Ważne daty

Strona bierna indicativu imperfecti passivi oraz futuri I passivi

Strona bierna indicativus imperfecti passivi oraz futuri I passivi różni się od strony czynnej tylko końcówkami. Oto ich zestawienie.

Szkoły retoryki w Grecji

MolonMolonMolon z Alabandy w greckiej Karii (pd.-zach. część Azji Mniejszej) był jednym z najsławniejszych nauczycieli wymowy i gramatyków w I w. p.n.e. CyceronCyceronCyceron poznał go w Rzymie w 81 r. p.n.e. Dwa lata później Cyceron udał się na Wschód, by pod jego kierunkiem studiować retorykę.

Kształcenie pod okiem retor było trzecim stopniem edukacji młodego Rzymianina – mniej więcej siedemnastoletniego. Nauka teorii wymowy poparta była wieloma ćwiczeniami praktycznymi, które polegały na pisaniu przez uczniów dwu rodzajów mów: suasorii (polegały one na włożeniu w usta jakiejś postaci stosownej mowy, np. CezarCezarCezar zastanawia się, czy przekroczyć Rubikon) i kontrowersji (przedstawiały one zarówno argumenty za, jak i przeciw i pomagały przygotować się do przyszłych wystąpień w sądzie). Zamożni Rzymianie wyjeżdżali na takie nauki do Grecji. Pobierali je w Atenach oraz na wyspie RodosRodosRodos i łączyli te studia z pogłębianiem wiadomości z zakresu filozofii.

RoiLOLaxURRtu1

Ilustracja przedstawia popiersie Cycerona autorstwa Bertela Thorvaldsena wykonane na podstawie rzymskiej rzeźby nieznanego autorstwa. Mężczyzna ma krótko obcięte włosy i zmarszczone czoło. Wyraz twarzy spokojny, delikatny.

Cyceron odbył studia u Molona na Rodos na innym etapie swojego życia. Miał wtedy 27 lat. Pierwsze sukcesy w procesach sądowych nadwyrężyły jego głos. Cyceron postanowił wykorzystać przerwę w pracy na studia w Atenach i poznanie najnowszych trendów w filozofii. Potem udał się do Azji Mniejszej i na Rodos. Odbył tam szkolenie z emisji głosu. Talent i umiejętności Cycerona dla samego Molona stały się źródłem zmartwienia: oto Grecja straciła prymat w dziedzinie kultury i wymowy.

W 75 r. p.n.e. na Rodos udał się także Juliusz Cezar. Jest to jeden z najciekawszych epizodów w jego życiu. W czasie morskiej podróży Cezar wpadł bowiem w ręce piratów. Spędził w niewoli miesiąc, czekając, aż okup zbierany w miastach azjatyckich dotrze w ręce porywaczy. Wiele czytał i spał. Kiedy go uwolniono, zdobył kilka okrętów i z tą niewielką flotą zaatakował i pojmał piratów. Ostatecznie – w niejasnych okolicznościach – zdołał doprowadzić do tego, że skazano ich na śmierć przez ukrzyżowanie. Dopiero wtedy Cezar mógł udać się w dalszą podróż. Choć jego pobyt w szkole Molona z konieczności musiał być krótki, Cezar należy do grona najbardziej utalentowanych uczniów retora wśród rzymskich polityków.

Orator

Ablativus auctoris

Stronie biernej często towarzyszy ablativus auctoris.

Rzeczowniki żywotne poprzedza przyimek a (ab) z ablatiwem, np. Servi a domino puniuntur. – Niewolnicy są karani przez pana.

Rzeczowniki nieżywotne wyraża ablativus bez przyimka, np. Servus a domino gladiō necatur. – Niewolnik jest zabijany przez pana mieczem.

Cyceron na Sycylii

W wyborach na 75 r. p.n.e. Cyceron zdobył urząd kwestora i w wyniku losowania został przydzielony do miasta Lilybeum (dzisiaj to Marsala, miasto w pn.-zach. części Sycylii). Sycylia była pierwszą prowincją rzymską (od 241 r. p.n.e.) i zarazem jedną z najważniejszych, dostarczała bowiem Rzymowi zboża. Pełniąc urząd kwestoraKwestorkwestora na Sycylii, Cyceron nie zarzucił praktyki krasomówczej, podejmując się kilku spraw sądowych. Chętnie także zwiedzał samą wyspę. W czasie pobytu w SyrakuzachSyrakuzySyrakuzach poszukiwał pamiątek po sławnych ludziach. Z opublikowanej później Mowy przeciwko Werresowi wynika, że miasto wywarło na nim wielkie wrażenie.

W Syrakuzach Cyceron bardzo chciał obejrzeć grób ArchimedesaArchimedesArchimedesa, który w czasie II wojny punickiej zginął tu z rąk rzymskiego żołnierza. Genialny matematyk, autor dzieł z zakresu geometrii, mechaniki, hydrostatyki i optyki, działał na dworze HieronaHieronHierona II (władcy w latach 269–216). Podczas oblężenia Syrakuz w 212 r. p.n.e. kierował pracami inżynieryjnymi, a jego wynalazki zdecydowanie utrudniły Rzymianom zdobycie miasta.

