Ważne daty

Tradycja i obyczaje

TradycjaTradycjaTradycja, obyczajeObyczajobyczaje i zwyczaje są jednym z ważniejszych elementów budowania historii i tożsamości regionu/państwa. Jest tym, co nas odróżnia.

Wg Słownika etnologicznego tradycja to: dobra kulturowe przekazywane w czasie (również w przestrzeni), przejmowane i wartościowane (...). tradycja jest przekazywana od pokolenia starszego do młodszego, od ustępujących do bezpośrednio po nich następujących (…) Konieczne są co najmniej dwa przekazy dóbr kulturowych, w których uczestniczą trzy generacje, aby móc te dobra uznać za tradycję (...) Główną jej (funkcją– KG) jest wskazana już transmisja, dzięki której społeczeństwa nie muszą już tworzyć wszystkiego od początku i mogą dysponować potencjałem stworzonym przez poprzednie pokolenia. Ponadto tradycja dostarcza systemowi społeczno‑kulturowemu niezbędnej dozy stabilizacji oraz stanowi ważną podstawę integracji, identyfikacji i poczucia wartości własnej grupy (…) Tradycja polega bowiem zarówno na bezrefleksyjnych, jak i refleksyjnych zachowaniach i postawach, a o ich rezultacie decyduje całość procesu kulturowego.

Słownik Języka Polskiego PWN podaje następującą definicję: «ogół obyczajów, norm, poglądów, zachowań itp. właściwych jakiejś grupie społecznej, przekazywanych z pokolenia na pokolenie; też: ciągłość tych obyczajów, norm, poglądów lub zachowań»

Z kolei obyczajObyczajobyczaj jest terminem używanym najczęściej na podkreślenie charakterystycznej i powszechnej w danej grupie społecznej (kulturowej) prawidłowości behawioralnej („ustalony typ lub wzór zachowań”) bądź rzadziej – na oznaczenie pewnego rodzaju norm społecznych (nakazów i zakazów) lub reguł wyznaczających określone sposoby postępowania.

R1TJj71A57FHJ

Ilustracja interaktywna 1. Do charakterystycznych cech polskiej tradycji możemy zaliczyć mocno rozbudowaną obrzędowość bożonarodzeniową i noworoczną, tradycje jedzeniowe, produkty regionalne, np.: śliwowicę łącką, truskawkę kaszubską, rogale świętomarcińskie, obrzędowość Poniedziałku Wielkanocnego (oblewanie się wodą lub smaganie zielonymi gałązkami), puszczanie wianków i palenie ogni podczas Nocy Świętojańskiej.

Ilustracja interaktywna 1. Do charakterystycznych cech polskiej tradycji możemy zaliczyć mocno rozbudowaną obrzędowość bożonarodzeniową i noworoczną, tradycje jedzeniowe, produkty regionalne, np.: śliwowicę łącką, truskawkę kaszubską, rogale świętomarcińskie, obrzędowość Poniedziałku Wielkanocnego (oblewanie się wodą lub smaganie zielonymi gałązkami), puszczanie wianków i palenie ogni podczas Nocy Świętojańskiej.

1

1. Do charakterystycznych cech polskiej tradycji możemy zaliczyć mocno rozbudowaną obrzędowość bożonarodzeniową i noworoczną, tradycje jedzeniowe, produkty regionalne, np.: śliwowicę łącką, truskawkę kaszubską, rogale świętomarcińskie, obrzędowość Poniedziałku Wielkanocnego (oblewanie się wodą lub smaganie zielonymi gałązkami), puszczanie wianków i palenie ogni podczas Nocy Świętojańskiej.

R1YMYNFoQdwGx

Ilustracja interaktywna 1. Przełom października i listopada w wielu krajach jest czasem, w którym tradycje i obyczaje oscylują wokół śmierci i zmarłych. W Kościele katolickim obchodzi się Święto Wszystkich Świętych (1 listopada) oraz Dzień Zmarłych, czyli tzw. Zaduszki (2 listopada). Najstarsze wzmianki obchodzenia dnia ku czci męczenników pochodzą z końca V w. Dzień Wszystkich Świętych został wprowadzony do liturgii w 835 r. przez papieża Jana XI.

Ilustracja interaktywna 1. Przełom października i listopada w wielu krajach jest czasem, w którym tradycje i obyczaje oscylują wokół śmierci i zmarłych. W Kościele katolickim obchodzi się Święto Wszystkich Świętych (1 listopada) oraz Dzień Zmarłych, czyli tzw. Zaduszki (2 listopada). Najstarsze wzmianki obchodzenia dnia ku czci męczenników pochodzą z końca V w. Dzień Wszystkich Świętych został wprowadzony do liturgii w 835 r. przez papieża Jana XI.

1

1. Przełom października i listopada w wielu krajach jest czasem, w którym tradycje i obyczaje oscylują wokół śmierci i zmarłych. W Kościele katolickim obchodzi się Święto Wszystkich Świętych (1 listopada) oraz Dzień Zmarłych, czyli tzw. Zaduszki (2 listopada). Najstarsze wzmianki obchodzenia dnia ku czci męczenników pochodzą z końca V w. Dzień Wszystkich Świętych został wprowadzony do liturgii w 835 r. przez papieża Jana XI.

