Świat roztworów – lekcja powtórzeniowa
Świat roztworów – lekcja powtórzeniowa
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń zna:
barwy wskaźników w różnych środowiskach,
pojęcia: elektrolit, zasada, kwas, sól, reakcja odwracalna, reakcja nieodwracalna, hydroliza, reakcja strąceniowa, reakcja zobojętniania.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
zaprojektować i przeprowadzić doświadczenia pozwalające na identyfikację roztworów wodnych otrzymanych substancji,
zapisać równania reakcji dysocjacji, hydrolizy, wytrącania osadów, zobojętniania,
korzystać z tablicy rozpuszczalności soli i wodorotlenków.
2. Metoda i forma pracy
Metody:
eksperyment,
dobieranka,
pogadanka.
Formy pracy:
praca z całym zespołem,
praca w grupach równym frontem,
praca w grupach różnym frontem.
3. Środki dydaktyczne
Sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń, karty pracy, tablica rozpuszczalności soli i wodorotlenków.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Podanie tematu lekcji.
Powtórzenie wiadomości z zakresu reakcji zachodzących w roztworach wodnych.
b) Faza realizacyjna
Część doświadczalna
Wykonanie przez uczniów w grupach pierwszego ćwiczenia zgodnie z instrukcją zamieszczoną w karcie pracy (załącznik 1).
Omówienie doświadczeń wykonanych przez uczniów.
Podanie zawartości probówek.
Weryfikacja poprawności wypełnienia kart pracy.
Wykonanie przez uczniów w grupach drugiego ćwiczenia zgodnie z instrukcją zamieszczoną w karcie pracy (zalącznik 2).
Omówienie doświadczeń wykonanych przez uczniów.
Podanie zawartości probówek.
Weryfikacja poprawności wypełnienia kart pracy.
c) Faza podsumowująca
Część teoretyczna
Wykonanie przez uczniów trzeciego ćwiczenia w grupach zgodnie z instrukcją zamieszczoną w karcie pracy (zalącznik 3).
Omówienie ćwiczenia.
5. Bibliografia
Lubczyk J., Chemia w pytaniach i odpowiedziach dla uczniów szkół średnich, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 1995.
Kluz Z., Odrowąż E., Poźniaczek M.M., Chemia Poradnik dla nauczyciela i program nauczania w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i technikum, WSiP, Warszawa 2002.
Kałuża B., Kamińska F., Chemia ogólna i nieorganiczna. Część 1. Liceum ogólnokształcące. Zakres rozszerzony, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2003.
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
załącznik 1
W trzech probówkach oznaczonych cyframi 1,2,3 znajdują się: woda, kwas i zasada. Mając do dyspozycji uniwersalny papierek wskaźnikowy oraz fenoloftaleinę, określcie jednoznacznie zawartość probówek 1, 2, 3 oraz za pomocą równań reakcji, posługując się wzorami ogólnymi kwasu i zasady, wyjaśnijcie zmianę barwy wskaźników w tych roztworach. Zaprojektujcie i przeprowadźcie doświadczenie pozwalające udowodnić, że zasada reaguje z kwasem. Narysujcie rysunek schematyczny, zapiszcie obserwacje i sformułujcie wniosek.
KARTA PRACY GRUPY |
Probówka 1 Barwa papierka wskaźnikowego: ................................................................................................................................................................. Odczyn wodnego roztworu: ................................................................................................................................................................ Wnioski ................................................................................................................................................................. Probówka 2 Barwa papierka wskaźnikowego: ................................................................................................................................................................. Odczyn wodnego roztworu: ................................................................................................................................................................ Wnioski: ................................................................................................................................................................ Probówka 3 Barwa papierka wskaźnikowego: ................................................................................................................................................................. Odczyn wodnego roztworu: ............................................................................................................................................................... Wnioski: ................................................................................................................................................................. WNIOSKI KOŃCOWE: Probówka nr 1 zawiera roztwór: ....................................................... Probówka nr 2 zawiera roztwór: ....................................................... Probówka nr 3 zawiera roztwór: ....................................................... Równania reakcji: Kwas: ................................................................................................................................................................. zasada: ................................................................................................................................................................. Doświadczenie Rysunek schematyczny: Obserwacje: ................................................................................................................................................................. Wnioski: ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. |
załącznik 2
Ćwiczenie 1
Jakie roztwory znajdują się w kolejnych probówkach?
