Sumienie jako norma moralności

Celem lekcji jest zapoznanie uczniów różnymi aspektami problematyki sumienia. Przestawienie definicji sumienia i różnych jego odmian (sumienie pewne, wątpliwe, sumienie błędne i prawdziwe, sumienie przeduczynkowe i pouczynkowe), stopnia jego niezawodności (jako norma tylko subiektywnie ostateczna) i obowiązku jego kontroli. Omówienie roli, jaką spełnia autorytet w kształtowaniu się sumienia.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić, co to jest sumienie?

2. Omówić, co to jest sumienie pewne i wątpliwe.

3. Omówić, co to jest sumienie prawdziwe i błędne.

4. Przedstawić rolę, jaką spełnia autorytet w kształtowaniu sumienia.

Metoda i forma pracy

Metoda pogadanki z elementami opisu.

3. 1. Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.

2. Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX, Warszawa 1983.

3. Karta pracy ucznia.

4. 1. 1. Sprawdzenie obecności.

      2. Sprawdzenie zadania domowego.

      3. Przypomnienie metodą pogadanki najważniejszych wiadomości z poprzedniej lekcji.

(10 min.)

2. 4. Metodą pogadanki z elementami opisu ustalenie odpowiedzi na pytanie: co to jest sumienie?

   5. Przedstawienie metodą opisu różnych podziałów sumienia (sumienie pewne i wątpliwe, sumienie błędne i prawdziwe, sumienie przeduczynkowe i sumienie pouczynkowe).

   6. Omówić konkretne przykłady działania wyżej wymienionych odmian sumienia.

   7. Usystematyzować metodą opisu wiadomości omówione na lekcji.

(20 min.)

Faza podsumowująca

Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.

• Notatka:

Sumienie to, najogólniej mówiąc, zdolność wydawania sądów dotyczących wartości moralnej czynów ludzkich, a zwłaszcza własnego postępowania. Obowiązek posłuszeństwa sumieniu wypływa z moralnej powinności działania zgodnie z obiektywną normą moralności i normę tę zakłada.

Sumienie może ulec wypaczeniu na skutek błędnego odczytania przez rozum ogólnych norm moralnych, pod wpływem różnych (często niezawinionych) przyczyn w sądach sumienia rozum kieruje się ich błędnym rozumieniem. W takim przypadku mamy do czynienia z tzw. błędnym sumieniem w odróżnieniu i w opozycji do sumienia prawdziwego.

Rozróżnia się także sumienie przeduczynkowe – nakłaniające do uczynienia lub zaniechania czegoś i sumienie pouczynkowe – aprobujące czyny dobre, a potępiające czyny złe (w takim wypadku mamy tzw. wyrzuty sumienia).

Kolejny podział dzieli sumienie na sumienie pewne i sumienie wątpliwe. Jeśli w formowanych przez nas sądach sumienia żywimy uzasadnioną obawę, czy zamierzony czyn nie jest zły (np. czyn, który właśnie mamy popełnić), jest to wtedy sumienie wątpliwe. Jeśli tego rodzaju obaw nasz osąd sumienia nie ma, wtedy jest to sumienie pewne i możemy się nim w praktyce kierować, nawet w przypadku, gdyby nasze przekonania były błędne. Natomiast, jeśli przeżywamy uzasadnione wątpliwości co do wartości moralnej zamierzonego przez nas czynu z etycznego punktu widzenia, należy zaniechać tego działania. Działanie zgodne z sumieniem gwarantuje nam więc moralną dobroć działania (i tym samym zabezpiecza nas przed złem moralnym), lecz tylko w sposób domniemany zabezpiecza nas przed działaniem moralnie niesłusznym. Dlatego z etycznego punktu widzenia mamy obowiązek coraz głębszego poznawania osoby ludzkiej, ponieważ dopełnia to w sposób naturalny obowiązek działania zawsze zgodnie z sumieniem.

(15 min.)

Bibliografia

Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.

Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX, Warszawa 1983.

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Sumienie jako norma moralności.