Symbolika chleba i tradycje z nim związane

Zapoznaj się z opisami spaceru po Muzeum Chleba, a następnie wykonaj polecenia.

Spacer wirtualny

Przed rozpoczęciem spaceru, na środku ekranu, biały kwadrat z tekstem: „Muzeum Chleba w Radzionkowie. Muzeum Chleba w Radzionkowie powstało w 2000 roku. Zgromadzone tu eksponaty to głównie maszyny, urządzenia, narzędzia i przedmioty związane z historią chleba. Misją muzeum jest kultywowanie i uczenie szacunku do chleba oraz związanych z nim polskich tradycji”.

Spacer zaczynamy od sali, która jest rekonstrukcją cukierni z początku XX w. Znajduje się tam wiele starych mebli: regały, kredensy, dwa niewielkie stoły, jeden stolik, krzesła tapicerowane, kanapa, ławka tapicerowana, kufer, niewielka pufa, krzesło dla małego dziecka, lustra, obrazy. Z lewej strony pomieszczenia, pod oknem, znajdują się stoły, krzesła i kanapa przewidziana dla gości. Obok, z prawej strony pomieszczenia, lada, a za nią kredens. Na regałach i kredensach wiele naczyń porcelanowych i szklanych oraz niewielkich ozdób. Na ladzie znajdują się stare kasy oraz przedmioty służące do obsługi klientów. Na jednym z kredensów, stojącym za ladą, widoczny przycisk z literą „i”, który umożliwia dokładne obejrzenie formy do pieczenia babki wielkanocnej w białym kolorze (kształtem podobna do współczesnych form). Drugi przycisk z literą „i” umożliwia obejrzenie krzesła ze wzornictwem inspirowanym kłosami: na oparciu wyrzeźbione kłosy zboża.

Przechodzimy do Sali wypieku.
Na środku pomieszczenia stoją cztery, metalowe, współczesne stoły na kółkach, na których obecnie przygotowuje się pieczywo do wypieku. Po lewej cztery szklane podświetlone gabloty wiszące na ścianie. Na szklanych półkach wiele eksponatów. Trzy przyciski z literą „i” umożliwiają dokładne obejrzenie trzech eksponatów. Pierwszy to pieniądze chlebowe: okrągłe, wykonane z metalu monety różnej wielkości w odcieniach szarości i złota. Zdjęcie pieniędzy można przybliżyć, a pod nim pojawia się tekst: „Umożliwiały zakup chleba w czasach kryzysu”. Drugi eksponat to forma do wypieku ciasta w kształcie koguta. Jest wykonana z szarego twardego materiału. Trzeci eksponat to chlebak, czyli pojemnik służący do przechowywania chleba. Jest owalny, wykonany z ciemnego materiału (prawdopodobnie drewna), ma pokrywkę z metalową rączką. Za gablotami w rogu znajduje się stary ozdobny piec.  Na wprost możemy dokładnie obejrzeć współczesny piec do wypiekania chleba. Jest w kształcie prostopadłościanu. Po prawej stronie ma niebieski panel z kilkoma przyciskami. Obok znajdują się metalowe drzwi z ciemną szybą i z dużą rączką. Po prawej stronie znajduje się dzielarka do bułek. Jest to metalowe urządzenie na metalowym stoliku, z długą rączką. Po przybliżeniu zdjęcia, pod nim, pojawia się tekst: „Dzieli ciasto na mniejsze części i formuje kształtne, gotowe do wypieku bułki”. Po prawej stronie wystawiono wiele drobnych eksponatów: porcelanowe talerze, ozdobne figurki, obrazki. Można także dokładnie obejrzeć drewnianą stolnicę oprószoną mąką. Po przybliżeniu zdjęcia, pod nim, pojawia się tekst: „Drewniany stół służący do zagniatania i wałkowania ciasta”.

Z tej sali przechodzimy do pomieszczenia nazwanego Wyposażeniem sklepu.  Po lewej, pod ścianą, znajduje się długi stół z niską półką, na którym można zobaczyć wiele starych urządzeń. Możemy dokładnie obejrzeć jedno z nich: prasę do wyrobu cukierków. Centralną część urządzenia stanowią dwa walce w zagłębieniami, połączone za pomocą kół zębatych. Po prawej znajdują się komody z wieloma szufladami. Na nich stoją szklane gabloty z wieloma małymi eksponatami. Obok lad i regałów, na podłodze, stoją kolejne eksponaty wykonane z metalu. Służą między innymi do cięcia oraz wyrabiania ciasta.

