R1e7fMrIpFWBI
Zdjęcie szczupłego mężczyzny odwróconego tyłem do widza. Stoi w morzu, woda sięga mu do połowy ud. Jest pochylony do przodu, ramiona układa tak, jakby składał ręce razem przed sobą. Ma mokre ubranie, materiał koszulki przykleił się do jego pleców. Na niebie widać jasne chmury, ale w centralnym punkcie u góry przebija słońce, jego promienie rozchodzą się na wszystkie strony.

Stworzenie człowieka w mitach świata

Człowiek i morze
Źródło: cocoparisienne, Pixabay, domena publiczna.
Twoje cele
  • zapoznasz się z wyobrażeniami na temat stworzenia człowieka i świata zawartymi w różnych mitologiach,

  • porównasz wyobrażenia dotyczące powstania świata i człowieka pochodzące
    z różnych mitologii,

  • określisz cechy mitu.

Od zarania dziejów ludzie zastanawiali się nad swoim pochodzeniem i sensem życia.
Odpowiedzi na wciąż nurtujące człowieka pytania szukać można w religiach i mitologiach z całego świata. Jednak tajemnica stworzenia człowieka i cel jego ziemskiej wędrówki nadal pozostają niewyjaśnione i są przedmiotem dociekań naukowców, filozofów czy zwykłych zjadaczy chleba.

Polecenie 1

Przypomnij sobie, co na temat stworzenia człowieka mówi Biblia, a jak jego powstanie wyjaśniają mity.

Rj5ODD1YjPZWi
(Uzupełnij).

Zapoznaj się z filmem pt. Stworzenie człowieka w mitach świata.

RB7DHcXDJaQp3
Film "Stworzenie człowieka w mitach świata" omawiający stworzenie człowieka, prezentujący teksty i przykłady z mitologii różnych kontynentów.
Polecenie 2

Wskaż podobieństwa i różnice pomiędzy wyobrażeniami na temat stworzenia człowieka zawartymi w różnych mitologiach.

R1YRJQhIwyQr4
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Wyjaśnij, co wyklucza uznanie mitów za teksty naukowe. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R164areHKtbKR
Miejsce na notatki
1
Polecenie 4

Stwórz notatkę graficzną, za pomocą której przedstawisz wyobrażenia o powstaniu człowieka i świata z wybranej mitologii. Możesz użyć poniższego szkicownika.

R1BurmO364BdD
Polecenie 4

Wypisz elementy, które składają się na wyobrażenie człowieka i świata z wybranej przez Ciebie mitologii.

R1YXE3DuHYl3L
(Uzupełnij).
1
Polecenie 5

Wykonaj ilustrację do wybranego mitu o powstaniu człowieka. Możesz użyć poniższego szkicownika.

Rzmx2K6xFeVxL
Polecenie 5

Opisz, jak wyobrażasz sobie ilustrację przedstawiającą mit o powstaniu człowieka według Indian.

R1IDH0Rt5K9jb
Miejsce na notatki

Wierzenia dawnych Słowian

W zamierzchłych czasach na terenie dzisiejszej Polski mieszkało wiele plemion słowiańskich. Wierzenia dotyczące istnienia bogów, powstania świata i człowieka przekazywano sobie ustnie z pokolenie na pokolenie. Od X wieku w Polsce rozpoczął się proces chrystianizacji, czyli nawracania ludności na wiarę chrześcijańską, co ostatecznie doprowadziło do wyparcia wierzeń dawnych Słowian. Jednakże wiara naszych przodków przetrwała w folklorze oraz wierzeniach ludowych i stała się inspiracjąinspiracjainspiracją dla wielu pisarzy.

R18c9egvOpIyn
Słowiańska bogini Mokosz
Źródło: Patryk Szukała, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Zapoznaj się z fragmentem słowiańskiego mitu o powstaniu człowieka.

