Strony czasownika.

1. Cele

Wiadomości

- uczeń systematyzuje i utrwala swoje wiadomości o czasowniku.

Umiejętności

Uczeń:

- zna i właściwie wykorzystuje wiadomości o czasowniku,

- zna i właściwie rozpoznaje strony czasownika,

- redaguje konkretne wypowiedzi na pytania,

- planuje i organizuje pracę,

- dokonuje selekcji i analizy informacji,

- wykorzystuje teoretyczne wiadomości w praktycznym działaniu.

2. Metoda i forma pracy

Metody pracy:

- pogadanka heurystyczna,

- metoda zajęć praktycznych.

Formy pracy:

- indywidualna,

- grupowa.

3. Środki dydaktyczne

ćwiczenia.

4. Przebieg lekcji

Faza przygotowawcza

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematyką lekcji. To, czym się dzisiaj zajmiemy, to strony czasownika. Postaramy się usystematyzować i uporządkować wasze wiadomości dotyczące czasownika.

2. Nauczyciel razem z uczniami dokonuje powtórzenia wiadomości dotyczących czasownika.

Informacje, które powinny się pojawić podczas powtórzenia:

Czasownik to odmienna część mowy, o którą pytamy: co robi?, co się z nim dzieje?, w jakim znajduje się stanie?

Czasownik to nazwa stanu lub czynności.

Wyróżniamy kilka postaci czasownika:

- forma podstawowa – bezokolicznik (np. biegać, piec),

forma osobowa (np. biegam, walczę),

forma nieosobowa (czytano, wzięto),

imiesłowy (biegając, biegający, wylewany, poszedłszy).

Forma osobowa czasownika odmienia się przez: rodzaj, liczbę, osobę, strony, tryby oraz czas.

Czasownik odmienia się przez osoby.

W liczbie pojedynczej wyróżniamy trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki.

W liczbie mnogiej występują tylko dwa rodzaje: męskoosobowy i niemęskoosobowy.

Czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły.

Czas przyszły może być prosty lub złożony.

3. Następnie nauczyciel przybliża uczniom czym są strony czasownika i wspólnie redagują notatkę, którą uczniowie zapisują w zeszytach.

Treść notatki:

Czasownik w stronie czynnej informuje, że podmiot jest wykonawcą czynności, np.:

Mama (co robi?) ubiera Kasię.

Czasownik w stronie biernej informuje, że podmiot oznacza przedmiot czynności a nie jej wykonawcę, np.: Kasia jest ubierana przez mamę.

Czasownik w stronie zwrotnej informuje o tym, że podmiot jest wykonawcą i odbiorcą czynności.

Czasowniki przechodnie mogą występować w stronie czynnej i biernej, np.: zaprosić – zostać zaproszonym.

Czasowniki nieprzechodnie nie mogą występować w stronie biernej, np.: leżeć, spać.

Faza realizacyjna

1. Przejście do właściwej – ćwiczeniowej części zajęć.

2. Uczniowie w pierwszej kolejności wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia zawarte w zeszycie ćwiczeń.

Ćwiczenia zawarte w zeszycie ćwiczeń 1 i 2 ze strony 91, 5 ze strony 93 i 6 i 8 ze strony 94.

3. Po wykonaniu zadań zawartych w zeszytach ćwiczeń przechodzą do wykonywania ćwiczeń przygotowanych przez nauczyciela.

Ćwiczenie 1.

Przekształć podane zdania, zmieniając tam, gdzie to możliwe, formy strony czynnej na stronę bierną. Po wykonaniu tego zadania odpowiedz na pytania jak nazywamy czasowniki, które można przekształcić w ten sposób?

Doktor Obarecki rozdawał chorym leki.

Aptekarzowi i felczerowi wypowiedział wojnę.

Po pewnym czasie jego zapał osłabł.

Niebawem zawarł bliską znajomość z miejscowymi notablami.

Przestał wspomagać ubogich i chorych mieszkańców Obrzydłówka.

Ćwiczenie 2.

Ułóż pod dwa zdania z czasownikami w stronie czynnej, zwrotnej i biernej.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji. Jeszcze raz wspólnie z uczniami powtarza wiadomości dotyczące stron czasownika.

2. Zadanie pracy domowej.

5. Bibliografia

Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995,

Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń1997,

Nagajowa M., Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994,

Łucza A. Marudzek A., Język polski – między nami, zeszyt ćwiczeń dla klasy VI szkoły podstawowej, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2003

6. Załączniki

Praca domowa

Ćwiczenia 9 i 10 ze strony 95 zeszytu ćwiczeń.

7. Czas trwania lekcji

45 minut