Stosowanie prawa autorskiego
Uzasadnienie konieczności stosowania prawa autorskiego
Korzystając z zasobów sieci internetowej lub materiałów znalezionych w czytelni czy bibliotece, musisz przestrzegać prawa autorskiego, zgodnie z podstawowym aktem prawnym, czyli z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskimprawie autorskim i prawach pokrewnych.
Stosownie do art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, twórca, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
zaprzestania naruszania;
usunięcia skutków naruszenia;
naprawienia wyrządzonej szkody najczęściej poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, lub wydania uzyskanych korzyści.
Wykorzystywanie zasobów Internetu z uwzględnieniem prawa autorskiego
Chcąc w zgodzie z prawem autorskim korzystać z zasobów Internetu, musisz poznać możliwości korzystania z udostępnionych w nim zasobów. Możesz mieć darmowy dostęp do informacji:
znajdujących się w tzw. domenie publicznejdomenie publicznej,
wykorzystanych w ramach tzw. dozwolonego użytku,
udostępnionych w ramach licencji
Domena publiczna (DP)
Jeśli chcesz dzielić się w sieci zasobami własnego autorstwa, np. prezentacją czy filmem, pamiętaj by do ich tworzenia wykorzystywać materiały z legalnych źródeł, np. znajdujących się w domenie publicznej (ang.: public domain). Są to zasoby, z których możesz korzystać bez ograniczeń, bo prawa majątkowe do twórczości wygasły, minęło 70 lat od śmierci ich twórcy, ewentualnie minęło 70 lat od pierwszego rozpowszechnienia utworu danego twórcy.
![Symbol domeny publicznej](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1FZCUd6zpvGf/3/10Vg9oCe8zgWEHaSlXFd3UACTnlCZggY.jpg)
Dozwolony użytek
Najważniejszym elementem prawa autorskiego jest możliwość nieodpłatnego korzystania z utworów w określonych sytuacjach, tzw. dozwolony użytek. Przykładowo, zakazane jest wykorzystanie utworu w celach zarobkowych, ale możesz sam lub w towarzystwie członków rodziny i bliskich znajomych:
pobrać plik z muzyką ze strony WWW,
pożyczyć książkę znajomemu,
zrobić kserokopię książki,
wykonać kopię płyty CD,
odtwarzać muzykę na imprezie urodzinowej,
odwiedzać strony WWW.
![Ilustracja przedstawiająca symbol oznaczający prawa autorskie biegnący za postacią człowieka](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RtM8UsTHIvsLt/3/2cVdIFlWXphqVrjc6cryZAScBTqs7w0m.jpg)
Ponadto, dozwolonym użytkiem jest pobranie materiałów ze stron internetowych na własne potrzeby, ale nie wolno udostępniać dzieł innych twórców w sieci oraz zmieniać ich i prezentować jako własne dzieło.
Dozwolony użytek prywatny nie obejmuje płatnych programów komputerowych. Taki program komputerowy trzeba zawsze zakupić.
Licencje oprogramowania
Poszukując programu komputerowego, potrzebnego do zrealizowania jakiegoś zadania, możesz skorzystać z oprogramowania, które jest oprogramowaniem udostępnianym na licencjach różnego typu.
Licencja to umowa, w której autor utworu określa warunki, na jakich pozwala odbiorcy utworu (np. użytkownikowi oprogramowania) z niego korzystać. Zawsze więc, gdy zechcesz skorzystać z tzw. darmowego oprogramowania, przeczytaj dołączoną do niego instrukcję licencyjną.
Podstawowe rodzaje licencji oprogramowania komputerowego to:
Freeware – program udostępniany bezpłatnie i bez żadnych ograniczeń. Prawa autorskie pozostają nadal w mocy.
Shareware – program udostępniany bezpłatnie do testów przed ewentualnym zakupem.
Adware – programy, za których użytkowanie się nie płaci, ale umieszczane są w nich reklamy.
Powszechna Licencja Publiczna GNU – pozwala na nieodpłatne użytkowanie programu, modyfikowanie go i rozpowszechnianie pod warunkiem dołączenia informacji o zmianach oraz źródle oryginalnej wersji.
O tzw. wolnych licencjach (Creative CommonsCreative Commons), które nie dotyczą oprogramowania komputerowego, a wykorzystujących prawo autorskie w taki sposób, aby umożliwić autorowi przekazanie innym części przysługujących mu praw, dowiesz się w klasie szóstej.
![Ilustracja przedstawiająca symbol wolnych licencji trzymany przez dwie postaci](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rl0eNxhBbK00c/3/2EH77XzWj9igU4nmSOLyrzBhm2j9hLJP.jpg)
Korzystając z możliwości wybranej przez ciebie wyszukiwarki, znajdź w sieci więcej informacji o prawie autorskim oraz o oprogramowaniu edukacyjnym oferowanym na różnych licencjach.