Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta ukazuje fragment obrazu Olgi Boznańskiej „Dziewczynka z chryzantemami”. Przedstawia głowę patrzącej w stronę widza dziewczynki na jasnym tle.
Ważne daty
15.04.1865 – narodziny Olgi Boznańskiej w w Krakowie
1883 – rozpoczęcie nauk rysunku u Kazimierza Pochwalskiego i Józefa Siedleckiego w Krakowie
1884‑1885 – rozpoczęcie nauk na Wyższych Kursach dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego w Krakowie
1886‑1888 – wyjazd na studia do Monachium, podjęcie nauk w pracowni Karola Kricheldorfa, a później na krótko (od 1888) u Wilhelma Dὕrra
1889 – wynajem własnej pracowni w Monachium; wystawa w Warszawie
1892 – wystawy w Berlinie i Warszawie; śmierć matki artystki
1894 – wystawa w Londynie – otrzymanie wyróżnienia za Portret miss Mary Breme, w Berlinie i Lwowie (srebrny medal za Portret malarza Pawła Nauena). W Wiedniu z rąk arcyksięcia Karola Ludwika otrzymuje złoty medal za Portret malarza Pawła Nauena
1896 – złożenie przez Juliana Fałata propozycji objęcia katedry malarstwa na wydziale kobiet w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, którą odrzuca; pierwsza wystawa w Paryżu
1898 – przeprowadzka do Paryża
1900 – wystawa w New Gallery w Londynie – otrzymanie złotego medalu
1901 – pierwsza wystawa w Pittsburghu w USA; zakupienie przez rząd francuski obrazów artystki – Bretonkę i Portret panny Dygat
1906 – śmierć ojca artystki w Paryżu – Adama Nowina Boznańskiego, który wspierał córkę pod względem artystycznym i finansowym
1912 – wystawa w Pittsburghu. Reprezentuje Francję m.in. z Claudem Monetem i Augustem Renoirem. Zostaje prezesem Stowarzyszenia Artystów Polskich Sztuka
1937 – otrzymanie Grand Prix na Wystawie Światowej w Paryżu
1938 – udział w Weneckim Biennale, ostatni sukces artystki
26.10.1940 – śmierć Olgi Boznańskiej w Paryżu
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RtwNaPMcx52rY
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
II.13.c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
II.14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
II.5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
II.9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
III.2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
III.8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:
IV.2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
IV.6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
Nauczysz się
charakteryzować postać Olgi Boznańskiej;
określać ramy czasowe działaności artystki;
wymieniać najważniejsze dzieła Olgi Boznańskiej;
wyjaśniać pojęcia: puentylizm, światłocień
Życie i twórczość Olgi Boznańskiej
Olga Boznańska urodziła się 15.04.1865 roku w Krakowie, jako starsza z dwóch córek Adama Nowiny Boznańskiego i Francuzki Eugenii z domu Mondan. Młodsza o dwa lata siostra Izabela kształciła się w kierunku muzyki. Rodzice w pełni zaprobowali artystyczne wybory córek. Olga w wieku lat 18‑tu – od roku 1883 pobierała pierwsze lekcje rysunku u Kazimierza Pochwalskiego i Józefa Siedleckiego w Krakowie.
Studia w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie nie były dostępne dla kobiet. Dlatego artystka w latach 1884‑1885 podjęła naukę na Wyższych Kursach dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego w Krakowie, gdzie zdobyła solidne podstawy warsztatowe. Wykazywała nieprzeciętny talent, za namową ojca wyjechała do Monachium, gdzie studiowała w latach 1886‑1888. Jako kobieta nie miała wstępu do Akademii Sztuk Pięknych, kształciła się w pracowni Karola Kricheldorfa, a później na krótko (od 1888) u Wilhelma Dὕrra. W 1888 namalowała Portret kobiety zwany też Portretem Cyganki – obraz w konwencji realistycznej, charakterystycznej dla środowiska monachijskiego ale wykazujący już jej talent do koloru.