Z tego pomieszczenia przechodzimy do Schowka pierwszego. Znajduje się tam wiele półek, na których poukładane są liczne naczynia i koszyki, na przykład koszyki do wypieku chleba, blachy do wypieku ciast, chlebaki i puszki do przechowywania. Dokładnie można obejrzeć okrągły koszyk wypleciony ze słomy, zwany słomianką. Po zbliżeniu na zdjęcie przedmiotu, pod nim, znajduje się tekst: „Okrągły lub podłużny koszyk wypleciony ze słomy, służący do formowania w bochenki ciasta chlebowego”. Przed regałami stoją duże, drewniane misy, a także drewniana półka oraz metalowa misa, do której wpadało zmielone ziarno. W pomieszczeniu znajduje się także cep. Składa się z długiego, cienkiego, drewnianego uchwytu, do którego, za pomocą skórzanego paska, został przymocowany krótki, zaokrąglony na końcu, drewniany kijek. Po przybliżeniu na zdjęcie cepa, pod nim, znajduje się tekst: „Narzędzie rolnicze służące do ręcznego młócenia zboża, czyli oddzielania ziarna od kłosów”. Niedaleko leży sierp - narzędzie z drewnianą rączką i metalowym zakrzywionym ostrzem, służące do cięcia kłosów. Następnie, w pierwszym schowku możemy zobaczyć żarna ręczne składające się z wysokiego naczynia wykonanego z drewnianych klepek i z drewnianego tłuczka w środku tego naczynia.

Ze schowka pierwszego przechodzimy do Schowka drugiego. Po lewej, na niewielkich stolikach, znajdują się stare narzędzia i urządzenia używane do wypieku chleba. Dokładnie można obejrzeć: żarna - urządzenie do ręcznego mielenia ziarna, złożone z dwóch kamieni w kształcie walca, jednego nad drugim, z których górny jest ruchomy względem dolnego, oraz kosę - narzędzie do ścinania trawy i zboża składające się z drewnianej rączki  długiego lekko zakrzywionego ostrza. Po prawej stronie znajdują się cztery małe taborety z naczyniem umieszczonym w desce do siedzenia przypominające muszlę klozetową. Nad nimi na ścianie wisi kociuba - płaska drewniana łopata służąca do wkładania i wyjmowania bochenków chleba z pieca. Jeszcze wyżej znajduje się drewniana półka i małe lustro nad nią. Na półce oraz na ścianach są ciemne płaskie talerze.

Kolejne pomieszczenie to Kuchnia śląska. Po lewej pod ścianą ustawiono małą komodę, na niej niewielką kołyskę, naczynie używane kiedyś do prania, krzesło, piec do wypiekania chleba (biały, metalowy, niski mebel z drewnianym uchwytem przytwierdzonym do drzwiczek; na górze mebla palniki do gotowania), stół z dawnymi żelazkami, które na nim stoją. Nad kuchenką znajdują się wyszywane kolorowymi nićmi wzory kwiatowe. W rogu stoi beczka służąca do prania. Na wprost znajduje się biały kredens. Na ścianach zawieszone zostały kolorowe, wyszywane rysunki przedstawiające postać w kuchni (a pod nią podpis: „Smacznie gotuję”), postaci wyrabiające chleb oraz dwóch krasnali niosących pal, na którym wiszą winogrona (a pod nimi podpis: „Bez pracy nie ma kołaczy”). Po prawej stronie jest ściana z drzwiami. Za drzwiami jest schowek pierwszy.

Wychodząc drzwiami, którymi wchodziliśmy, można przejść do Bacówki, która jest dużą salą z drewnianymi ścianami, drewnianym sufitem i długim stołem, przy którym stoją krzesła. Na ścianach wiszą obrazki przedstawiające zdjęcia osób zaangażowanych w tworzenie chleba. Po lewej stronie od wejścia, przy filarze, znajdują się dwa plakaty o powstawaniu chleba. Na nich znajduje się przycisk z literą „i”. Po naciśnięciu, pojawiają się dwa zdjęcia ze zbliżeniem na plakaty. Pierwszy, zatytułowany „Jak dawniej powstawał chleb?”, składa się z obrazków, pomiędzy którymi znajdują się czerwone strzałki. Ukazują następne etapy powstawania chleba. Pod każdym z nich znajduje się tekst:

1. Z nadejściem wiosny rolnik szedł w pole, w płachtę nabierał ziarna pszenicy lub żyta, a następnie rozsiewał je ręką (obok ilustracja przedstawiająca mężczyznę w luźnych ubraniach i kapeluszu, który sieje ziarno).

2. Zasiane zboże kiełkowało, zieleniło się i w pełni lata dojrzewało (obok trzy ilustracje przedstawiające kiełkujące, zielone i dojrzałe, żółte zboże).

