Ra4kXLxKe2M0N1
Ilustracja przedstawia kamienną tablicę, na której wyryte są łacińskie inskrypcje.

Sum, esse, fui

Ważne daty

15 lutego – Rzymianie świętowali Luperkalia

14 lutego 270 r. n.e. – Rzekoma data egzekucji św. Walentego

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RdlvuyyhsqRQR1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

12) formy czasowników nieregularnych:

a) esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum),

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

12) odmienia następujące czasowniki nieregularne:

a) esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum),

Nauczysz się

definiować pojęcie Luperkalia;

rozróżniać dzieła sztuki związane z kulturą antyczną;

używać oraz prawidłowo odmieniać formy czasownika sum, esse, fuī ;

Odmiana czasownika posiłkowego sum, esse, fuī = jestem

Indicātīvus

Coniūnctīvus

Imperātīvus

Praesēns

sum - jestem
es
est
sumus - jesteśmy
estis
sunt

sim - byłbym
sīs
sit
sīmus - bylibyśmy
sītis
sint

es! - bądź!
este! - bądźcie!

Imperfectum

eram - byłem
erās
erat
erāmus - byliśmy
erātis
erant

essem - byłbym
essēs
esset
essēmus - bylibyśmy
essētis
essent
lub forem forēs itd.

Futūrum I

erō - będę
eris
erit
erimus - będziemy
eritis
erunt

estō! - bądź!
ēsto! - niech będzie!
ēstote! - bądźcie!
suntō! - niech będą!

Zadania

R1egTK950DM9V1
Ćwiczenie 1
Wybierz odpowiedni czas do podanych form czasowników: sītis, sim, sum, est, es!, este!, ēstote!, suntō!,
R12q6HDzhIYqd
Ćwiczenie 2
Połącz w pary formy czasownika sum, esse, fuī z ich odpowiednikami w języku polskim. jesteś Możliwe odpowiedzi: 1. ēsto!, 2. eram, 3. erimus, 4. sīmus, 5. es, 6. es! byłam Możliwe odpowiedzi: 1. ēsto!, 2. eram, 3. erimus, 4. sīmus, 5. es, 6. es! będziemy Możliwe odpowiedzi: 1. ēsto!, 2. eram, 3. erimus, 4. sīmus, 5. es, 6. es! bylibyśmy Możliwe odpowiedzi: 1. ēsto!, 2. eram, 3. erimus, 4. sīmus, 5. es, 6. es! bądź! Możliwe odpowiedzi: 1. ēsto!, 2. eram, 3. erimus, 4. sīmus, 5. es, 6. es! niech będzie! Możliwe odpowiedzi: 1. ēsto!, 2. eram, 3. erimus, 4. sīmus, 5. es, 6. es!
R1K3ExWVoYFWj
Ćwiczenie 3
Uzupełnij zdania właściwą formą czasownika sum, esse, fuī . 1. Hodiē rosa pulcherrima Tu uzupełnij. (esse) 2. Ubi Tu uzupełnij clāvēs meae? (sum) 3. Heri īrātī Tu uzupełnij. (esse) 4. Crās Varsoviae Tu uzupełnij. (esse) 5. Utinam semper amātus Tu uzupełnij. (sum)

Orzeczenie imienne

Orzeczenie imienneorzeczenie imienneOrzeczenie imienne składa się z łącznikałącznikłącznikaorzecznikaorzecznikorzecznika. Łącznikiem jest najczęściej forma słowa posiłkowego esse. W języku łacińskim, inaczej niż w języku polskim orzecznik występuje w zdaniu głównym w nominatiwie (mianowniku). W języku polskim orzecznik ma formę narzędnika.

Porównaj zdania:

Rosa flōsm87f0f821afc28532_0000000000007flōs est. - Róża jest kwiatemm87f0f821afc28532_0000000000008kwiatem

Rmm712fiP1enG
Ćwiczenie 4
Wybierz właściwą formę orzecznika, jaka powinna znaleźć się w poniższym zdaniu. Iūlia tu uzupełnij est. Możliwe odpowiedzi: 1. nōmine fēminīnō, 2. nōmina fēminīna, 3. nōmen fēminīnum
m87f0f821afc28532_0000000000007
m87f0f821afc28532_0000000000008

Tempora annī

Tempora annī sunt quattuor: aestās et hiems, vēr et autumnus. Hiems est tempus ā mēnse Decembrī ad Februārium. Hiems tempus frīgidum est. Post hiemem vēr erit. Vēr ā mēnse Mārtiō initium faciet. Vērē in arboribus nova folia erunt. Ante hiemem autumnus erat. Autumnō folia dē arboribus cadēbant. Autumnō diēs brevēs erant. Utinam aestās iam sit! Aestās est tempus calidissimum.