Rqw4C3ZOWFNu01
Od roku 1889 Boznańska wynajmowała własną pracownię w Monachium, zrezygnowała ze studiów u profesorów, przewyższając ich talentem. Krytycznie wyrażała się o ich twórczości. W tym samym roku namalowała obraz Kwiaciarki, obecnie znajdujący się w Zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, w którym zbudowała perspektywęPerspektywaperspektywę nie tylko przez kompozycję wielu planów, ale także za pomocą plamy barwnej.
RUit5fxGesv2M1
Kombinacja szarości, czerni i bieli z akcentami czerwieni towarzyszyła artystce przez wiele lat. Z upływem czasu paletę wzbogaciła o wielką ilość tonów i odcieni. Parę miesięcy później stworzyła dzieło Imieniny Babuni, datowane na lata 1888‑1889 (obecnie Zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie).
Konstrukcję zbudowała poprzez ustępujące wgłębnie plany – w rozbudowanym wnętrzu umieściła dwie postaci – dziewczynkę na planie pierwszym po lewej stronie oraz starszą damę na planie dalszym. Precyzyjny rysunek ustąpił miejsca grze pastelowych kolorów. Obraz charakteryzuje silne działanie barw, bogata materia malarska, brak koloru lokalnego, a także rozwijająca się u Boznańskiej skłonność do tworzenia atmosfery nieokreślonego smutku.
R1BLFAEGHL3301
Sukces artystki na świecie
W 1889 roku Boznańska po raz pierwszy wystawiła w Warszawie. W 1890 stworzyła pierwszą wersję Bretonki – obraz, w którym widać pierwsze wpływy impresjonizmu i świadczy o związkach artystki z Francją (obecnie Zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie). W 1892 wystawiała nie tylko w Warszawie ale również w Berlinie. W tym samym roku umarła matka artystki. W kolejnym 1893 wystawiała już nie tylko w Berlinie, ale także Pradze i Monachium. Mimo to Jury Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie odrzuciło jej obraz.
RwACVPXXoxiJV1
Artystka była bardziej doceniana w świecie niż we własnym kraju. W roku tym stworzyła Portret malarza Pawła Nauena – arcydzieło wykazujące nieprzeciętne wartości malarskie (obecnie Zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie).
RmxTCjqbfwG7x1
W 1894 Boznańska otrzymała za Portret malarza Pawła Nauena srebrny medal we Lwowie oraz złoty medal w Wiedniu z rąk arcyksięcia Karola Ludwika. Wystawiała również w Berlinie oraz Londynie, gdzie otrzymała wyróżnienie za Portret miss Mary Breme. Pod wpływem sukcesu międzynarodowego malarz Henryk Rodakowski (1823‑1894) napisał do Boznańskiej list gratulacyjny, w którym wyrażał nadzieję na podziwianie obrazu w Krakowie.
W 1894 roku malarka stworzyła Dziewczynkę z chryzantemami – obraz obecnie znajdujący się w Zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i z całego dorobku Olgi Boznańskiej, najbardziej znany. Portret o ogromnym ładunku psychologicznym. Arcydzieło o szaro‑srebrzystej barwie, bogatej skali tonów i półtonów. Drobnymi plamkami, nawiązującymi do malarstwa impresjonistów, nakłada kolory w przedstawieniu chryzantem. Artystka używając przede wszystkim szarości, stopniuje tony od jasnych po ciemne popiele - kolory sukienki oraz tła. Niebezpieczeństwo chromatycznej monotonii omija dzięki bogactwu barw – jej szarości są srebrzyste, różowawe lub perłowe. Akcentem kolorystycznym są rudawo‑złote włosy dziewczynki. Malarska analiza szarości w obrazach Boznańskiej wyraża wpływy Jamesa Whistlera, którego twórczością była zafascynowana.