Z kolei Dzień Zmarłych, tzw. Zaduszki to właściwie Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych. Święto to jest obchodzone dzięki św. Odilonowi, opatowi benedyktyńskiego klasztoru z Cluny od 998 r., kiedy to w opactwie i podległych klasztorach wprowadził obowiązkowy dzień modlitwy za zmarłych. W 1311 r. dzień ten został wprowadzony do liturgii rzymskiej.

R2kUKsZbkqUSI1

Ilustracja przedstawiająca Opactwo benedyktyńskie w Cluny. Zbudowana częściowo w stylu w gotyckim z cegły i kamieni. Widok z dołu budowli ukazuje fragment zniszczonej nawy bocznej. Nad nią znajdują się ściany zewnętrzne klasztoru, nad którymi się unosi wieża. Na samym jej szczycie znajduje się krzyż.

R1RDjGV7cQSB9

Ilustracja interaktywna 1. W Polsce obrzędowość okołozaduszkowa jest bardzo bogata. Oprócz odwiedzania i ozdabiania grobów bliskich kwiatami i świecami, zostawiano w domu zapalone światło i palono w piecach przez całą noc, aby dusze mogły się ogrzać. Podobnie jak podczas wigilii Bożego Narodzenia, 1 i 2 listopada nie przędzono, nie szyto i nie motano, aby dusze nie zaplątały się w nici. Nie wylewano także brudnej wody przez próg. Na groby zanoszono jedzenie, którym dzielono się z żebrakami, tzw. dziadami. Ludzie wierzyli, że dusze pod postacią dziadów, pojawiają się na świecie. W nocy z 1 na 2 listopada dusze zmarłych odwiedzały miejsca bliskie im za życia oraz chodziły po drogach. Tej nocy nie zbliżano się do kościołów i cmentarzy, wierzono bowiem, że zmarły ksiądz odprawia mszę dla swoich zmarłych parafian. Na Opolszczyźnie wierzono, że dusze dzieci pojawiają się na ziemi pod postacią ptaków.

Ilustracja interaktywna 1. W Polsce obrzędowość okołozaduszkowa jest bardzo bogata. Oprócz odwiedzania i ozdabiania grobów bliskich kwiatami i świecami, zostawiano w domu zapalone światło i palono w piecach przez całą noc, aby dusze mogły się ogrzać. Podobnie jak podczas wigilii Bożego Narodzenia, 1 i 2 listopada nie przędzono, nie szyto i nie motano, aby dusze nie zaplątały się w nici. Nie wylewano także brudnej wody przez próg. Na groby zanoszono jedzenie, którym dzielono się z żebrakami, tzw. dziadami. Ludzie wierzyli, że dusze pod postacią dziadów, pojawiają się na świecie. W nocy z 1 na 2 listopada dusze zmarłych odwiedzały miejsca bliskie im za życia oraz chodziły po drogach. Tej nocy nie zbliżano się do kościołów i cmentarzy, wierzono bowiem, że zmarły ksiądz odprawia mszę dla swoich zmarłych parafian. Na Opolszczyźnie wierzono, że dusze dzieci pojawiają się na ziemi pod postacią ptaków.

1

1. W Polsce obrzędowość okołozaduszkowa jest bardzo bogata. Oprócz odwiedzania i ozdabiania grobów bliskich kwiatami i świecami, zostawiano w domu zapalone światło i palono w piecach przez całą noc, aby dusze mogły się ogrzać. Podobnie jak podczas wigilii Bożego Narodzenia, 1 i 2 listopada nie przędzono, nie szyto i nie motano, aby dusze nie zaplątały się w nici. Nie wylewano także brudnej wody przez próg. Na groby zanoszono jedzenie, którym dzielono się z żebrakami, tzw. dziadami. Ludzie wierzyli, że dusze pod postacią dziadów, pojawiają się na świecie. W nocy z 1 na 2 listopada dusze zmarłych odwiedzały miejsca bliskie im za życia oraz chodziły po drogach. Tej nocy nie zbliżano się do kościołów i cmentarzy, wierzono bowiem, że zmarły ksiądz odprawia mszę dla swoich zmarłych parafian. Na Opolszczyźnie wierzono, że dusze dzieci pojawiają się na ziemi pod postacią ptaków.

Geneza polskich Zaduszek jest bardzo stara i wywodzi się ze słowiańskiego święta dziadów. DziadyDziadyDziadyw czasach słowiańskich były właśnie duszami zmarłych. Święto dziadów obchodzono kilka razy w ciągu roku: na wiosnę i na jesień. W zależności od regionu obchodzono je nawet do 6 razy w ciągu roku. Głównym celem dziadów było zapewnienie przychylności dusz, oraz pomoc w osiągnięciu spokoju w zaświatach.

Dziady część II i Audiobook

O Obrzędach dziadów pisał Adam Mickiewicz w II części Dziadów.

źródłom7dbfb726307c7c7d_0000000000004źródło

Polecenie 1

Zapoznaj się z audiobookiem, z którego dowiesz się, na których cmentarzach są pochowani znani Polacy.