R3AUFL8QFU8DX
R1EME3R5C737H

Tempora anni

RQ3HEC2LDFT2S

Tempora annī sunt quattuor: aestās et hiems, vēr et autumnus. Hiems est tempus ā mēnse Decembrī ad Februārium. Hiems tempus frīgidum est. Post hiemem vēr erit.

R9BB51DJ1U94K

aestās

RGS2KUV4O4U6H

hiems

RRK7QRH7M24MS

vēr

R1AXZ5ATH12QJ

autumnus

R1DLO95Z93OHE

Hiems est tempus

R15K7EG6ZTD7M

frīgidum

ROKRGAGMUZ2AZ

post hiemem ver erit.

RH2VZ35G6EQ1D

Vēr ā mēnse Mārtiō initium faciet. Vērē in arboribus nova folia erunt. Ante hiemem autumnus erat. Autumnō folia dē arboribus cadēbant. Autumnō diēs brevēs erant.

RV3DCOLBO139F

vere in arboribus

R1OAE5SX6L5OL

nova folia erunt

R1ZST7FCO7LA8

autumno

R2S1XX7XGMLPA

folia dē arboribus cadēbant

RPV5QNP4P47GQ

diēs brevēs erant.

R3DZP9ZC6PZXJ

Utinam aestās iam sit! Aestās est tempus calidissimum.

R5FZHUAZ1XP51

Utinam aestās iam sit

R1EB67FO6UM93

aestas est tempus calidissimum.

RBVFB82E5ZTXS
https://pl.fotolia.com/id/62501418# https://pl.fotolia.com/id/220694349 https://pl.fotolia.com/id/196334166?by=serie# https://pl.fotolia.com/id/220113172 https://pl.fotolia.com/id/131249329# https://pl.fotolia.com/id/177527017?by=release# https://pl.fotolia.com/id/195449730?by=serie https://pl.fotolia.com/id/170026028# https://pl.fotolia.com/id/218824562# https://pl.fotolia.com/id/220197194 https://pl.fotolia.com/id/220874599# https://pl.fotolia.com/id/221304555# https://pl.fotolia.com/id/201907456?by=serie# https://www.youtube.com/watch?v=d2EPSJ_-prw
Głośność lektora
Głośność muzyki
R9o7bjmACGPdo
Ćwiczenie 5
Przetłumacz zdania: Vērē in arboribus nova folia erunt. Autumnō diēs brevēs erant. Autumnō folia dē arboribus cadēbant. Tempora annī sunt quattuor: aestās et hiems, vēr et autumnus.
RnqRYfi3X68Ko
Ćwiczenie 6
Przetłumacz zdania: Aestās est tempus calidissimum. Hiems tempus frīgidus est. Hiems est tempus ā mēnse Decembrī ad Februārium.

Święta wiejskie w starożytnym Rzymie

Święta wiejskie w starożytnym Rzymie, podobnie jak w innych kulturach pogańskich, były związane z uprawą roli i zmianą pór roku. Jednym ze świąt w kalendarzu rzymskim były Luperkalia, które odbywały się co roku 15 lutego. Nazwa ta wywodzi się od jaskini Lupercal mieszczącej się na zboczu wzgórza palatyńskiego poświęconej Luperkusowi, czyli faunowiFaunfaunowi – bogowi płodności. Jaskinia ta była otoczona przez Rzymian czcią jako miejsce, w którym wilczyca opiekowała się Romulusem i Remusem.

RbmHCvzMkk9mP1
Peter Paul Rubens, „Romulus i Remus”, 1615-1616 r., Muzeum Kapitolińskie, Rzym, wikimedia.org, domena publiczna

15 lutego w grocie Lupercal składano bogu płodności ofiary z koziołków i młodych psów, czyli zwierząt charakteryzujących się silnym instynktem seksualnym. Następnie odbywała się ceremonia oczyszczania (februum - środek oczyszczania od zmazy, od którego może wywodzić się nazwa miesiąca Februarius), podczas której kapłani Luperkowie najpierw naznaczali czoła dwóch szlachetnie urodzonych młodzieńców krwią zwierząt ofiarnych, a następnie wycierali krew wełną nasączoną mlekiem. Ze skóry zwierząt ofiarnych wycinano rzemienie, którymi Luperkowie uderzali przechodniów, biegając dookoła wzgórza Palatyńskiego. Celem tego obrzędu było oczyszczanie od zmazy. Kobiety poddawały się uderzeniom dobrowolnie, jako że panowało przekonanie, iż ceremonia ta zapewni im płodność i łatwy poród.
Luperkalia obchodzono do V w. n.e., kiedy to zostały zakazane przez papieża Gelazjusza I.

R1DOZds96hSkw1
Domenico Beccafumi „Lupercalia”, 1519 r., Kolekcja Palazzo Martelli, Florencja, i.pinimg.com, CC BY 3.0
Ry158QCIwtpaw1
Andrea Camassei „Lupercalia”, 1635 r., Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Rbx4kUgplXMvN
Ćwiczenie 7
Dopasuj zdania po łacinie do pór roku, które opisują. Pora roku: vēr Możliwe odpowiedzi: 1. Eō tempore folia dē arboribus cadunt., 2. Tempus ā mēnse Decembrī ad Februārium., 3. Ante hiemem est., 4. Ā mēnse Mārtiō initium facit., 5. Tempus frīgidus est., 6. hiems, 7. Tempus calidissimum est., 8. Post hiemem erit., 9. Eō tempore sōl maximē lūcet., 10. autumnus Pora roku: aestās Możliwe odpowiedzi: 1. Eō tempore folia dē arboribus cadunt., 2. Tempus ā mēnse Decembrī ad Februārium., 3. Ante hiemem est., 4. Ā mēnse Mārtiō initium facit., 5. Tempus frīgidus est., 6. hiems, 7. Tempus calidissimum est., 8. Post hiemem erit., 9. Eō tempore sōl maximē lūcet., 10. autumnus
RjoIJtFJMbitZ
Ćwiczenie 8
Obchodzone w Starożytnym Rzymie święto Luperkalia to: Możliwe odpowiedzi: 1. Dzień Romulusa i Remusa, 2. Święto oczyszczania od zmazy, 3. Dzień Zakochanych

Słowniki

Słownik pojęć

Faun
Faun

łac. Faunus od 'łaskawy', nazwa eufemistyczna, w mitologii rzymskiej staroitalski bóg płodności, opiekun pasterzy i rolników, ich bydła i roli, bóstwo wolnej przyrody, lasów górskich. Jako lnuus ('zapładniający') dbał o płodność stad; podobnie jak grecki Pan straszył ludzi w lesie i w domu (w koszmarach sennych, jako Incubus); jako Fatuus był - podobnie jak Pan - wróżbitą. Jego lubieżność stała się przysłowiowa. Przedstawiano go również jako syna Picusa (tj. Marsa), wnuka Satuma i ojca Latynusa, protoplasty Lacjum. Występował także w liczbie mnogiej, jako faunowie utożsamiani z gr. satyrami, sylenami, bóstwa pól i lasów, przedstawiane z koźlimi rogami, ogonami, nogami i spiczastymi uszami.

łącznik
łącznik

część orzeczenia imiennego; forma osobowa czasownika posiłkowego być, występująca w gramatycznym związku z orzecznikiem, np. Zawsze bądź sobą.

orzeczenie imienne
orzeczenie imienne

orzeczenie złożone z łącznika i orzecznika.

orzecznik
orzecznik

część orzeczenia imiennego wyrażona za pomocą rzeczownika, przymiotnika, liczebnika, zaimka, imiesłowu, wyrażenia przyimkowego, występująca w związku gramatycznym z łącznikiem i nazywająca cechę przypisywaną podmiotowi, np. Ranek był pogodny.

Słownik łacińsko‑polski

RKthdMa0ad7Cpm87f0f821afc28532_00000000000131
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m87f0f821afc28532_0000000000013

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Jan Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978 r.

Encyclopaedia Britannica - wydanie internetowe

Lidia Winniczuk Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983 r.

Oryginalna azetka; Encyklopedia PWN ,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.

Władysław Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003