Nikt z mieszkańców miasta nie potrafił wskazać Cyceronowi grobu Archimedesa. Postanowił znaleźć go sam. Opowieść o tym zawarł w swoich Rozprawach tuskulańskich: Kiedy byłem kwestorem na Sycylii, odkryłem grób Archimedesa zarosły cierniem i ostem. Sami Syrakuzanie nie znali zupełnie tego grobu i sądzili, że go w ogóle w Syrakuzach nie ma. Prowadziłem poszukiwania według znanych mi trymetrów, o których wiedziałem, że były wyryte na grobowcu; wiersze te głosiły, że nad nimi znajduje się kula z walcem. Rozglądając się uważnie koło bramy Achradyńskiej, gdzie znajduje się wiele grobowców, spostrzegłem kolumienkę niewiele wznoszącą się nad ciernie, a na niej kulę z walcem. Zaraz też oświadczyłem towarzyszącym mi Syrakuzańczykom, że znalazłem zapewne to, czego szukałem. Kiedy sprowadzeni ludzie siekierami wyrąbali drogę poprzez ciernie, przystąpiliśmy do kolumny i odczytaliśmy umieszczony na jej podstawie napis, którego połowę zatarł już czas. I tak najznakomitsze i najuczeńsze niegdyś miasto Grecji nie znałoby nagrobku swego genialnego obywatela, gdyby go nie pokazał człowiek z Arpinum . [źródło: Marek Tuliusz Cyceron, Rozmowy tuskulańskie (przekł. Zofia Cierniakowska i in.), Agora S.A., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.]

R1dbGkI3gFL5G1

Ilustracja przedstawia obraz Paolo Barbottiego „Cyceron odnajduje grób Archimedesa”. Na obrazie znajduje się kilkanaście postaci. Są one ubrane w długie, i kolorowe szaty. Postacie są zgromadzone wokoło Cycerona, który wskazuje grób.

Mieszkańcy Sycylii zapamiętali Cycerona jako uczciwego urzędnika, utalentowanego mówcę i człowieka sprawiedliwego. Kilka lat później poprosili go o pomoc w wytoczeniu procesu sądowego niejakiemu Werresowi, który w latach 74–71 p.n.e. był namiestnikiem Sycylii, dopuszczając się ogromnych zdzierstw i nadużyć. Stosował on terror wobec mieszkańców wyspy, rozdawał stanowiska, wydawał niesprawiedliwe wyroki sądowe, a wiele miast, świątyń i domów prywatnych ograbił z cennych dzieł sztuki, nie wahając się kraść także przedmiotów kultu. Cyceron podjął się oskarżenia WerresaWerresWerresa i szybko zgromadził dowody tak go obciążające, że ten po kilku dniach procesu sądowego opuścił Rzym, nie czekając na wyrok i udając się na dobrowolne wygnanie.

Zadania

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RoiLOLaxURRtu1

Ilustracja przedstawia popiersie Cycerona autorstwa Bertela Thorvaldsena wykonane na podstawie rzymskiej rzeźby nieznanego autorstwa. Mężczyzna ma krótko obcięte włosy i zmarszczone czoło. Wyraz twarzy spokojny, delikatny.

RQ8PupiXiogXe1

Ilustracja przedstawia rzeźbę z brązu Oratora – mówca, który opanował sztukę retoryki, potrafi przemawiać publicznie i przekonywać słuchaczy do swoich racji. Mężczyzna w średnim wieku, ma przyjazny wyraz twarzy. Ubrany jest w togę. Unosi prawą rękę.

RBTymzdm5q1jL1

Ilustracja przedstawia rzeźbę z brązu Oratora – mówca, który opanował sztukę retoryki, potrafi przemawiać publicznie i przekonywać słuchaczy do swoich racji. Mężczyzna w średnim wieku, ma przyjazny wyraz twarzy. Ubrany jest w długie szaty. Unosi prawą rękę.

R1dbGkI3gFL5G1

Ilustracja przedstawia obraz Paolo Barbottiego „Cyceron odnajduje grób Archimedesa”. Na obrazie znajduje się kilkanaście postaci. Są one ubrane w długie, i kolorowe szaty. Postacie są zgromadzone wokoło Cycerona, który wskazuje grób.

R1EFg3iRj30lz1

Ilustracja przedstawia obraz Davida, J. Moretusa, Th. Galle pod tytułem „Duodecim specula deum aliquando videre desideranti concinnata”. W dziele zostały rpzedstawione duże lustra, które odbijają się blaskiem od słońca i wypalają dziurę w statku, który powoduje pożar.

Bibliografia

K. Kumaniecki, Cyceron i jego współcześni, Warszawa 1959, s. 100

Oktawiusz Jurewicz, Lidia Winiczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, Warszawa 1973

Lidia Winiczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983

Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012

Stanisław Stabryła, Zarys kultury starożytnych Grecji i Rzymu, Warszawa 2016

Wilfried Stroh, Łacina umarła, niech żyje łacina! Mała historia wielkiego języka, Poznań 2013

Gajus Swetoniusz Trankwillus, Żywoty cezarów, Ossolineum 1965

Pat Southern, Juliusz Cezar, Warszawa 2002

Aleksander Krawczuk, Gajusz Juliusz Cezar, Gdańsk 1993

Marek Fabiusz Kwintylian, Kształcenie mówcy, Kraków 2012

Mirosław Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1998

K. Kumaniecki, Cyceron i jego współcześni, Warszawa 1959