RLnj91VPGc9i1m7dbfb726307c7c7d_00000000000051

Audiobook: „Najważniejsze nekropolie dla Polaków”. Ojczyzna to ziemia i groby. Narody, tracąc pamięć, tracą życie. Cmentarze są specjalnie oddzielonymi miejscami przeznaczonymi do pochówku zmarłych. Słowo cmentarz pochodzi z języka łacińskiego od słowa coemeterium, co oznacza miejsce spoczynku. W zależności od tradycji, kultury, inne są formy grzebania zmarłych. Wybitni Polacy byli grzebani na cmentarzach uważanych za najważniejsze. Do polskich cmentarzy narodowych zaliczamy 4 nekropolie: Powązki w Warszawie, Cmentarz Rakowicki w Krakowie oraz Cmentarz na Rossie w Wilnie na Litwie oraz Cmentarz Łyczakowski we Lwowie na Ukrainie. Cmentarz Powązkowski, czyli Stare Powązki jest położony w Warszawie pomiędzy ulicami Okopową, Powązkowską, Tatarską i Jana Ostroroga. Jest jedna z najstarszych nekropolii w stolicy. Został założony 4 listopada 1790 roku i początkowo zajmował ok. dwóch hektarów. Obecnie zajmuje czterdzieści trzy hektary. Przed poświęceniem, które miało miejsce w 1792 r. założono tam katakumby. Podczas wojny Powązki służyły za skład broni dla Armii Krajowej. Przez teren cmentarza szmuglowano także żywność dla getta warszawskiego. Na Powązkach pochowano ok. jednego miliona osób, wśród nich znaleźli się powstańcy, wybitne osobistości świata kultury, sztuki, nauki, działacze niepodległościowi. W 2014 r. kompleks cmentarny składający się Powązek i pięciu cmentarzy wyznaniowych zostały uznane za pomnik historii. Na Starych Powązkach pochowano między innymi: historyka Aleksandra Gieysztora, Władysława Grabskiego, autora reformy walutowej, Hugona Kołłątaja - polityka i filozofa, Jana Nowaka‑Jeziorańskiego - dyrektora Radia Wolna Europa, Irenę Sendlerową - która uratowała około 2,5 tysiąca żydowskich dzieci podczas II wojny światowej, Władysława Tatarkiewicza - filozofa, Jerzego Waldorffa - krytyka muzycznego, twórcę Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami, Krzysztofa Kieślowskiego- reżysera, wielu pisarzy i poetów, między innym: Marię Dąbrowską, Marka Hłasko, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Bolesława Prusa, aktorów: Hankę Bielicką, Gustawa Holoubka, powstańców powstań od kościuszkowskiego po warszawskie, żołnierzy: Edwarda Rydza‑Śmigłego, Tadeusza Bora‑Komorowskiego. Drugą ważna polską nekropolią jest Cmentarz Rakowicki w Krakowie, który jest czynny od 1803 roku. Był wielokrotnie powiększany i obecnie zajmuje ok. 42 hektarów. Od 1976 roku nekropolia jest wpisana do rejestru zabytków. Na cmentarzu jest wydzielonych wiele kwater, w których są pochowani powstańcy listopadowi, styczniowi, uczestnicy strajku z 1936 roku, żołnierze Legionów Polskich, uczestnicy pierwszej i drugiej wojny światowej oraz wielu wybitnych twórców sztuki, kultury i nauki, między innymi Ignacy Daszyński, Jan Matejko, Helena Modrzejewska, Tadeusz Kantor, Oskar Kolberg, Juliusz i Wojciech Kossakowie, Józef Mehoffer. Kolejnym cmentarzem zaliczanym do cmentarzy narodowych jest Cmentarz na Rossie w Wilnie na Litwie. Nekropolia została założona w 1769 roku i była pod opieką jezuitów z kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego. W 1801 roku Rossa stała się cmentarzem miejskim. W skład Cmentarza wchodzi Stara Rossa, Cmentarz Wojskowy, Nowa Rossa i Mauzoleum Matki i Serca Syna. Od 1962 roku cmentarz jest nieczynny, a w 1964 roku wpisano go do rejestru zabytków. Nekropolia była miejscem chowania osób zasłużonych. Są tu pochowani m.in. żołnierze biorący udział w walkach o Wilno w 1920 roku, Armii Krajowej, którzy polegli w 1944 roku, Maria Piłsudska z domu Billewiczówna – matka Józefa Piłsudskiego, na Rossie zostało także pochowane serce marszałka Piłsudskiego, a także Joachim Lelewel, liczni profesorowie wileńskiego Uniwersytetu Stefana Batorego i ważne osobistości dla historii Litwy. Ostatnim cmentarzem narodowym jest Cmentarz Łyczakowski we Lwowie na Ukrainie, który otworzono w 1786 roku. Jest na nim pochowanych ok. trzystu tysięcy osób. Najstarsze nagrobki pochodzą z XVIII wieku. Podobnie jak na poprzednich nekropoliach i na Łyczakowie wiele nagrobków zostało wykonanych przez znanych rzeźbiarzy i prezentują wysoki poziom artystyczny. Na Cmentarzu Łyczkowskim zostali pochowani między innymi: Konstanty Julian Ordon, Seweryn Goszczyński, Karol Szajnocha, Artur Grottger, Gabriela Zapolska, Maria Konopnicka, powstańcy kościuszkowscy, listopadowi i styczniowi. Częścią Cmentarza Łyczakowskiego jest Cmentarz Obrońców Lwowa, tak zwany cmentarz Orląt Lwowskich. Na Łyczakowie pochowano także zasłużone osoby dla Ukrainy. Cmentarz jest nadal czynny, jednak na pochówek musi się zgodzić dyrekcja cmentarza, który obecnie ma status muzeum.

