Uzasadnienie konieczności stosowania prawa autorskiego

Korzystając z zasobów sieci internetowej lub materiałów znalezionych w czytelni czy bibliotece, musisz przestrzegać prawa autorskiego, zgodnie z podstawowym aktem prawnym, czyli z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskimPrawo autorskieprawie autorskim i prawach pokrewnych.

Ciekawostka

Stosownie do art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, twórca, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

  • zaprzestania naruszania;

  • usunięcia skutków naruszenia;

  • naprawienia wyrządzonej szkody najczęściej poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, lub wydania uzyskanych korzyści.

iJ8LdAt3EC_d5e175

Wykorzystywanie zasobów Internetu z uwzględnieniem prawa autorskiego

Chcąc w zgodzie z prawem autorskim korzystać z zasobów Internetu, musisz poznać możliwości korzystania z udostępnionych w nim zasobów. Możesz mieć darmowy dostęp do informacji:

  • znajdujących się w tzw. domenie publicznejDomena publicznadomenie publicznej,

  • wykorzystanych w ramach tzw. dozwolonego użytku,

  • udostępnionych w ramach licencji

iJ8LdAt3EC_d5e216

Domena publiczna (DP)

Jeśli chcesz dzielić się w sieci zasobami własnego autorstwa, np. prezentacją czy filmem, pamiętaj by do ich tworzenia wykorzystywać materiały z legalnych źródeł, np. znajdujących się w domenie publicznej (ang.: public domain). Są to zasoby, z których możesz korzystać bez ograniczeń, bo prawa  majątkowe do twórczości wygasły, minęło 70 lat od śmierci ich twórcy, ewentualnie minęło 70 lat od pierwszego rozpowszechnienia utworu danego twórcy.

R1FZCUd6zpvGf1
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.
iJ8LdAt3EC_d5e252

Dozwolony użytek

Najważniejszym elementem prawa autorskiego jest  możliwość nieodpłatnego korzystania z utworów w określonych sytuacjach, tzw. dozwolony użytek. Przykładowo, zakazane jest wykorzystanie utworu w celach zarobkowych, ale możesz sam lub w towarzystwie członków rodziny i bliskich znajomych:

  • pobrać plik z muzyką ze strony WWW,

  • pożyczyć książkę znajomemu,

  • zrobić kserokopię książki,

  • wykonać kopię płyty CD,

  • odtwarzać muzykę na imprezie urodzinowej,

  • odwiedzać strony WWW.

RtM8UsTHIvsLt1
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.

Ponadto, dozwolonym użytkiem jest pobranie materiałów ze stron internetowych na własne potrzeby, ale nie wolno udostępniać dzieł innych twórców w sieci oraz zmieniać ich i prezentować jako własne dzieło.

Uwaga!

Dozwolony użytek prywatny nie obejmuje płatnych programów komputerowych. Taki program komputerowy trzeba zawsze zakupić.

iJ8LdAt3EC_d5e310

Licencje oprogramowania

Poszukując programu komputerowego, potrzebnego do zrealizowania jakiegoś zadania, możesz skorzystać z oprogramowania, które jest oprogramowaniem udostępnianym na licencjach różnego typu.
Licencja to umowa, w której autor utworu określa warunki, na jakich pozwala odbiorcy utworu (np. użytkownikowi oprogramowania) z niego korzystać. Zawsze więc, gdy zechcesz skorzystać z tzw. darmowego oprogramowania, przeczytaj dołączoną do niego instrukcję licencyjną.
Podstawowe rodzaje licencji oprogramowania komputerowego to:

  • Freeware – program udostępniany bezpłatnie i bez żadnych ograniczeń. Prawa autorskie pozostają nadal w mocy.

  • Shareware – program udostępniany bezpłatnie do testów przed ewentualnym zakupem.

  • Adware – programy, za których użytkowanie się nie płaci, ale umieszczane są w nich reklamy.

  • Powszechna Licencja Publiczna GNU – pozwala na nieodpłatne użytkowanie programu, modyfikowanie go i rozpowszechnianie pod warunkiem dołączenia informacji o zmianach oraz źródle oryginalnej wersji.

O tzw. wolnych licencjach (Creative CommonsCreative CommonsCreative Commons), które nie dotyczą oprogramowania komputerowego, a wykorzystujących prawo autorskie w taki sposób, aby umożliwić autorowi przekazanie innym części przysługujących mu praw, dowiesz się w klasie szóstej.

Rl0eNxhBbK00c1
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1

Korzystając z możliwości wybranej przez ciebie wyszukiwarki, znajdź w sieci więcej informacji o prawie autorskim oraz o oprogramowaniu edukacyjnym oferowanym na różnych licencjach.

Prawo autorskie1
Prawo autorskie

Zbiór przepisów mających chronić twórczość autora w zakresie majątkowym i osobistymi.

Domena publiczna1
Domena publiczna

Zbiór utworów dostępnych dla każdego i do wykorzystania w dowolnym czasie.

Creative Commons1
Creative Commons

Zestaw licencji pozwalających kontrolować rozpowszechnianie utworu.