Style typowe i indywidualne

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna następujące pojęcia: pastisz, parodia, trawestacja, styl indywidualny (idiolekt), styl typowy, stylizacja.

b) Umiejętności

Uczeń:

- rozumie i poprawnie stosuje poznane pojęcia,

- odróżnia parodię od pastiszu i trawestacji,

- wskazuje cechy charakterystyczne dla stylu Lecha Wałęsy i Jana Pawła II,

- wskazuje cechy charakterystyczne dla wypowiedzi innych znanych osób.

2. Metoda i forma pracy

Praca zbiorowa, praca indywidualna, heureza, praca z tekstem, metoda analizy i twórczego wykorzystania wzorów, metoda ćwiczeniowa.

3. Środki dydaktyczne

1. J. Kowalikowa, U. Żydek‑Bednarczuk, Współczesna polszczyzna. Podręcznik języka polskiego dla klas I – V szkół średnich, Wydawnictwo „Od nowa”, Kraków 1996.

2. J. Klejnocki, B. Łacińska, D. Zdunkiewicz‑Jedynak, Język polski. Literatura i nauka o języku. Klasa I. Podręcznik do pracy w domu, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2002

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zapoznaje uczniów z celami lekcji i jej przebiegiem. Na wstępie pyta, czy uczniowie są w stanie wskazać jakieś cechy, które różniłyby wypowiedzi poszczególnych Polaków. Uczniowe z pewnością wskażą na gwary terytorialne, ale nauczyciel powinien doprecyzować swoje pytanie, np. można zapytać czy wszyscy w danej klasie mówią tak samo. W tym momencie lekcji należy wprowadzic pojęcie stylu indywidualnego.

Kiedy juz ustalimy, że wypowiedzi poszczególnych ludzi, nawet należących do tej samej grupy, różnią się między sobą, powinniśmy zapytać uczniów, czy mogą wskazać na jakies cechy współne dla wypowiedzi wszystkich ludzi posługujących się językiem polskim. Ten etap lekcji zakończy wprowadzenie pojęcia: styl typowy.

b) Faza realizacyjna

1. Uczniowie pracują samodzielnie z przyniesionym przez siebie tekstami, tj. z fragmentem wypowiedzi Lecha Wałęsy lub Jana Pawła II. Ich zadaniem jest odnalezienie cech charakterystycznych dla stylu obu wystapień. Uczniowie powinni odnaleźć charakterystyczne zwroty, metafory; mogą też zwrócić uwagę na powtarzające się słowa, aluzje literackie itp.

2. Nauczyciel sprawdza wyniki prac uczniów. Aby podsumować ten etap lekcji, można zapytać uczniów, czy znają inne osoby ze świata filmu, teatru lub mediów, które mówią równie charakterystycznie jak Lech Wałęsa czy Jan Paweł II.

3. Nauczyciel czyta utwory zawarte w podręczniku dla klasy I wydanym przez PWN. Są to utwory: B. Leśmiana ,,Topielec”, J. Tuwima ,,Jak Bolesław Leśmian napisałby wiersz wlazł kotek na płotek” oraz K. Wyki ,,Przy drogowym pobrzeżu”. Zadaniem uczniów jest podanie nazwisk autorów z uzasadnieniem wyboru. W tym momencie nauczyciel powinien wprowadzić pojęcie pastiszu, trawestacji i parodii, wyjaśnić ich znaczenie oraz celowość stosowania tego zabiegu literackiego.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel porządkuje informacje. Wprowadza pojęcie stylizacji oraz określa funkcję tego zabiegu. Na koniec zadaje pracę domową.

5. Bibliografia

1. Klejnocki J., Łacińska B., Zdunkiewicz‑Jedynak D., Język polski. Literatura i nauka o języku. Klasa I. Podręcznik do pracy w domu, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2002.

2. Kowalikowa J., Żydek‑Bednarczuk U., Współczesna polszczyzna. Podręcznik języka polskiego dla klas I – V szkół średnich, Wydawnictwo „Od nowa”, Kraków 1996.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Napisz pastisz jednej z fraszek Jana Kochanowskiego.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Przed planowaną lekcją musimy poprosić uczniów, by znaleźli jakiś wywiad z Lechem Wałęsą lub jedno z przemówień papieża Jana Pawła II, który przyniosą na zajęcia.