Strategia działania
Identyfikacja przez nauczyciela niepokojących zachowań, związanych z przeżywaniem przez ucznia silnego lęku, z pomocą karty obserwacji (Załącznik 1).
Zgłoszenie przez nauczyciela, który zidentyfikował niepokojące zachowania, wychowawcy i psychologowi/pedagogowi szkolnemu wniosków, po wypełnieniu karty obserwacji.
Obserwacja ucznia przez psychologa/pedagoga w klasie oraz na przerwie, z pomocą przygotowanej karty obserwacji, dotyczącej zachowań lękowych (Załącznik 1).
Wykonanie przez psychologa szkolnego badania psychologicznego, z wykorzystaniem narzędzia: Warstwa objawów dobrostanu i problemów w modelu objawy – kompetencje – cechy.
Rozmowa wychowawcy i psychologa/pedagoga szkolnego z rodzicami ucznia, mająca na celu przekazanie informacji zwrotnej dotyczącej przeprowadzonej obserwacji i badania psychologicznego, z wykorzystaniem narzędzia: Warstwa objawów dobrostanu i problemów w modelu objawy – kompetencje – cechy.
Skierowanie ucznia przez psychologa/pedagoga szkolnego (w trakcie rozmowy z rodzicami) na specjalistyczną diagnozę do ośrodka środowiskowej pomocy psychologiczno‑psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży (OŚPP‑P DiM) – I poziom referencyjny, wybranego z listy dostępnych ośrodków (Załącznik 2.; wykaz jest również dostępny na stronie NFZ: https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/informacje-o-swiadczeniach/ochrony-zdrowia-psychicznego-dzieci-i-mlodziezy/).
Współpraca nauczyciela i psychologa/pedagoga szkolnego z ośrodkiem środowiskowej pomocy psychologiczno‑psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży (psychologiem – diagnostą, psychoterapeutą, terapeutą środowiskowym), do której został pokierowany uczeń na diagnozę – minimum 3 spotkania:
Pierwsze spotkanie – przed rozpoczęciem diagnozy w OŚPP‑P DiM.
Cel: przekazanie przez wychowawcę i psychologa/pedagoga szkolnego wniosków z obserwacji i badania psychologicznego przeprowadzonych na terenie szkoły psychologowi diagnozującemu dziecko w OŚPP‑P DiM.
Drugie spotkanie – po zakończeniu diagnozy w OŚPP‑P DiM.
Cel: przekazanie przez psychologa z OŚPP‑P DiM wychowawcy i psychologowi/pedagogowi szkolnemu informacji zwrotnej dotyczącej przeprowadzonej diagnozy oraz rozmowa na temat metod pracy i wsparcia ucznia z zaburzeniami lękowymi na terenie szkoły.
Kolejne spotkania – w trakcie prowadzonych przez OŚPP‑P DiM oddziaływań, takich jak np. psychoterapia indywidualna, Trening Umiejętność Społecznych. Cel: wspólne wypracowanie metod wspierania ucznia w szkole, w razie potrzeby ustalenie wizyt psychoterapeuty/terapeuty środowiskowego w szkole.
Ostatnie spotkanie (minimum trzecie) – po zakończeniu oddziaływań w OŚPP‑P DiM. Rozmowa wychowawcy i psychologa/pedagoga szkolnego z zespołem leczącym dziecko w OŚPP‑P DiM.
Cel: Podsumowanie współpracy oraz omówienie metod dalszego wsparcia ucznia na terenie szkoły.
Praca z klasą ucznia – przeprowadzenie na godzinie wychowawczej cyklu 3 zajęć, dotyczących:
współpracy (do wykorzystania w zależności od poziomu edukacji: Scenariusz zajęć 1a; Scenariusz zajęć 1b; Scenariusz zajęć 1c),
komunikacji (do wykorzystania w zależności od poziomu edukacji: Scenariusz zajęć 2a; Scenariusz zajęć 2b; Scenariusz zajęć 2c),
akceptacji (do wykorzystania w zależności od poziomu edukacji: Scenariusz zajęć 3a; Scenariusz zajęć 3b; Scenariusz zajęć 3c).
Cel: poprawa relacji ucznia z rówieśnikami oraz uwrażliwienie zespołu klasowego na jego potrzeby; przeciwdziałanie wykluczeniu ucznia z zaburzeniami lękowymi. Przeprowadzenie zajęć należy zaplanować w czasie, gdy uczeń z zaburzeniami lękowymi przychodzi do szkoły, a jego objawy lękowe są już mniej nasilone.
Po zakończeniu wszystkich oddziaływań (w szkole i OŚPP‑P DiM) lub przed zakończeniem roku szkolnego (jeśli oddziaływania w OŚPP‑P DiM nadal trwają) powtórzenie przez psychologa szkolnego badania psychologicznego, z wykorzystaniem narzędzia: Warstwa objawów dobrostanu i problemów w modelu objawy – kompetencje – cechy.
Spotkanie wychowawcy i psychologa/pedagoga szkolnego z rodzicami ucznia.
Cel: podsumowanie dotychczasowych oddziaływań oraz omówienie metod dalszego wsparcia ucznia na terenie szkoły.
Czas trwania:
W przypadku punktów 1‑6, w interwencji, optymalny czas ich realizacji to miesiąc (z wyłączeniem pierwszego miesiąca nauki dla pierwszoklasistów; trudności w funkcjonowaniu ucznia mogą w tym czasie wynikać z jego trudności w adaptacji do nowej sytuacji).
W przypadku punktów 7‑10, w interwencji, minimalny czas ich realizacji to 6 miesięcy, a optymalny czas będzie zależał od stopnia nasilenia objawów lękowych i trudności w funkcjonowaniu ucznia na terenie szkoły.
Monitorowanie i ewaluacja skuteczności:
Narzędziem do monitorowania stanu ucznia jest narzędzie: Warstwa objawów dobrostanu i problemów w modelu objawy – kompetencje – cechy, wykorzystywane przez psychologa szkolnego w 4 kroku interwencji oraz w 9 kroku, tuż przed jej zakończeniem. O skuteczności oddziaływań będzie świadczył lepszy wynik uzyskany przez dziecko podczas drugiego badania.
Drugim elementem ewaluacji, po pierwszym miesiącu od rozpoczęcia wdrażania interwencji, będzie sprawdzenie przez dyrektora szkoły, na którym jest ona etapie. Narzędziem, którego do należy użyć jest karta ewaluacji (Załącznik 3). Dalsze monitorowanie kolejnych etapów interwencji powinno odbywać się co 3 miesiące.
Ryzyko/zagrożenia w realizacji:
Przeszkody, z jakimi może zetknąć się nauczyciel/specjalista, w trakcie realizacji interwencji, to:
zbyt duża liczba uczniów wymagająca wdrożenia interwencji,
brak psychologa/pedagoga szkolnego,
brak w pobliżu miejsca zamieszkania ucznia OŚPP‑P DiM lub innej placówki, która może dokonać specjalistycznej diagnozy i która może objąć opieką terapeutyczną dziecko,
długi czas oczekiwania na specjalistyczną diagnozę w OŚPP‑P DiM,
pogorszenie funkcjonowania ucznia z zaburzeniami lękowymi, pojawienie się u niego innych zaburzeń, np. depresji,
pomimo oddziaływań objawy lękowe ucznia są na tyle nasilone, że nie jest on w stanie regularnie chodzić do szkoły, przez co trudno jest wdrożyć oddziaływania mające na celu poprawę jego relacji z rówieśnikami; w dalszej konsekwencji czas trwania procedury się wydłuża.