Audiobook: „Najważniejsze nekropolie dla Polaków”. Ojczyzna to ziemia i groby. Narody, tracąc pamięć, tracą życie. Cmentarze są specjalnie oddzielonymi miejscami przeznaczonymi do pochówku zmarłych. Słowo cmentarz pochodzi z języka łacińskiego od słowa coemeterium, co oznacza miejsce spoczynku. W zależności od tradycji, kultury, inne są formy grzebania zmarłych. Wybitni Polacy byli grzebani na cmentarzach uważanych za najważniejsze. Do polskich cmentarzy narodowych zaliczamy 4 nekropolie: Powązki w Warszawie, Cmentarz Rakowicki w Krakowie oraz Cmentarz na Rossie w Wilnie na Litwie oraz Cmentarz Łyczakowski we Lwowie na Ukrainie. Cmentarz Powązkowski, czyli Stare Powązki jest położony w Warszawie pomiędzy ulicami Okopową, Powązkowską, Tatarską i Jana Ostroroga. Jest jedna z najstarszych nekropolii w stolicy. Został założony 4 listopada 1790 roku i początkowo zajmował ok. dwóch hektarów. Obecnie zajmuje czterdzieści trzy hektary. Przed poświęceniem, które miało miejsce w 1792 r. założono tam katakumby. Podczas wojny Powązki służyły za skład broni dla Armii Krajowej. Przez teren cmentarza szmuglowano także żywność dla getta warszawskiego. Na Powązkach pochowano ok. jednego miliona osób, wśród nich znaleźli się powstańcy, wybitne osobistości świata kultury, sztuki, nauki, działacze niepodległościowi. W 2014 r. kompleks cmentarny składający się Powązek i pięciu cmentarzy wyznaniowych zostały uznane za pomnik historii. Na Starych Powązkach pochowano między innymi: historyka Aleksandra Gieysztora, Władysława Grabskiego, autora reformy walutowej, Hugona Kołłątaja - polityka i filozofa, Jana Nowaka‑Jeziorańskiego - dyrektora Radia Wolna Europa, Irenę Sendlerową - która uratowała około 2,5 tysiąca żydowskich dzieci podczas II wojny światowej, Władysława Tatarkiewicza - filozofa, Jerzego Waldorffa - krytyka muzycznego, twórcę Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami, Krzysztofa Kieślowskiego- reżysera, wielu pisarzy i poetów, między innym: Marię Dąbrowską, Marka Hłasko, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Bolesława Prusa, aktorów: Hankę Bielicką, Gustawa Holoubka, powstańców powstań od kościuszkowskiego po warszawskie, żołnierzy: Edwarda Rydza‑Śmigłego, Tadeusza Bora‑Komorowskiego. Drugą ważna polską nekropolią jest Cmentarz Rakowicki w Krakowie, który jest czynny od 1803 roku. Był wielokrotnie powiększany i obecnie zajmuje ok. 42 hektarów. Od 1976 roku nekropolia jest wpisana do rejestru zabytków. Na cmentarzu jest wydzielonych wiele kwater, w których są pochowani powstańcy listopadowi, styczniowi, uczestnicy strajku z 1936 roku, żołnierze Legionów Polskich, uczestnicy pierwszej i drugiej wojny światowej oraz wielu wybitnych twórców sztuki, kultury i nauki, między innymi Ignacy Daszyński, Jan Matejko, Helena Modrzejewska, Tadeusz Kantor, Oskar Kolberg, Juliusz i Wojciech Kossakowie, Józef Mehoffer. Kolejnym cmentarzem zaliczanym do cmentarzy narodowych jest Cmentarz na Rossie w Wilnie na Litwie. Nekropolia została założona w 1769 roku i była pod opieką jezuitów z kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego. W 1801 roku Rossa stała się cmentarzem miejskim. W skład Cmentarza wchodzi Stara Rossa, Cmentarz Wojskowy, Nowa Rossa i Mauzoleum Matki i Serca Syna. Od 1962 roku cmentarz jest nieczynny, a w 1964 roku wpisano go do rejestru zabytków. Nekropolia była miejscem chowania osób zasłużonych. Są tu pochowani m.in. żołnierze biorący udział w walkach o Wilno w 1920 roku, Armii Krajowej, którzy polegli w 1944 roku, Maria Piłsudska z domu Billewiczówna – matka Józefa Piłsudskiego, na Rossie zostało także pochowane serce marszałka Piłsudskiego, a także Joachim Lelewel, liczni profesorowie wileńskiego Uniwersytetu Stefana Batorego i ważne osobistości dla historii Litwy. Ostatnim cmentarzem narodowym jest Cmentarz Łyczakowski we Lwowie na Ukrainie, który otworzono w 1786 roku. Jest na nim pochowanych ok. trzystu tysięcy osób. Najstarsze nagrobki pochodzą z XVIII wieku. Podobnie jak na poprzednich nekropoliach i na Łyczakowie wiele nagrobków zostało wykonanych przez znanych rzeźbiarzy i prezentują wysoki poziom artystyczny. Na Cmentarzu Łyczkowskim zostali pochowani między innymi: Konstanty Julian Ordon, Seweryn Goszczyński, Karol Szajnocha, Artur Grottger, Gabriela Zapolska, Maria Konopnicka, powstańcy kościuszkowscy, listopadowi i styczniowi. Częścią Cmentarza Łyczakowskiego jest Cmentarz Obrońców Lwowa, tak zwany cmentarz Orląt Lwowskich. Na Łyczakowie pochowano także zasłużone osoby dla Ukrainy. Cmentarz jest nadal czynny, jednak na pochówek musi się zgodzić dyrekcja cmentarza, który obecnie ma status muzeum.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DhoKKsaPL

