezwyciężyć wielkie trudności ze względu na słabe zdrowie i wady wymawiania. Najpierw występował w sprawach sądowych, później poświęcił się wymowie politycznej. Jako polityk walczył o niepodległość Aten. Przejrzawszy zaborcze zamiary Filipa II Macedońskiego, przestrzegał rodaków przed jego obłudną polityką, namawiał ich do wysłania pomocy Olintowi i do walki orężnej.
Filip II Macedoński (ur. w r. 382, panował od r. 359 do 336 p.n.e.), syn Amyntasa III, ojciec Aleksandra Wielkiego. Zasiadł na tronie macedońskim po śmierci brata. Zawarł sojusz z królem Epiru, którego córkę, Olimpias, pojął za żonę. Stłumił niesnaski wewnętrzne, uzdrowił finanse państwa i rozpoczął ekspansję na zewnątrz, pokonując kolejno Traków, Illiryjczyków, wreszcie Greków, których przez pewien czas usiłował pozyskać sobie propagandą i złotem, wreszcie zwyciężył ich w bitwie pod Cheroneją w r. 338 p.n.e., rozpoczynając okres panowania macedońskiego w Helladzie. Przygotował wyprawę przeciw Persom, gdy padł zamordowany przez Pauzaniasza. Dzieło jego kontynuował Aleksander Wielki.
Złoty larnakslarnaks– grobowiec Filipa II Macedońskiego w Werginie
Zadania
Połącz w pary wyrażenia występujące w tekście o spotkaniu Filipa II Macedońskiego z Democharesem z ich graficzną reprezentacją.
Athēniēnsium lēgātī vēnerant, audītā benignissimē lēgātiōne, indignātus est, eōs tacēre iussit
Wybierz zdanie właściwie podsumowujące tekst o spotkaniu Filipa II Macedońskiego z Democharesem:
- Philippus Macedonēs superbius agere quam Athēniēnsēs inquit.
- Philippus Athēniēnsēs superbius agere quam Macedonēs inquit.
- Philippus Athēniēnsēs tam superbōs quam Macedonēs esse inquit.
W tekście p.t. Respōnsum inhūmānum pojawiły się przykłady użycia przysłówków w stopniu wyższym i najwyższym, jako że przysłówki odprzymiotnikowe stopniują się. Jako comparatiwu przysłówka używa się comparatiwu przymiotnika dla rodzaju nijakiego, superlatiwus przysłówka tworzy się przez dodanie przyrostka –e do superlatiwu przymiotnika.
positīvus | altē - wysoko | pulchrē - pięknie | breviter - krótko | vehementer - gwałtownie | bene - dobrze | male - źle |
comparātīvus | altius - wyżej | pulchrius - piękniej | brevius - krócej | vehementius - gwałtowniej | melius - lepiej | peius - gorzej |
superlātīvus | altissimē – najwyżej, bardzo wysoko | pulcherrimē – najpiękniej, bardzo pięknie | brevissimē – najkrócej, bardzo krótko | vehentissimē – najgwałtowniej, bardzo gwałtownie | optimē – najlepiej, bardzo dobrze | pessimē – najgorzej, bardzo źle |
Należy zapamiętać
diū - długo | saepe - często | parum - mało | magnopere - bardzo |
diūtius - dłużej | saepius - częściej | minus - mniej | magis - bardziej |
diūtissimē – najdłużej | saepissimē – najczęściej | minimē – najmniej | maximē - najbardziej |
Utwórz stopień wyższy i najwyższy przysłówków. Używaj tylko polskich znaków i małych liter.
longissime, gravius, melius, sapientissime, optime, fortissime, longius, citius, citissime, sapientius, fortius, gravissime
Uzupełnij zdania. Używaj tylko małych liter.
1. Iūlia (pulcher, -a, -um ) .................. cantat quam Claudia,
sed omnium puellārum Līvia (pulcher, -a, -um ) ...................... cantat.
2. Mārcus (citus, -ā, -um) ............ legit quam Quīntus,
sed discipulōrum omnium Titus (citus, -ā, -um) .................. lēgit.
3. Iūlius Caesar(fortis, -e) .............. pugnābat quam Mārcus Tullius Cicerō,
sed populōrum omnium Rōmānī (fortis, -e) .................... pugnābant.
4. Quis (sapiēns, sapientis) .......................... omnium agit?
Mārcus prāv- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e
respondet et sevēr- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e reprehenditur.
Nēmō rēct- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e
et pulchr- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e scrībit.
Lūna plēna clār- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e lūcet,
sed sōl clār- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e lūcet quam lūna et cēterae stēllae;
sōl clārissim- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e lūcet.
Hostēs nōn tam fort- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e pugnant quam Rōmānī,
mīlitēs nostrī fort- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e pugnant quam hostēs.
Nostrī fortissim- Tu uzupełnij 1.e, 2. e, 3. e, 4. e, 5. iter, 6. ius, 7. ius, 8. e, 9. ius, 10. ius, 11. e pugnant.
Uzupełnij tekst właściwymi końcówkami przysłówków. Używaj wyłącznie polskich znaków i małych liter.
e, ius, iter, e, e, ius, ius, e, e, e, ius
Sextus rēct-............ respondet,
Mārcus prāv-............
respondet et sevēr-............ reprehenditur.
Nēmō rēct-............
et pulchr-............ scrībit.
Lūna plēna clār-............ lūcet,
sed sōl clār-............ lūcet quam lūna et cēterae stēllae;
sōl clārissim-............ lūcet.
Hostēs nōn tam fort-............ pugnant quam Rōmānī,
mīlitēs nostrī fort-............ pugnant quam hostēs.
Nostrī fortissim-............ pugnant.
Napisz trzy sentencje łacińskie zawierające przysłówki w stopniu wyższym i najwyższym.
Po zapoznaniu się ze słownikiem pojęć dobierz terminy do ilustracji.
larnaks, filipiki, prymat, niketerion
Uzupełnij definicje.
................ to gwałtowne mowy oskarżycielskie, nazwa pochodzi od słynnych mów Demostenesa przeciw Filipowi II Macedońskiemu; posłużył się nią potem Cyceron w polemice Z Markiem Antoniuszem
Słowniki
Słownik pojęć
gwałtowne mowy oskarżycielskie, nazwa pochodzi od słynnych mów Demostenesa przeciw Filipowi II Macedońskiemu; posłużył się nią potem Cyceron w polemice Z Markiem Antoniuszem
[gr.], rodzaj trumny (sarkofagu) charakterystyczny dla kultury egejskiej, popularny szczególnie w 2. poł. II tysiąclecia p.n.e.
pamiątkowy medalion wykonywany na cześć odniesionego zwycięstwa
pierwsze miejsce.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria
Bibliografia
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
Oryginalna azetka; Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016.
J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.
I. Lewandowski, J. Wikarjak Elementa sermonis Latini, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983.
W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2007.