Instrukcja:
W czterech probówkach oznaczonych cyframi otrzymaliście roztwory następujących substancji:
chlorku miedzi (II)
chlorku wapnia
węglanu sodu
wodorotlenku sodu
Zaprojektujcie doświadczenia pozwalające na jednoznaczną identyfikację tych substancji, mając do dyspozycji: probówki, palnik i łapę.
Przeprowadźcie zaplanowane doświadczenia i wypełnijcie kartę pracy.
KARTA PRACY GRUPY |
Doświadczenie 1 Rysunek schematyczny Obserwacje: ................................................................................................................................................................ Wnioski: ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Doświadczenie 2 Rysunek schematyczny: Obserwacje: ................................................................................................................................................................. Wnioski: ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Doświadczenie 3 Rysunek schematyczny Obserwacje: ................................................................................................................................................................. Wnioski: ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Doświadczenie 4 Rysunek schematyczny: Obserwacje: ................................................................................................................................................................. Wnioski: ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Wnioski końcowe: Probówka nr 1 zawiera roztwór: ....................................................... Probówka nr 2 zawiera roztwór: ....................................................... Probówka nr 3 zawiera roztwór: ....................................................... Probówka nr 4 zawiera roztwór: ....................................................... Problem do przemyślenia: Zastanówcie się, jak inaczej można dokonać identyfikacji otrzymanych roztworów. |
Ćwiczenie 2
Jak można odróżnić otrzymane roztwory?
Instrukcja
Mając do dyspozycji podstawowy sprzęt laboratoryjny i następujące odczynniki: kwas solny, azotan (V) srebra (I), manganian (VII) potasu, kwas siarkowy (VI) zaprojektujcie doświadczenia pozwalające na odróżnienie roztworów wodnych wymienionych substancji:
azotanu (V) potasu od azotanu (III) potasu
chlorku sodu od bromku sodu
węglanu sodu od siarczanu (VI) sodu
Przeprowadźcie zaplanowane doświadczenia i wypełnijcie kartę pracy.
KARTA PRACY GRUPY |
Doświadczenie 1 Rysunek schematyczny: Obserwacje: ................................................................................................................................................................. Wnioski: ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Wniosek końcowy: Substancja w probówce 1a :......................................... Substancja w probówce 1b :......................................... Doświadczenie 2 Rysunek schematyczny: Obserwacje: ................................................................................................................................................................. Wnioski: ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ Wniosek końcowy: Substancja w probówce 2a :......................................... Substancja w probówce 2b :......................................... Doświadczenie 3 Rysunek schematyczny: Obserwacje: ................................................................................................................................................................. Wnioski: ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................. Wniosek końcowy: Substancja w probówce 3a :......................................... Substancja w probówce 3b :......................................... |
załącznik 3
Dobierzcie określenia do następujących terminów:
TERMIN | OKREŚLENIE | ||
1 | Elektrolit | a) | Reakcja podwójnej wymiany substancji rozpuszczalnej z wodą. |
2 | Kwas wg Arrheniusa | b) | Proces tworzenia swobodnych jonów w roztworze podczas rozpuszczania kryształów jonowych lub wskutek reakcji substancji polarnej z wodą. |
3 | Zasada wg Arrheniusa | c) | Substancja, której wodny roztwór przewodzi prąd. |
4. | Sól wg Arrheniusa | d) | Związek dysocjujący na kation metalu (lub amonu) i anion reszty kwasowej. |
5 | Reakcja odwracalna | e) | Związek dysocjujący całkowicie lub częściowo na kation metalu i aniony wodorotlenkowe. |
6 | Dysocjacja jonowa | f) | Związek dysocjujący całkowicie lub częściowo na kationy wodoru i anion reszty kwasowej. |
7 | Hydroliza | g) | Reakcja prowadząca do otrzymania substancji trudno rozpuszczalnej. |
8 | Reakcja strąceniowa | h) | Reakcja, w której w miarę wzrostu stężenia produktów dochodzi do reakcji między nimi i odtwarzają się substraty. |
Na podstawie: Kałuża B., Kamińska F., Chemia ogólna i nieorganiczna. Część 1. Liceum ogólnokształcące. Zakres rozszerzony, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2003.
b) Zadanie domowe
W trzech probówkach znajdują się: woda destylowana, woda wapienna i woda siarkowodorowa. Opisz, jak za pomocą tylko fenoloftaleiny zidentyfikujesz te substancje.
Na podstawie: Kałuża B., Kamińska F., Chemia ogólna i nieorganiczna. Część 1. Liceum ogólnokształcące. Zakres rozszerzony, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2003.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak