Światowa gospodarka w erze globalizacji. Podsumowanie
Wprowadzenie
Poszczególne dziedziny i procesy gospodarcze współczesnego świata są bardzo zróżnicowane, ale wzajemnie na siebie oddziałują. Przykładowo rolnictwo czy wydobycie surowców mają wpływ na transport, a ten z kolei na lokalizację przemysłu i natężenie ruchu turystycznego. Jeśli tego typu procesy zachodzą w skali globalnej, to w rezultacie następuje wzrost wzajemnych, międzynarodowych zależności ekonomicznych, społecznych, kulturalnych, politycznych nazwanych globalizacją.

1. Zróżnicowanie rozmieszczenia upraw na świecie
Zboża są podstawą wyżywienia ludności świata. Ze względu na ich odmienne wymagania glebowo‑klimatyczne uprawia się różne gatunki zbóż. Na świecie uprawia się także m.in.: rośliny włókniste, oleiste, cukrodajne, strączkowe, okopowe, owoce i warzywa, a ponadto używki – rośliny zawierające substancje pobudzające.
Uprawy wybranych roślin na świecie
2. Zróżnicowanie rozmieszczenia chowu zwierząt gospodarskich na świecie
Chów zwierząt w znacznym stopniu zależy od warunków środowiskowych, takich jak klimat czy ukształtowanie terenu. Ważne są jednak również względy kulturowe (np. żydom i muzułmanom religia zabrania spożywania wieprzowiny, a hinduiści uważają krowy za święte i ich nie zabijają). Dzięki zwierzętom pozyskujemy nie tylko mięso, ale także mleko, tłuszcz, wełnę, skóry, jaja i wiele innych. Ponadto zwierzęta wykorzystywane są w transporcie ludzi i towarów oraz napędzają proste maszyny. Najczęściej chowane zwierzęta to: bydło, trzoda chlewna, owce, kozy oraz drób.
Chów wybranych zwierząt na świecie
3. Spożycie żywności. Formy pomocy krajom najbiedniejszym
Na świecie jest ok. 800 mln niedożywionych osób. Częściowo wynika to z przyczyn naturalnych (np. suszy), a częściowo z powodów stworzonych przez człowieka (np. nadmierna eksploatacja zasobów, konflikty). Sytuacja ta zmienia się m.in. poprzez: edukację, wprowadzanie lepszych odmian roślin alimentacyjnych, budowę studni i racjonalne gospodarowanie wodą.

4. Rozmieszczenie lasów
Największe obszary leśne na Ziemi to tajga i lasy równikowe. Lasy podlegają stałej eksploatacji. Szczególnie intensywna jest ona w lasach równikowych ze względu na różnorodność gatunkową, wielkie rozmiary drzew i zwykle słabą kontrolę państwa. Prawidłowa gospodarka oznacza nie tylko wycinanie drzew, ale także nasadzanie, ochronę siedlisk i udostępnianie lasów turystom.

5. Gospodarka morska
Gospodarka morska to głównie rybołówstwo, wydobycie surowców, transport oraz turystyka morska i nadmorska. Około 90% światowej, międzynarodowej wymiany handlowej odbywa się drogą morską przede wszystkim między Europą, Ameryką Północną i Azją Wschodnią.
Pomimo że morza i oceany zajmują większą część powierzchni Ziemi, to łowiska ryb stanowią niewielką ich część i obejmują głównie obszary, których wody przypowierzchniowe bogate są w organizmy zawierające chlorofil. Akweny bogate w ryby zależne są od kilka warunków spełnionych jednocześnie. Są to odpowiednia temperatura wody, natlenienie i występowanie odpowiedniej ilość fitoplanktonu, czyli pożywienia.
Łowiska i żegluga morska na świecie
6. Czy „ropa rządzi światem”?
Najważniejszymi surowcami wydobywanymi spod dna mórz są ropa naftowa i gaz ziemny. Im bardziej rozwinięty kraj, tym więcej potrzebuje energii. W skali świata podstawowymi źródłami energii długo jeszcze będą łatwe do uzyskania i wydajne nieodnawialne paliwa kopalne: węgiel kamienny, ropa naftowa i gaz ziemny. Technologie pozyskania energii odnawialnej są drogie, a ilość uzyskanej energii zazwyczaj mała.
Rozmieszczeniu największych złóż paliw kopalnych i obszarów o największym zapotrzebowaniu nie jest równomierne, co przekłada się na skutki ekonomiczne i polityczne. To dlatego tak duże znaczenie pod względem wydobycia ropy naftowej i innych surowców mają Rosja i państwa zrzeszone w Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową (w skrócie – OPEC).

7. Przemysł hi‑tech
Przemysł zaawansowanych technologii to m.in.: informatyka, elektronika, inżynieria materiałowa, chemia, farmaceutyka, przemysł kosmiczny i biotechnologia. W odróżnieniu od przemysłu tradycyjnego wymaga stosunkowo mało surowców. Opiera się bowiem na odkryciach naukowych, wiedzy i kreatywności wysoko wykształconych pracowników. Wymaga również bardzo kosztownych inwestycji, dlatego też najważniejsze ośrodki przemysłu hi‑tech znajdują się w: Stanach Zjednoczonych, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Japonii i Izraelu.

8. Nowoczesne usługi komunikacyjne. Przemiany na rynku pracy
Nowoczesne technologie znacząco zmieniły rynek pracy. Możliwa jest na przykład praca zdalna wykonywana nie tylko przy biurku w siedzibie firmy, ale też w domu bądź w innym miejsca poza biurem. Upowszechnił się outsourcing, czyli wynajmowanie firm zewnętrznych do wykonania części zadań, takich jak transport, księgowość lub infolinia. W życiu codziennym dzięki technologiom informacyjno‑komunikacyjnym (w skrócie – TIK) możemy się łatwo komunikować, robić zakupy, uczyć się, załatwiać sprawy urzędowe albo znajdować rozrywkę.

9. Rozwój transportu na świecie
Nierównomierne rozmieszczenie na Ziemi zasobów, ośrodków produkcyjnych i rynków zbytu wpływa na rozwój transportu, a każdy jego rodzaj ma swoje zalety i wady. Przykładowo żegluga tanio, ale wolno przewozi wielkie masy towarów, zaś samoloty bardzo szybko i drogo transportują mniejsze ilości towarów. Główne szlaki transportowe łączą Europę, Amerykę Północną i Wschodnią Azję. Koordynacją potrzeb, możliwości i kosztów transportu zajmuje się logistyka.
Ruch powietrzny i morski na świecie
10. Turystyka
Dzięki prawie miliardowi turystów międzynarodowych i miliardom turystów wewnątrz własnych krajów osoby zaangażowane w ich obsługę stanowią ok. 9% osób pracujących, wytwarzając ok. 10% światowego PKB. Liczba turystów stale rośnie. Najczęściej odwiedzanym przez turystów kontynentem jest Europa. Turystyka rozwija się bardzo szybko w Azji Wschodniej i Południowo‑Wschodniej. Polacy najczęściej zwiedzają Europę, ale wybierają także odleglejsze kraje, jak Egipt czy Turcję.

11. Globalizacja
Globalizacja to wzrost współzależności w skali świata: ekonomicznej, politycznej, społecznej i środowiskowej. Przykładem są inwestycje zagraniczne, oddziały korporacji międzynarodowych, transmisje wydarzeń kulturalnych, sportowych i politycznych. Dzięki globalizacji rozwój następuje szybciej, ale jednocześnie zanika zróżnicowanie (np. kulturowe) regionów świata. Krytycy globalizacji podkreślają, że rozwój nie jest równomierny – państwa rozwinięte wykorzystują państwa rozwijające się.

12. Integracja państw
Państwa, które się integrują stają się silniejsze w negocjacjach ze światowymi potęgami gospodarczymi. Ugrupowań integracyjnych na świecie jest bardzo dużo i mają one różny stopnień intensywności współpracy. Najczęściej wyróżnia się 5 stopni integracji gospodarczej: strefę wolnego handlu, unię celną, wspólny rynek, unię gospodarczą i unię polityczną. Najważniejsze organizacje to Unia Europejska i NAFTA. Pierwsza z nich zajmuje się nie tylko współpracą gospodarczą, lecz także polityczną, kulturalną i środowiskową. Druga organizacja jest jedynie wspólnotą gospodarczą.

13. Ćwiczenia
Pamiętam i rozumiem
Opisz rozmieszczenie upraw wybranej rośliny zbożowej na świecie.
Wyjaśnij, dlaczego w zaawansowanych technologicznie państwach, jak Stany Zjednoczone czy Australia, plony pszenicy są niższe niż w wielu państwach słabiej rozwiniętych.
Wskaż przykłady czynników pozaprzyrodniczych wpływających na zróżnicowanie chowu zwierząt na świecie.
Porównaj skutki społeczno‑ekonomiczne niedostatecznej i nadmiernej konsumpcji żywności.
Przyporządkuj podane przykłady państw z niedostateczną oraz nadmierną konsumpcją żywności do odpowiedniej grupy.
Wyjaśnij, na czym polega racjonalna gospodarka leśna.
Wyjaśnij, dlaczego większość wód oceanu światowego jest nieodpowiednia dla rybołówstwa.
Wskaż polityczne konsekwencje posiadania albo nieposiadania znaczących złóż ropy naftowej.
Wskaż przyczynę stałego wzrostu liczby turystów na świecie.
Wskaż trzy formy integracji gospodarczej.
Czytam i interpretuję
Odczytaj z wykresu wielkość plonów pszenicy we Francji i w Polsce i podaj je w t/ha. Wyjaśnij, z czego wynika tak duża różnica wysokości plonów pomiędzy Francją a Polską.

Pomarańczową linią zaznaczono średnie plony dla świata.
Uzasadnij, dlaczego chów przedstawiony na fotografii jest przykładem chowu intensywnego.

Wykres przedstawia zmiany cen ropy naftowej w latach 2007–2020 w dolarach za baryłkę. Przedstaw ekonomiczne konsekwencje takich wahań cen dla producenta albo konsumenta ropy.

W Rzeszowie siedzibę ma Fundacja Wspierania Edukacji działająca przy Stowarzyszeniu Dolina Lotnicza. Stowarzyszenie to klaster przemysłowo‑technologiczny. Wyjaśnij, dlaczego zakłady przemysłowe są zainteresowane finansowaniem edukacji dzieci i młodzieży.
Wyjaśnij, dlaczego do Afryki przyjeżdża mniej turystów niż do Stanów Zjednoczonych lub Francji.
Przedstaw poglądy antyglobalistów i oceń je.
Rozwiązuję problemy
Oceń pogląd mówiący, że pomoc żywnościowa państwom rozwijającym się przyczynia się do utrwalenia ich ubóstwa.
Wskaż, co można zrobić, by korzyści z globalizacji były rozłożone na świecie bardziej równomiernie.
W Unii Europejskiej istnieją dwa nurty opinii o jej przyszłości: jeden postuluje poszerzanie (objęcie jak największej liczby państw); drugi pogłębienie, czyli dalsze ograniczenie roli państw. Jaki jest twój pogląd w tej sprawie? Przedstaw argumenty społeczne i gospodarcze.
Czy w Polsce ma szansę powstać rodzima Dolina Krzemowa? Przedstaw argumenty na poparcie swojego stanowiska.
Rozwiązaniem niedoboru gazu ziemnego w Polsce mógłby być gaz łupkowy. Wskaż zalety i wady jego poszukiwań i eksploatacji.
Czy korzystanie z organizmów genetycznie modyfikowanych powinno być zabronione? Przedstaw argumenty społeczno‑gospodarcze i przyrodnicze przemawiające za korzystaniem z GMO i przeciw niemu.
14. Projekt badawczy

Wyniki i wnioski z projektu badawczego
Wyniki | Prezentacja |
Wniosek | |
Czego nauczyłam/nauczyłem się podczas tego projektu |
Test sprawdzający do działu: II światowa gospodarka w erze globalizacji
Test sprawdzający
Na podstawie poniższego wykresu wskaż poprawne zakończenie zdania.

Pomarańczową linią zaznaczono średnie plony dla świata.
Największymi producentami pszenicy w 2020 roku były
Dokończ zdanie.
Najwięksi producenci trzciny cukrowej to
Oceń podane stwierdzenia. Zaznacz w odpowiednim miejscu, czy dane stwierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe .
Oceń podane stwierdzenia. Zaznacz w odpowiednim miejscu, czy dane stwierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe.
Dokończ zdanie.
Państwa o największej lesistości to
Dokończ zdanie.
Ryba przedstawiona na fotografii to
Zaznacz właściwą odpowiedź. Duża ryba, o wadze do kilkuset kilogramów, występująca głównie w Atlantyku i w wodach Pacyfiku to:
Dokończ zdanie.
Udział państw OPEC w światowym wydobyciu ropy naftowej wynosi około
Przenieś odpowiednie nazwy surowców we właściwe miejsca w tabeli przedstawiającej ich największych producentów na świecie.
Połącz terminy z ich definicjami.
Dokończ zdanie.
Przykładem outsourcingu jest
Zaznacz poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.
Który z poniższych przykładów nie jest dowodem znaczącej roli nowoczesnych usług komunikacyjnych w życiu codziennym?
Dokończ zdanie.
Statek przedstawiony na zdjęciu to
Zaznacz właściwą odpowiedź. Statek służący do przewozu tak zwanej „drobnicy”, zwany także pojemnikowcem to:
Połącz nazwy największych portów lotniczych z nazwami państw, w których leżą.
Wykres przedstawia zmiany liczby pasażerów portu lotniczego Kuala Lumpur (Malezja). Wskaż dwie przyczyny zmian.
Przeanalizuj poniższy wykres przedstawiający zmiany liczby pasażerów portu lotniczego Kuala Lumpur (Malezja). Zaznacz dwie przyczyny zmian.

Wskaż linię, która poprawnie pokazuje zmiany liczby turystów (podróżujących za granicę) na świecie.
Wybierz linię wykresu, która poprawnie pokazuje zmiany liczby turystów (podróżujących za granicę) na świecie.

Zaznacz poprawne zakończenie zdania.
Dominujące kierunki wyjazdów turystycznych z Polski to
Połącz skróty nazw organizacji integracyjnych z nazwami wybranych krajów członkowskich.
Uporządkuj formy według wzrastającego stopnia integracji.
Przypisz przejawy globalizacji do nazwy właściwego jej aspektu, przenosząc odpowiednie zwroty w puste miejsca w tabeli.
Wykres przedstawia zmiany wydobycia ropy naftowej, gazu ziemnego i węgla. Przenieś w odpowiednie miejsca wymienione niżej nazwy.
Na podstawie opisu poniższego wykresu zdecyduj, którymi liniami oznaczono wydobycie węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego.