Meksyk

Meksykańskie Święto Zmarłych, czyli Día de Muertos powstało w wyniku przemieszania się tradycji prekolumbijskiej oraz chrześcijańskiej. Kult zmarłych na terenie Ameryki Centralnej istniał już 3000 lat temu i był bardzo popularny wśród ludów takich, jak Aztekowie, Majowie czy też Taraskowie. Święto to obchodzono w miesiącu Tlaxochimaco (9. miesiąc kalendarza słonecznego Azteków zwanego Xiuhpohualli), czyli w sierpniu i trwało przez cały miesiąc. Patronką święta była bogini Mictecacihuatl, Królowa Śmierci.

Święto ku czci zmarłych zostało przesunięte na początek listopada wraz z przybyciem do Ameryki hiszpańskich konkwistadorów w XVI w.

RljZVviQbC8KX

Ilustracja interaktywna 1. W Meksyku obrzędowość dnia zmarłych jest bardzo rozbudowana. Specjalnie na ten dzień przygotowuje się czaszki z cukru pudru, które są opatrzone imionami zmarłych. Piecze się tzw. chleb zmarłych, który jest zrobiony ze słodkiego ciasta z jajkiem. Podobnie jak w Polsce, także w Meksyku, stroi się groby kwiatami i wieńcami, głównie z aksamitki wzniesionej, endemicznej rośliny, znanej już w czasach prekolumbijskich.

Ilustracja interaktywna 1. W Meksyku obrzędowość dnia zmarłych jest bardzo rozbudowana. Specjalnie na ten dzień przygotowuje się czaszki z cukru pudru, które są opatrzone imionami zmarłych. Piecze się tzw. chleb zmarłych, który jest zrobiony ze słodkiego ciasta z jajkiem. Podobnie jak w Polsce, także w Meksyku, stroi się groby kwiatami i wieńcami, głównie z aksamitki wzniesionej, endemicznej rośliny, znanej już w czasach prekolumbijskich.

1

1. W Meksyku obrzędowość dnia zmarłych jest bardzo rozbudowana. Specjalnie na ten dzień przygotowuje się czaszki z cukru pudru, które są opatrzone imionami zmarłych. Piecze się tzw. chleb zmarłych, który jest zrobiony ze słodkiego ciasta z jajkiem. Podobnie jak w Polsce, także w Meksyku, stroi się groby kwiatami i wieńcami, głównie z aksamitki wzniesionej, endemicznej rośliny, znanej już w czasach prekolumbijskich.

Meksykanie przygotowują na Święto Zmarłych specjalne ołtarzyki dla zmarłych. Szczególnie w przypadku, kiedy nie ma możliwości odwiedzenia grobu swoich bliskich, bądź takiego grobu nie posiadają. Ołtarzyki stawia się w domu, składa się na nich ofiary dla zmarłych: szklankę wody, chleb zmarłych, jedzenie, dodatkowo dla dorosłych zostawia się cygara i napoje alkoholowe, np. tequilę, ezcal. Dla dzieci przygotowuje się zabawki i słodycze. Dary te są pozostawiane przy portretach zmarłych otoczonych woskowymi świecami. Dusze dzieci pojawiają się 1 listopada, a dorosłych – 2 listopada.

Symbolem Święta Zmarłych jest la Catrina – symbol śmierci. Figurkę stworzył na początku XX w. Jose Guadalupe Posada. La Catrina jest przedstawiana jako kościotrup ubrany w suknię i kapelusz zgodnie z modą z przełomu XIX i XX w.

Japonia

O‑bon – Święto Zmarłych, festiwal latarni, w zależności od regionu jest obchodzone od połowy lipca do połowy sierpnia. Święto ma 500‑letnią tradycję i powstało z połączenia wierzeń buddyjskich z rdzennymi wierzeniami shintoistycznymi (wiara, że dusze przodków mają powrócić na ziemię, by odwiedzić swoich żyjących krewnych). O‑bon świętuje się, aby ulżyć duszom w cierpieniu. Święto O‑bon trwa 3 dni. Wtedy dusze wędrują po ziemi. Japończycy przed świętem idą na cmentarze, gdzie porządkują groby, stroją je kwiatami i zapalonymi kadzidełkami. Pierwszego dnia święta ludzie odwiedzają cmentarze i proszą dusze o powrót do domu. Aby ułatwić zmarłym podróż zapala się lampiony, zarówno na cmentarzach jak i przed domami. Są to tzw. ognie powitalne (mukaebi). Trzeciego dnia, dusze odprowadza się na cmentarz. Na lampionach wypisuje się nazwisko rodowe. Są to ognie pożegnalne (okuribi). Zapalone lampiony (tōrō‑nagashi) puszcza się także na rzekach i jeziorach, dzięki temu zabiegowi mamy pewność, że wszystkie dusze wrócą do zaświatów.

R1LTsKlegAoD41

Ilustracja przedstawiająca lampiony pożegnalne, które pływają na wodzie. Lampiony są białe z brązowymi obwódkami. Z lampionów wydobywa się światło.

RBDIDrkOlxxu4

Ilustracja interaktywna 1. Japończycy dzielą dusze zmarłych na trzy kategorie: dusze zmarłych przodków, nowe dusze i głodne dusze, tzw. gaki. Gaki mogą się najeść tylko pokarmem i ofiarami składanymi przez mnichów w trakcie święta O‑bon.

Ilustracja interaktywna 1. Japończycy dzielą dusze zmarłych na trzy kategorie: dusze zmarłych przodków, nowe dusze i głodne dusze, tzw. gaki. Gaki mogą się najeść tylko pokarmem i ofiarami składanymi przez mnichów w trakcie święta O‑bon.

1

1. Japończycy dzielą dusze zmarłych na trzy kategorie: dusze zmarłych przodków, nowe dusze i głodne dusze, tzw. gaki. Gaki mogą się najeść tylko pokarmem i ofiarami składanymi przez mnichów w trakcie święta O‑bon.

Podczas święta przygotowuje się ofiary dla dusz: drobne jedzenie (ryż, owoce, warzywa) na cmentarzu i przed domowymi ołtarzykami, przed którymi mnisi odmawiają modlitwy.

Nieodłącznym elementem święta O‑bon jest rytualny taniec Bon Odori. Jest to radosny taniec na powitanie dusz zmarłych. Kroki różnią się w zależności od regionu.

Obrzędy w innych krajach

FILIPINY

Święto Zmarłych na Filipinach obchodzi się 1 listopada i nazywa się Araw ng mga patay, Todos Los Santos, lub Undas. Tego dnia odwiedza się groby swoich bliskich, dekoruje się je świecami, kwiatami, stawia się pożywienie. Na cmentarzach spędza się cały dzień, niekiedy nawet noc. Przed świętem czyści się groby, odmalowuje napisy. Na Filipinach popularni są pangangaluluwa, są to osoby, które śpiewając chodzą od domu do domu i proszą o jałmużnę oraz modlitwę w imieniu zmarłych.

EKWADOR

Podczas Święta Zmarłych w Ekwadorze rodziny biesiadują w domach przy tradycyjnych potrawach. Niektórzy idą świętować na cmentarz, przy czym najpierw przyniesionym jedzeniem mają posilić się dusze zmarłych przodków, dopiero później żyjący.

NIKARAGUA

W Nikaragui podczas Święta Zmarłych rodziny odwiedzają cmentarze, gdzie spędzają noc.

NIEMCY

W południowych landach, w których przeważa katolicyzm, 1 listopada jest dniem wolnym od pracy. Tego dnia Niemcy odwiedzają groby bliskich, zapalają znicze, ozdabiają je wieńcami i kwiatami. 1 listopada jest nazwany „cichym dniem”, wtedy nie urządza się hucznych zabaw. Do południowoniemieckich tradycji zalicza się wypiekanie chlebka: Strietzel oraz Hefezopf.

Z kolei landy, w których dominuje protestantyzm, swój Dzień Zmarłych obchodzą w ostatnią niedzielę roku liturgicznego (Totensonntag). Dzień ten został ustanowiony w 1816 r. przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III w celu uczczenia ofiar wojny z Napoleonem Bonaparte.

R1Tiz2a2x0Rvv1

Ilustracja przedstawia obraz Émile Frianta pt. „Dzień Wszystkich Świętych”. Na pierwszym planie przedstawieni są ludzie w czarnych ubraniach, którzy idą na cmentarz. Wśród dorosłych znajduje się także dziecko. Kobiety niosą wiązanki kwiatów. Pod murem cmentarza znajduje się siedzący mężczyzna, także ubrany na czarno. Na kolanach ma zielony koc. W rękach trzyma białą tabliczkę. W oddali widać ludzi na cmentarzu.

FRANCJA

We Francji odwiedza się groby bliskich 1 listopada. Mogiły  ozdabiane są kwiatami, wieńcami i małymi karteczkami, na których jest wspomnienie zmarłej osoby. Na cmentarzu Père‑Lachaise, gdzie jest pochowany m.in. Fryderyk Chopin, czy też Jim Morrisson, również wielbiciele muzyków przychodzą tego dnia na ich groby.

STANY ZJEDNOCZONE

W nocy z 31 października na 1 listopada jest obchodzone Halloween, głównie w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Nazwa Halloween pochodzi prawdopodobnie od Wigilii Wszystkich Świętych: All Hallows' E’en, czyli All Hallows' Eve.

Pochodzenie święta nie jest znane. Jego korzenie sięgają prawdopodobnie do czasów celtyckich i obchodów świąt na koniec lata i powitanie zimy Samhain. W tym czasie na ziemię przybywały złe i dobre dusze. Granica pomiędzy światem żywych i umarłych stawała się niewidzialna. Dusze mogły łatwej przechodzić z jednego świata do drugiego. Aby odstraszyć złe duchy zapalano ogniska. W podobnym celu przebierano się w łachmany oraz wydrążano w rzepie lub brukwi maski, które miały upodobnić ludzi do duchów i tym samym ochronić przed złymi mocami.

R1QnHQk9kSHoA1

Ilustracja przedstawia sześć współcześnie wydrążonych dyń na Halloween. Są one ułożone na drewnianej podłodze. W dyniach znajdują się odpalone świece. Dookoła ustawione są lampy oraz palące się świeczki.

R15WZdnBfBnGF1

Ilustracja przedstawia maskę wyciętą z rzepy. Maska przypomina zniekształconą twarz mężczyzny. Jest w kolorze brązowym.

Współcześnie Halloween stało się popularną zabawą dla dzieci i dorosłych, którzy przebierają się, chodzą od domu do domu i zbierają cukierki. Nieodłącznym elementem Halloween jest wydrążona dynia z zapaloną świeczką w środku, tzw. Jack‑o’-lantern. Obecnie zabawy halloweenowe są popularne w wielu regionach świata.

Zadania

R1aLzNqHoBA9l

Ćwiczenie 3

Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.

Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.

W którym kraju na Święto zmarłych tańczy się rytualny taniec, którego kilka ruchów możesz zobaczyć na poniższej ilustracji.

• Filipiny
• Meksyk
• Japonia

Polecenie 2

Zapoznaj się z wirtualnym spacerem p.t. Cmentarz Łyczakowski

R1d6J706TA0nI1

Prezentacja przedstawiająca spacer po Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Ukazuje ona między innymi pomnik chwały, wysoki monument przypominający łuk z napisem na szcyzcie MORTVI SVNT VR LIBERI VIVAMVS. Wokół niego pojawiają się dodatkowe punkty pozwalające zwiedzać inne część cmentarza i zawierające dodatkową treść: 1. Cmentarz Obrońców Lwowa jest polskim cmentarzem wojskowym znajdującym się na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie na Ukrainie. Zostali na nim pochowani polegli obrońcy Lwowa z lat 1918‑1920. 2. Cmentarz Obrońców Lwowa jest polskim cmentarzem wojskowym znajdującym się na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie na Ukrainie. Zostali na nim pochowani polegli obrońcy Lwowa z lat 1918‑1920. 3. Cmentarz Obrońców Lwowa jest nazywany Cmentarzem Orląt Lwowskich, ponieważ zostało tam pochowanych 300 młodych mieszkańców Lwowa, którzy przyłączyli się do obrony Miasta. Wśród nich byli uczniowie, studenci, inteligencja, robotnicy. 4. Cmentarz został zdewastowany po włączeniu Lwowa do Związku Radzieckiego. Zniszczono m.in. kolumnadę otaczającą Pomnik Chwały, zamurowano katakumby, ostrzelano Pomnik Chwały. Przez najbardziej wysuniętą część cmentarza została poprowadzona ulica. 5. Pierwsze prace porządkowe, dzięki pracownikom firmy Energopol, miały miejsce w okresie pierestrojki w 1989 roku. Po wielu latach uzgodnień, co do kształtu i formy odbudowy oraz treści na nagrobkach i pomnikach, cmentarz udało się ponownie otworzyć 24 czerwca 2005 roku. 6. 29 października 1925 roku rozkopano na Cmentarzu trzy mogiły żołnierzy. Z jednego grobu zostało zabrane ciało niezidentyfikowanego szeregowca i przewieziono je do Warszawy, gdzie zostało pochowane w Grobie Nieznanego Żołnierza. W miejscu jego mogiły w Lwowie jest nagrobek z napisem: „Zwłoki zabrano dnia 29 października 1925 r. i uroczyście przewieziono w dniach 30–31 października i 1 listopada do Warszawy, gdzie pochowano w mogile na placu Marsz. Józefa Piłsudskiego, dawniej Saskim, jako zwłoki Nieznanego Żołnierza”.

Prezentacja przedstawiająca spacer po Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Ukazuje ona między innymi pomnik chwały, wysoki monument przypominający łuk z napisem na szcyzcie MORTVI SVNT VR LIBERI VIVAMVS. Wokół niego pojawiają się dodatkowe punkty pozwalające zwiedzać inne część cmentarza i zawierające dodatkową treść: 1. Cmentarz Obrońców Lwowa jest polskim cmentarzem wojskowym znajdującym się na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie na Ukrainie. Zostali na nim pochowani polegli obrońcy Lwowa z lat 1918‑1920. 2. Cmentarz Obrońców Lwowa jest polskim cmentarzem wojskowym znajdującym się na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie na Ukrainie. Zostali na nim pochowani polegli obrońcy Lwowa z lat 1918‑1920. 3. Cmentarz Obrońców Lwowa jest nazywany Cmentarzem Orląt Lwowskich, ponieważ zostało tam pochowanych 300 młodych mieszkańców Lwowa, którzy przyłączyli się do obrony Miasta. Wśród nich byli uczniowie, studenci, inteligencja, robotnicy. 4. Cmentarz został zdewastowany po włączeniu Lwowa do Związku Radzieckiego. Zniszczono m.in. kolumnadę otaczającą Pomnik Chwały, zamurowano katakumby, ostrzelano Pomnik Chwały. Przez najbardziej wysuniętą część cmentarza została poprowadzona ulica. 5. Pierwsze prace porządkowe, dzięki pracownikom firmy Energopol, miały miejsce w okresie pierestrojki w 1989 roku. Po wielu latach uzgodnień, co do kształtu i formy odbudowy oraz treści na nagrobkach i pomnikach, cmentarz udało się ponownie otworzyć 24 czerwca 2005 roku. 6. 29 października 1925 roku rozkopano na Cmentarzu trzy mogiły żołnierzy. Z jednego grobu zostało zabrane ciało niezidentyfikowanego szeregowca i przewieziono je do Warszawy, gdzie zostało pochowane w Grobie Nieznanego Żołnierza. W miejscu jego mogiły w Lwowie jest nagrobek z napisem: „Zwłoki zabrano dnia 29 października 1925 r. i uroczyście przewieziono w dniach 30–31 października i 1 listopada do Warszawy, gdzie pochowano w mogile na placu Marsz. Józefa Piłsudskiego, dawniej Saskim, jako zwłoki Nieznanego Żołnierza”.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DhoKKsaPL

Słownik pojęć

Galeria dzieł sztuki

R24mLjBdKwdTr1

Ilustracja przedstawia ilustrację z Encyklopedii staropolskiej ilustrowanej Zygmunta Glogera pt. „Dyngus u ludu w Miechowskiem”. Na ilustracji widać trzy kobiety, które polewają się wodą. Kobiety ubrane są w długie płaszcze oraz mają okrycia głowy. Wodę wylewają z drewnianych wiader. W tle widoczne są domy. Obraz jest czarno-biały.

R19kG5u0d0QH11

Artysta namalował świętych adorujących Trójcę Przenajświętszą. Na lewo od Chrystusa klęczy Maryja, na prawo – święty Jan Chrzciciel, a za plecami Matki Bożej stoi święty Jan Ewangelista. Za Janem Chrzcicielem klęczą osoby ze Starego Testamentu: król Dawid z harfą, Mojżesz z tablicami przykazań, obok Maryi klęczą męczennice, trzymające w rękach palmy męczeństwa. Pierwsza z prawej święta Agnieszka z barankiem, obok święta Dorota z koszem. Po lewej stronie Matki Bożej święta Katarzyna Aleksandryjska z kołem i mieczem. Poniżej widzimy grupę ludzi dążących do świętości. Reprezentują oni wszystkie stany: duchowieństwo, szlachtę, mieszczaństwo i chłopstwo. Artysta sportretował kilka osób. Na pierwszym planie znajdują się papież Juliusz II (w tiarze na głowie) i cesarz Maksymilian I (w koronie). Z lewej strony artysta umieścił fundatora dzieła. Matthäus Landauer to starzec w czarnym płaszczu z długimi siwymi włosami i siwą brodą. Po prawej stronie wyróżnia się jego zięć Wilhelm Haller, rycerz w złocistej zbroi. Na samym dole widzimy krajobraz jeziora Garda we Włoszech i samotną sylwetkę człowieka. To Albrecht Dürer, podtrzymujący tablicę informując z napisem: ALBERTVS DVRER NORICVS FACIEBAT ANNO A VIRGINIS PARTV[M] 1511 (Albrecht Dürer malował w Norymberdze w roku 1511 od porodu Dziewicy).

R16bZbt445TQ91

Ilustracja przedstawia obraz „Zaduszki. Godzina duchów” autorstwa Witolda Pruszkowskiego. Na obrazie przedstawiona jest dziewczyna w białej, długiej sukni. Nogi ma lekko zgięte w kolanach. Jedną rękę trzyma na uchu, natomiast drugą wyciąga przed siebie. Postać znajduje się na cmentarzu przy palącym się zniczu. Jest zmrok. W tle widoczne są drzewa oraz krzyż.

R1Tiz2a2x0Rvv1

Ilustracja przedstawia obraz Émile Frianta pt. „Dzień Wszystkich Świętych”. Na pierwszym planie przedstawieni są ludzie w czarnych ubraniach, którzy idą na cmentarz. Wśród dorosłych znajduje się także dziecko. Kobiety niosą wiązanki kwiatów. Pod murem cmentarza znajduje się siedzący mężczyzna, także ubrany na czarno. Na kolanach ma zielony koc. W rękach trzyma białą tabliczkę. W oddali widać ludzi na cmentarzu.

Bibliografia

S. Brandes, The Day of the Dead, Halloween, and the Quest for Mexican National Identity, Journal of American Folklore Vol. 111, No. 442, (Autumn,1998)

T. M. Ciołek, Jacek Olędzki, A. Zadrożyńska, Wyrzeczysko. O świętowaniu w Polsce, Warszawa 1976

Encyklopedia PWN w trzech tomach, Warszawa 1999

Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej tom 2, red. M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka, Wrocław 1981

B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2007

Słownik etnograficzny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa – Poznań 1987

R. J. Smith, Ancestor Worship in Contemporary Japan, Stanford, California 1974

A. Zadrożyńska, Światy, zaświaty. O tradycji świętowań w Polsce, Warszawa 2000

www.wolnelektury.pl/media/book/pdf/dziady‑dziady‑poema‑dziady‑czesc‑ii.pdf (dostęp z dnia 31.03.2018)

http://literat.ug.edu.pl/dziady/003.htm (dostęp z dnia 31.03.2018)