RYkq6jwkjzCFI1
W 1895, na prośbę profesora T. Hummela, Boznańska objęła kierownictwo w Szkole Malarskiej w Monachium. Zaś w 1896 otrzymała od Juliana Fałata propozycję objęcia katedry malarstwa na wydziale kobiet w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, którą odrzuciła. W tym samym roku po raz pierwszy wystawiła w Paryżu na Salon Société des Beaux‑Arts m.in. Portret miss Marry Breme. Z korespondencji do ojca – Adama Nowiny Boznańskiego – dowiadujemy się, że artystka była bardzo szczęśliwa z powodu przyjęcia jej obrazów na wystawę w mieście, o którym zawsze marzyła. Przez pobyt we Francji nabrała krytycznego spojrzenia na okres monachijski. Zgłębiała problematykę malarstwa Diego de Silvy Velázqueza i Jamesa Whistlera, których twórczość miała ogromny wpływ na jej malarstwo. Sięgała również do twórczości impresjonistów, głównie w kontekście techniki poprzez pokrewne dotknięcie pędzla.
W roku 1898 przeprowadziła się z Monachium do Paryża. Wystawiała nadal w Warszawie, Berlinie, Lwowie i Paryżu. W 1900 roku wystawiała w New Gallery w Londynie – otrzymała złoty medal oraz na Wystawie światowej w Paryżu – wyróżnienie. W tym samym roku, kiedy Olga Boznańska skończyła 35 lat, Józef Czajkowski – malarz, zerwał narzeczeństwo po wielu latach oczekiwania. Jego portret, namalowany w 1894 roku woziła ze sobą wszędzie, zabierała go nawet w podróże.
W 1901 roku wystawiała po raz pierwszy w Pittsburghu w USA. Rząd francuski zakupił obraz artystki do państwowych zbiorów sztuki – Bretonkę oraz w 1904 Portret panny Dygat – namalowany w 1903 roku (obecnie w Zbiorach Muzeum Orsay w Paryżu).
R1F6EQ5AQneZ71
W Zbiorach Muzeum Orsay w Paryżu znajdują się poza Portretem panny Dygat jeszcze dwa portrety młodych kobiet – Portret młodej kobiety w bieli z 1912 roku oraz Portret pani D. z roku 1913. Wszystkie te obrazy łączy kolorystyka – beże i perłowe szarości, brak wyraźnego konturu, miękkość w przedstawieniu modela zawsze patrzącego wprost na widza, subtelność w pociągnięciach pędzla.
R1W9BViea33rZ1
RXbq07gG2NKi61
Śmierć ojca Boznańskiej
W 1906 roku umiera ojciec artystki w Paryżu – Adam Nowina Boznański, który wspierał córkę pod względem artystycznym i finansowym. Jest to duży cios dla Boznańskiej. Wielokrotnie malowała swoje autoportrety, między innymi po śmierci matki w stroju żałobnym. Po odejściu ojca powstaje kilka autoportretów, które oddają żal po jego stracie, cierpienie lub znużenie. Sama artystka podkreślała, że w portretach interesuje ją prawda wewnętrzna, charakter portretowanego, dusza cierpiąca, umęczona, myśląca i pracująca. Stąd jej autoportrety stanowią studia własnego stanu psychicznego. Powstają między innymi – Autoportret z 1906 roku, Autoportret z kwiatami namalowany ok. 1909, Autoportret z 1913. Wszystkie obecnie znajdują się w Zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.
R19phxpTjst9y1
R1LQmV7LCK9t81
W Autoportrecie z kwiatami dostrzegamy mocną stylizację własnego wizerunku. Strój – suknia zakrywająca ciało aż po samą szyję wedle mody z ok. 1900 roku. Boznańska do końca swojego życia pozostała wierna tej modzie ubierając się w charakterystyczne kreacje przełomu wieków. Podobnie utrzymuje sentymentalną manierę makijażu – opadające, podkreślone kredką ciemne brwi oraz włosy upięte w wysoki kok. W autoportretach tych widzimy kobietę o wysoko uniesionej głowie, zaciśniętych nerwowo wąskich ustach i spiętej twarzy. Artystka nie upiększa siebie, wierna własnej zasadzie – „maluję to, co widzę”. W autoportretach z tego okresu ukrywa jednak własne dłonie, które w malowanych przez siebie portretach innych ludzi stanowią tak integralną część portretowanych, dopełniając psychologiczny wizerunek (przykładem takiego portretu jest choćby Portret francuskiej pisarki Gabrieli Reval). Nawet w Autoportrecie z kwiatami dłonie istnieją jedynie w domyśle jako jaśniejsze plamy barwne w prawym dolnym rogu obrazu, nad którymi pojawiają się czerwone plamy syntetycznie i malarsko ujętych kwiatów.
R1cNgZZZ7lkzh1
W 1907 Cornagie Institute w Pittsburghu w USA przyznaje artystce srebrny medal, zaś w 1908 otrzymuje nagrodę im. Probusa Barczewskiego przyznawaną przez Polską Akademię Umiejętności w Krakowie. Następne lata przynoszą kolejne wystawy i wyróżnienia. Sława artystki rośnie. W 1912 roku wystawia w Pittsburghu. Reprezentuje Francję m.in. z Claudem Monetem i Augustem Renoirem. Zostaje prezesem Stowarzyszenia Artystów Polskich Sztuka. Otrzymuje także Legię Honorową i srebrny medal na międzynarodowej wystawie w Amsterdamie za Portret poety Verhaerena. W 1923 roku po raz kolejny wystawia z impresjonistami w Pittsuburghu, reprezentując sztukę francuską, obok Pierre’a Bonnarda, Maurice’a Denis, Claude’a Moneta i Paula Signac’a. W 1937 otrzymuje Grand Prix na Wystawie Światowej w Paryżu. W 1938 bierze udział w Weneckim Biennale, które staje się ostatnim sukcesem artystki.
Kariera po wojnie i śmierć
Po wojnie sława artystki powoli blednie. Zrodziły się i rodzą nowe kierunki w sztuce, które są całkowicie odmienne w sposobie obrazowania – jak choćby ekspresjonizm, fowizm, kubizm, orfizm, konstruktywizm, abstrakcjonizm, surrealizm. Boznańska do końca życia nie zmienia przyjętej przez siebie koncepcji malarstwa. Po samobójczej śmierci młodszej siostry Izabeli w 1934, choroby, które zaczęły ją nękać już wcześniej – egzema twarzy powodująca bóle oczu i skleroza, pogłębiają się. Artystka coraz bardziej popada we własny, wyimaginowany świat pełen udręk i samotności. Lata te przynoszą również ogromne zubożenie malarki. Polska nagroda państwowa przyznana jej w 1934 na chwilę podreperowuje jej budżet. W kraju powstaje Komitet Pomocy Oldze Boznańskiej, a Ministerstwo Spraw Zagranicznych wraz z warszawskim Muzeum Narodowym kupują jej obrazy. Przy okazji weneckiego Biennale udaje się jej sprzedać pięć obrazów, w tym Portret pani Dygatowej, który zakupuje król włoski – to jej ostatni sukces artystyczny. Olga Boznańska umiera w Paryżu 26 października 1940.
