Struktura wymiaru sprawiedliwości w Polsce
Art. 156.
Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.
Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r..
Po przeczytaniu przytoczonego przepisu z Konstytucji RP wykonaj krótki test dotyczący tego fragmentu.
Organem władzy wykonawczej jest...
- Rada Ministrów.
- Trybunał Stanu.
- Sejm.
Zamieszczony przepis Konstytucji reguluje zasady odpowiedzialności, jaką ponoszą za naruszenie Konstytucji lub ustawy członkowie...
- Rady Ministrów.
- Trybunału Stanu.
- Sejmu.
Ostateczną decyzję o pociągnięciu ministra do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu podejmuje...
- Rada Ministrów.
- Prezydent RP.
- Sejm.
Głowa państwa polskiego [...] o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Określenie, które prawidłowo uzupełnia podane wcześniej zdanie, to...
- składa wniosek.
- podejmuje uchwałę.
- orzeka.
Władza sądownicza

wymienić podstawowe funkcje państwa;
wymienić podstawowe prawa i wolności człowieka;
wyjaśnić, na czym polega zasada trójpodziału władz.
struktury wymiaru sprawiedliwości w Polsce;
kompetencji Trybunału Konstytucyjnego;
czym zajmuje się Trybunał Stanu.
Władza sądownicza
WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE
Art. 45.
Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r..
Sądy powszechne
Rozstrzygają one między innymi sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, a także wszystkie inne, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.
Sądy wojskowe
Sądy te rozpatrują przede wszystkim sprawy dotyczące przestępstw lub wykroczeń popełnionych przez żołnierzy w służbie czynnej.
Sądy administracyjne
Ich zadaniem jest przede wszystkim kontrolowanie działalności organów administracji publicznej, zarówno rządowej, jak i samorządowej. Kontrola ta dotyczy między innymi decyzji administracyjnych, postanowień wydanych w postępowaniu administracyjnym czy skarg na bezczynność organów administracji.
Sąd Najwyższy

Zadaniem Sądu Najwyższego jest sprawowanie nadzoru nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. Odbywa się to w dwóch podstawowych formach:
rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych;
podejmowanie uchwał rozstrzygających problemy prawne, które budzą wątpliwości lub rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych i wojskowych.
Do kompetencji Sądu Najwyższego należy także orzekanie o ważności wyborów i referendów oraz opiniowanie projektów ustaw i innych aktów prawnych.
Trybunał Konstytucyjny

Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy przede wszystkim kontrola zgodności obowiązujących w Polsce źródeł prawa z Konstytucją (ustaw, umów międzynarodowych, rozporządzeń). Idea kontroli konstytucyjności prawa opiera się na założeniu, że jest ono systemem hierarchicznym, czyli że akty prawne niższego rzędu nie mogą zawierać przepisów sprzecznych z tymi, które zawarto w aktach wyższego rzędu. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne. Akt niezgodny z Konstytucją przestaje obowiązywać albo w momencie ogłoszenia orzeczenia, albo w terminie określonym przez Trybunał.
Zgodnie z Konstytucją RP, każdy czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, może wnieść skargę konstytucyjną dotyczącą zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na którego mocy sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach, prawach lub obowiązkach.
Do zadań Trybunału Konstytucyjnego należy też:
orzekanie w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;
rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;
Trybunał Stanu
We współczesnych demokracjach odpowiedzialność konstytucyjna jest, obok politycznej, najważniejszą formą odpowiedzialności władzy wykonawczej. Jest to odpowiedzialność za naruszenie prawa, inicjowana przez parlament, ale ponoszona przed organem władzy sądowniczej. W Polsce jest nim Trybunał Stanu.
Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą między innymi:
Prezydent RP – za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa;
Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów - za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem;
posłowie i senatorowie – za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego oraz nabywania tego majątku.
Zakres kar wymierzanych przez TS | |
Za naruszenie Konstytucji lub ustaw | Za przestępstwa |
Utrata biernego i czynnego prawa wyborczego (na okres od 2 do 10 lat). | Trybunał Stanu wymierza kary przewidziane w ustawach karnych. |
Zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji publicznych (na okres od 2 do 10 lat). | |
Utratę wszystkich lub niektórych orderów i odznaczeń. |
Zastanów się, dlaczego osoby pełniące najwyższe funkcje w państwie ponoszą szczególną odpowiedzialność prawną.
Podsumowanie
Zapamiętaj:
na podstawie art. 10 ust. 2 Konstytucji RP władzę sądowniczą w Polsce sprawują sądy i trybunały;
władza sądownicza jest odrębna i niezależna od organów władzy ustawodawczej i wykonawczej;
wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, administracyjne oraz wojskowe;
Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu orzekają wyłącznie w sprawach wymienionych w Konstytucji RP.
Karol wystąpił o zgodę na rozpoczęcie działalności gospodarczej do właściwego urzędu. Otrzymał decyzję odmowną. Złożone przez niego odwołanie zostało też rozpatrzone negatywnie. Karol postanowił wnieść do sądu skargę na decyzję o odmowie wydania pozwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej.
Po przeczytaniu powyższego tekstu zaznacz poprawne zakończenie zdania. W przedstawionej sytuacji Karol powinien wnieść sprawę do...
- Trybunału Stanu.
- sądu apelacyjnego.
- Sądu Najwyższego.
- wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Wskaż sytuację, która ilustruje zastosowanie zasady dwuinstancyjności.
- W Wydziale Cywilnym Sądu Rejonowego w Białymstoku toczy się postępowanie wszczęte na wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.
- Sąd Okręgowy w Szczecinie uchylił decyzję, dotyczącą tymczasowego aresztowania podjętą przez Sąd Rejonowy w Gryfinie.
- Trybunał Konstytucyjny, po rozpoznaniu sprawy, orzekł, że Art. [...] ustawy o finansach publicznych jest niezgodny Konstytucją RP.
- Sąd Najwyższy rozpoznał protest przeciwko ważności przeprowadzonego referendum ogólnopolskiego.