CzłowiekJakub Bobrowski, Mateusz Wrona
Jakub Bobrowski, Mateusz Wrona Człowiek

Był słoneczny dzień ciepły i jasny. PerunPerunPerun właśnie skończył przejażdżkę na swym białym rumaku, w czasie której grał na turzym roguturzy rógturzym rogu i pędził za dziką zwierzyną. Zmęczył się bardzo tą pogonią i przystanął nad jeziorem. Koń zaczął leniwie szczypać trawę, a Perun zrzucił szaty i wskoczył do wody. Na brzegu przysiadła MokoszMokoszMokosz i przyglądała się panu błyskawic w kąpieli.

W końcu Perun wyszedł na piaszczysty brzeg jeziora i wytarł się wiechciemwiechećwiechciem słomy, gdyż powietrze było wilgotne i duszne. Chcąc jak najszybciej powrócić między leśne zwierzęta, przywdział szatę, poprawił przytroczonyprzytroczonyprzytroczony do pasa młot oraz róg, wsiadł na konia i ruszył w gęstwinę. „Czemu Perun woli leśne wędrówki ode mnie?” – myślała.

I już łzy żalu napływały jej do oczu, gdy na gładkim jeziorze coś się poruszyło. Tafla wody zmarszczyła się i pokryła falą niczym rybia łuska. Z głębi dał się słyszeć cichy ryk i woda zabulgotała dziko, pryskając wokół białą pianą. Bogini ziemia wstała, patrząc z przerażeniem na dziwne zjawisko. Z mętnejmętnamętnej toni począł wyłaniać się mąż. W pierwszej chwili Mokosz myślała, że to Perun wychodzi z wody, ale zaraz ujrzała czarne włosy oblepiające mocne ramiona i poznała, że to jakiś inny bóg.

WelesWelesWeles wyprostował się i ruszył do brzegu. Wkroczył nań i spostrzegł słomę porzuconą na piasku. Podniósł źdźbła i począł łączyć je z wilgotną ziemią, lepiąc dziwne figury. Mokosz, wyzbywszy się pierwszego przerażenia, podniosła pozostałe słomki i naśladując tajemniczego gościa, lepiła z nich podobne kształty. Duże dłonie Welesa i drobne Mokoszy obracały słomę i łączyły ją z ziemią, tworząc tułów, głowę i w końcu członki małej postaci. Mokosz zbliżyła się do mrocznego boga, a gdy Weles spostrzegł ją, zadziwiła go pięknem smukłej sylwetki. Patrzyli na siebie długo, bez słowa […].

Niedługo potem Perun powrócił nad jezioro i zdziwił się wielce, że na brzegu nie ma Mokoszy, a zamiast niej leżą w piasku dwa dziwaczne kształty z posklejanej ziemią słomy. Podniósł je i długo oglądał z każdej strony. Wpadł na podobny do Welesowego pomysł i tchnął w nie życiodajną moc. W tej samej chwili członki ich poruszyły się, a po chwili stwory otworzyły oczy i usiadły, rozglądając się ciekawie. Tak powstali pierwsi ludzie. Ulepiony przez Welesa stał się mężczyzną, przez Mokosz – kobietą.

Perun porzucił swoje ulubione zajęcia i nie spędzał już całych dni na polowaniach. Obserwował za to ludzi, którzy z początku kryli się po lasach, szukając w nich pożywienia. Poznawali przyrodę i wykorzystywali jej dary na własny użytek. Pana błyskawic najbardziej zachwycała pomysłowość małych istot. Ich ciała były kruche i nagie. Nie mieli jak zwierzęta futer, ostrych kłów ani szponów. Pomimo tego radzili sobie z chłodami, budując szałasy z gałęzi i czyniąc sobie z liści posłania. Zbierali owoce lasu, a wkrótce nauczyli się chwytać dzikiego zwierza, karmili się jego mięsem i odziewali w skóry oraz futra. Cząstka drzemiącej w nich boskiej mocy pozwoliła mężczyźnie łączyć się z kobietą tak, by rodziła potomstwo. Czas płynął, a ludzi było na ziemi coraz więcej. Wkrótce niezliczone grupy rozeszły się po całym świecie.