Nad związkami Olgi Boznańskiej z impresjonizmem trwają długie spory. Pokrewieństwa można doszukać się między jej obrazami a dziełami Carrièra, Maneta i przede wszystkim Whistlera. Wyraża się ono poprzez spłaszczenie powierzchni obrazu w zastąpieniu perspektywy grą kolorów, tworzenie symfonii odcieni w ramach jednej tonacji oraz umiłowanie barw „mało kolorowych” – u Boznańskiej głównie szarości. Z impresjonistami łączyło ją uwielbienie koloru, jednak stosowana przez nią paleta nie ma nic wspólnego z feerią barw z obrazów Moneta, Renoira czy van Gogha. Dodatkowo artystka prawie nigdy nie maluje w plenerze, podczas gdy impresjoniści jako pierwsi porzucają swoje pracownie w celu dogłębnej analizy światła słonecznego na barwę. Stąd budowanie formy pod wpływem chwili – wrażeniowość. W ich dziełach światło uzależnione jest od pory dnia i pogody, zaś u Boznańskiej żyje ono własnym życiem. Znaczącą różnicą jest też stosunek do obrazowania postaci. Impresjoniści postaci ludzkie traktują zazwyczaj analogicznie jak element krajobrazu lub każdy inny motyw malarski. Olga Boznańska wręcz przeciwnie – tworząc portret skupia się na ukazaniu wewnętrznej prawdy o człowieku, maluje portrety „psychologiczne”. Rzadko też stosowała technikę puentylistyczną (puentylizm)Puentylizm, pointylizm (technika puentylistyczna, pointylistyczna)technikę puentylistyczną (puentylizm), jej obrazy malowane są szerokimi pociągnięciami pędzla. Sama artystka zapytana o swoją zależność od impresjonizmu, uznała takie stwierdzenie za absurd. Jednym i wyjątkowym obrazem, który narzuca skojarzenia z twórczością impresjonistów, a zwłaszcza Moneta jest Katedra w Pizie z ok. 1905 roku. Obraz ten jest ewenementem wśród jej dzieł. Mimo to Olga Boznańska wystawiała wielokrotnie swoje obrazy wraz z impresjonistami.
RG6YUggHsISwn1
ROe1ATZ2T54uA1
Ćwiczenie 1
RZVFN6SXpaO811
Ćwiczenie 2
R1RN8Z5bcAEF1
Ćwiczenie 3
RWqXWgVgMdYwM
Ćwiczenie 4
Ćwiczenie 4
R4i2IQaa7NaF3
R1ByBDktMyIWF
Ćwiczenie 5
R1Hh2tyCwwwPe
Ćwiczenie 5
RO8rfbqSBz2Ch
Ćwiczenie 6
Ćwiczenie 6
RYPf9V9Cu2Qkm
Ćwiczenie 7
Uzupełnij metryczkę obrazu.
RlhZ3qt1lfja4
RKenKzIA6gNO9
Ćwiczenie 7
R9FEVDWGEWq6Q
Polecenie 1
W oparciu o informacje z dzisiejszej lekcji, a również zdobyte wcześniej, napisz rozprawkę na temat:
Czy Twoim zdaniem Olga Boznańska była przedstawicielką impresjonizmu? Podaj argumenty za i przeciw.
Słownik pojęć
Impresjonizm
Impresjonizm
od fr. Impressionisme, łac. Impressio - odbicie, wrażenie / Kierunek w sztuce, przede wszystkim w malarstwie, rozwijający się głównie we Francji w latach 70. i 80. XIX w. Impresjoniści jako pierwsi porzucają swoje pracownie w celu dogłębnej analizy światła słonecznego na kolor. W ich dziełach światło uzależnione jest od pory dnia i pogody. Stąd budowanie formy pod wpływem chwili – wrażeniowość.
Orfizm
Orfizm
Tutaj tzw. kubizm orficki będący reakcją kolorystyczną na monochromatyzm kubizmu analitycznego i syntetycznego. Stworzony przez Roberta Delaunaya, który swe bezprzedmiotowe, geometryczne obrazy tworzył za pomocą form w kolorach widma słonecznego.
Perspektywa
Perspektywa
W sztukach plastycznych złudzenie optyczne umożliwiające uzyskanie na płaskiej powierzchni iluzji głębi.