Sum, esse, fui
Ważne daty
15 lutego – Rzymianie świętowali Luperkalia
14 lutego 270 r. n.e. – Rzekoma data egzekucji św. Walentego
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
12) formy czasowników nieregularnych:
a) esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum),
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
12) odmienia następujące czasowniki nieregularne:
a) esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum),
definiować pojęcie Luperkalia;
rozróżniać dzieła sztuki związane z kulturą antyczną;
używać oraz prawidłowo odmieniać formy czasownika sum, esse, fuī ;
Odmiana czasownika posiłkowego sum, esse, fuī = jestem
Indicātīvus | Coniūnctīvus | Imperātīvus | |
Praesēns | sum - jestem | sim - byłbym | es! - bądź! |
Imperfectum | eram - byłem | essem - byłbym | |
Futūrum I | erō - będę | estō! - bądź! |
Zadania
Umieść formę czasownika sum, esse, fuī we właściwym miejscu w tabeli.
| indicātīvus praesentīs āctīvī | indicātīvus imperfectī āctīvī | indicātīvus futūrī Ī āctīvī | coniūnctīvus praesentīs āctīvī | coniūnctīvus imperfectī āctīvī | imperātīvus praesentīs | imperātīvus futūrī Ī |
|---|---|---|---|---|---|---|
Połącz w pary formy czasownika sum, esse, fuī z ich odpowiednikami w języku polskim.
erimus, es!, sīmus, es, eram, ēsto!
| jesteś | |
| byłam | |
| będziemy | |
| bylibyśmy | |
| bądź! | |
| niech będzie! |
Orzeczenie imienne
Orzeczenie imienneOrzeczenie imienne składa się z łącznikałącznika i orzecznikaorzecznika. Łącznikiem jest najczęściej forma słowa posiłkowego esse. W języku łacińskim, inaczej niż w języku polskim orzecznik występuje w zdaniu głównym w nominatiwie (mianowniku). W języku polskim orzecznik ma formę narzędnika.
Porównaj zdania:
Rosa flōsflōs est. - Róża jest kwiatemkwiatem
Wybierz właściwą formę orzecznika, jaka powinna znaleźć się w poniższym zdaniu. Iūlia ________________________ est.
- nōmine fēminīnō
- nōmina fēminīna
- nōmen fēminīnum
Tempora annī
Tempora annī sunt quattuor: aestās et hiems, vēr et autumnus. Hiems est tempus ā mēnse Decembrī ad Februārium. Hiems tempus frīgidum est. Post hiemem vēr erit. Vēr ā mēnse Mārtiō initium faciet. Vērē in arboribus nova folia erunt. Ante hiemem autumnus erat. Autumnō folia dē arboribus cadēbant. Autumnō diēs brevēs erant. Utinam aestās iam sit! Aestās est tempus calidissimum.
Po obejrzeniu filmu edukacyjnego połącz w pary zdania z ilustracjami ich dotyczącymi.
Tempora annī sunt quattuor: aestās et hiems, vēr et autumnus., Autumnō folia dē arboribus cadēbant., Vērē in arboribus nova folia erunt., Autumnō diēs brevēs erant.
Święta wiejskie w starożytnym Rzymie
Święta wiejskie w starożytnym Rzymie, podobnie jak w innych kulturach pogańskich, były związane z uprawą roli i zmianą pór roku. Jednym ze świąt w kalendarzu rzymskim były Luperkalia, które odbywały się co roku 15 lutego. Nazwa ta wywodzi się od jaskini Lupercal mieszczącej się na zboczu wzgórza palatyńskiego poświęconej Luperkusowi, czyli faunowifaunowi – bogowi płodności. Jaskinia ta była otoczona przez Rzymian czcią jako miejsce, w którym wilczyca opiekowała się Romulusem i Remusem.

15 lutego w grocie Lupercal składano bogu płodności ofiary z koziołków i młodych psów, czyli zwierząt charakteryzujących się silnym instynktem seksualnym. Następnie odbywała się ceremonia oczyszczania (februum - środek oczyszczania od zmazy, od którego może wywodzić się nazwa miesiąca Februarius), podczas której kapłani Luperkowie najpierw naznaczali czoła dwóch szlachetnie urodzonych młodzieńców krwią zwierząt ofiarnych, a następnie wycierali krew wełną nasączoną mlekiem. Ze skóry zwierząt ofiarnych wycinano rzemienie, którymi Luperkowie uderzali przechodniów, biegając dookoła wzgórza Palatyńskiego. Celem tego obrzędu było oczyszczanie od zmazy. Kobiety poddawały się uderzeniom dobrowolnie, jako że panowało przekonanie, iż ceremonia ta zapewni im płodność i łatwy poród.
Luperkalia obchodzono do V w. n.e., kiedy to zostały zakazane przez papieża Gelazjusza I.


Słowniki
Słownik pojęć
łac. Faunus od 'łaskawy', nazwa eufemistyczna, w mitologii rzymskiej staroitalski bóg płodności, opiekun pasterzy i rolników, ich bydła i roli, bóstwo wolnej przyrody, lasów górskich. Jako lnuus ('zapładniający') dbał o płodność stad; podobnie jak grecki Pan straszył ludzi w lesie i w domu (w koszmarach sennych, jako Incubus); jako Fatuus był - podobnie jak Pan - wróżbitą. Jego lubieżność stała się przysłowiowa. Przedstawiano go również jako syna Picusa (tj. Marsa), wnuka Satuma i ojca Latynusa, protoplasty Lacjum. Występował także w liczbie mnogiej, jako faunowie utożsamiani z gr. satyrami, sylenami, bóstwa pól i lasów, przedstawiane z koźlimi rogami, ogonami, nogami i spiczastymi uszami.
część orzeczenia imiennego; forma osobowa czasownika posiłkowego być, występująca w gramatycznym związku z orzecznikiem, np. Zawsze bądź sobą.
orzeczenie złożone z łącznika i orzecznika.
część orzeczenia imiennego wyrażona za pomocą rzeczownika, przymiotnika, liczebnika, zaimka, imiesłowu, wyrażenia przyimkowego, występująca w związku gramatycznym z łącznikiem i nazywająca cechę przypisywaną podmiotowi, np. Ranek był pogodny.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Jan Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978 r.
Encyclopaedia Britannica - wydanie internetowe
Lidia Winniczuk Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983 r.
Oryginalna azetka; Encyklopedia PWN ,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.
Władysław Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003


