105NP_00000_BIB_001 Źródło: Jakub Bobrowski, Mateusz Wrona, Człowiek, [w:] Mitologia słowiańska, Olszanica 2017, s. 34–35.
Ćwiczenie 1
RVhUFSKKUXOY7
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Mit to: Możliwe odpowiedzi: 1. uroczysty utwór poetycki opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie., 2. opowieść zawierająca elementy fantastyczne, związana z postaciami, wydarzeniami lub miejscami historycznymi, 3. utwór pisany wierszem lub prozą, którego bohaterami są najczęściej zwierzęta oznaczające umowne typy i postawy ludzkie, ma charakter dydaktyczny., 4. opowieść o bogach i herosach, przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie, opowiadająca o początkach istnienia świata, powstaniu bogów, życiu bóstw i nadnaturalnych zjawiskach.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 2
R1c2l1jPByFrO
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu luk w tekście odpowiednimi wyrazami z pól tekstowych zamieszczonych poniżej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3

Wyjaśnij, jak według podań mitologii słowiańskiej powstał człowiek.

RD46fKkBadMej
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4

Spośród podanych poniżej odpowiedzi wybierz właściwe i zaznacz prawidłowe dokończenia każdego ze zdań.

RFTrWpebpZPYJ
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RyUtw4p4e4w8V
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RmiRrEDSokud1
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5

Ustal, w jakim znaczeniu zostały użyte wyrazy zapisane pogrubioną czcionką. Zaznacz właściwe objaśnienia.

R19RLQ6mzffcA
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Rk7HrrMxZ6BkU
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R9YTyXm8HWJ6A
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5

Ustal, w jakim znaczeniu zostały użyte wyrazy podane pod każdym zdaniem. Zaznacz właściwe objaśnienia.

R14eIHc4b4ykk
„Podniósł źdźbła i począł łączyć je z wilgotną ziemią, lepiąc dziwne figury”.
wyraz: figury
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Rp2PqxU5F8ZKB
„Duże dłonie Welesa i drobne Mokoszy obracały słomę i łączyły ją z ziemią, tworząc tułów, głowę i w końcu członki małej postaci”.
wyraz: drobne
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1IfrQtUsr54f
„Podniósł je i długo oglądał z każdej strony”.
wyraz: strony
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
RfySjAraeox49
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu luk w tekście.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7

Ułóż wyraz z podanych poniżej liter.
AJWYR

Rxc7ZXN57eSKJ
Miejsce na notatki
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 8
R1IPj3vVAvMSM
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 6

Zredaguj opowiadanie na temat dalszych losów bogini Mokoszy i boga Welesa.

R1BRqMGplABwO
(Uzupełnij).

Słownik

gęstwina
gęstwina

gęsty las, gęste zarośla

inspiracja
inspiracja

tu: natchnienie, zachęta do pracy twórczej

mętna
mętna

nieprzeźroczysta

Mokosz
Mokosz

słowiańska bogini Ziemi

Perun
Perun

bóstwo słowiańskie, bóg błyskawic, piorunów oraz grzmotów

przytroczony
przytroczony

przypięty, przywiązany

turzy róg
turzy róg

róg zrobiony z tura – wymarłego w XVII wieku potężnego ssaka, który był przodkiem bydła domowego

Weles
Weles

bóstwo słowiańskie, podziemny bóg magii, przysięgi, rzemiosła, sztuki, kupców oraz bogactwa

wiecheć
wiecheć

garść, pęk słomy

Notatnik

RnHzCSjGw1Jr9
Miejsce na notatki

Bibliografia

Bobrowski J., Wrona M., (2017), Mitologia słowiańska, Olszanica: Bosz.

Bralczyk J., Drabik L. (red.), (2005) Słownik języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, wydanie elektroniczne [dostęp dn. 09.01.2023].