3. Rolnik znów szedł w pole, tym razem by dojrzałe zboże ściąć kosą, związać w snopki i ustawić w stogi (obok dwie ilustracje przedstawiające mężczyznę, który ścina kosą żółte zboże oraz zboże ułożone w stogi).

4. Kiedy snopki wyschły, ładował je na wóz drabiniasty i wiózł do stodoły (obok ilustracja przedstawiająca wóz drabiniasty z zaprzęgniętym koniem; na wozie leży góra żółtego zboża; na samej górze siedzi rolnik).

5. W stodole zboże młócił cepami, a potem odsiewał ziarno od plew (obok ilustracja przedstawiająca dwóch mężczyzn, którzy przy użyciu cepów młócą leżące na ziemi zboże).

6. Pozbawione plew ziarna wsypywał do worków, ładował na wóz i wiózł je do wiatraka lub młyna wodnego (obok ilustracja przedstawiająca mężczyznę w wozie, na którym leżą worki; w tle wiatrak).

7. Tam młynarz sypał zboże do młyna, gdzie obracające się kamienie zwane żarnami mełły je na mąkę (obok ilustracja przedstawiająca wnętrze młyna: mężczyzna stojący na podwyższeniu i wsypujący zboże do żarn).

8. Mąka wędrowała do piekarza, który mieszał ją z drożdżami i wodą, wielokrotnie ugniatał i w ten sposób powstawało ciasto chlebowe (obok ilustracja przedstawiająca mężczyznę w białych ubraniach, który wyrabia dłońmi ciasto).

9. Z tej masy piekarz formował bochenki, a następnie wkładał je do gorącego pieca (obok ilustracja przedstawiająca mężczyznę wkładającego do pieca chleb umieszczony na długiej łopatce).

10. Po wyjęciu z pieca chleb był chrupiący i pachnący. Na taki chleb czekali wszyscy domownicy (obok ilustracja przedstawiająca mężczyznę w białych ubraniach, który trzyma na drewnianej łopatce wypieczony chleb).

Poniżej zdjęcie drugiego plakatu, na którym, podobnie jak na poprzednim, znajduje się wyrysowany schemat. Plakat zatytułowany został „Skąd się bierze chleb?” i składa się z następujących punktów:

1. Zboże sieje się jesienią lub na wiosnę. Traktor ciągnie kilkurzędowy siewnik, z którego do gleby wydostają się ziarna (obok ilustracja przedstawiająca dużą, czerwoną maszynę, która jedzie po polu).

2. Zasiane zboże wschodzi, tworzy zielone łany i dojrzewa (obok trzy ilustracje przedstawiające kiełkujące, zielone i dojrzałe, żółte zboże).

3. W czasie żniw w pole wychodzą kombajny, by ściąć zboże i je wymłócić (obok ilustracja przedstawiająca duży, czerwony kombajn jadący po żółtym polu).

4. Wymłócone zboże w postaci ziarna przewozi się do wysokich silosów, gdzie jest dosuszane i przechowywane (obok ilustracja przedstawiająca zielony traktor z przyczepką wypełnioną żółtym zbożem; w tle trzy wysokie, srebrne kolumny, w których przechowywane jest zboże).

5. Gdy ziarna są już suche, mieli się je w młynach elektrycznych na mąkę (obok ilustracja przedstawiająca trzy srebrne pojemniki, do których u góry zostały przytwierdzone rury).

6. Mąkę miesza się z wodą i odrobiną soli oraz drożdży w dzieży, pośrodku której znajduje się mieszadło poruszane przez silnik elektryczny. W efekcie otrzymujemy ciasto chlebowe (obok ilustracja przedstawiająca mężczyznę stojącego obok większej od niego misy z mieszadłem, podobnym do miksera, które miesza ciasto).

7. Ciasto po fermentacji wkłada się do dzielarki, czyli do maszyny do robienia bochenków chleba (obok ilustracja przedstawiająca srebrną maszynę, która z boku ma długą ladę, na której znajdują się uformowane bochenki chleba).

8. Kiedy bochenki już „wyrosną”, zwiększając swoją objętość nawet trzykrotnie, wkłada się je do gorącego pieca (obok ilustracja przedstawiająca duży, srebrny, prostokątny piec, z którego na przedzie wychodzi długa, szeroka lada, na której znajdują się bochenki chleba).

9. Po upieczeniu w wysokiej temperaturze (ok. 230 stopni Celsjusza) chleb jest chrupiący i pachnący. Mniam, mniam! (obok dwie ilustracje przedstawiające najpierw bochenki chleba ułożone w skrzyniach, a następnie różnego rodzaju pieczywo (m.in. chleb, bułki, precle) ułożone obok siebie).