Symbolika „Tajemniczego ogrodu”

Nie wszystko, co chcemy przekazać i powiedzieć innym, musi być wyartykułowane  dosłownie. Czasami słowa mają ukryty (symbolicznysymbolsymboliczny) sens, dodatkowe znaczenie, którego trzeba się doszukać, by zrozumieć przekaz.

Władysław Kopaliński Słownik symboli

Ogród symbolizuje niebo(skłon), mistycznąmistycznąmistyczną ekstazęekstazaekstazę, tajemnicę duszy, raj, szczęście, zbawieniezbawieniezbawienie, odkupienieodkupienieodkupienie, [...] miejsce ogrodzone, strzeżone, dom, schronienie, odosobnienie, odpoczynek, świeżość, cień; [...] miłość, [...] urodzaj, wiosnę; radość, wesołość, ucztowanie, proste życie; świadomośćświadomośćświadomość, medytacjęmedytacja medytację, kontemplacjękontemplacja kontemplację, refleksję. [...] Ogród — odosobnienie, odgrodzenie od świata, schronienie (podobnie jak oaza i wyspa); świeżość, cień.

Słownik symboli Źródło: Władysław Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 2001, s. 269–270.

Izabella Korsak Ogród – miejsce tajemnicze

„Tajemniczy ogród” – najbardziej znana powieść Frances Hodgson BurnettFrances Hodgson BurnettFrances Hodgson Burnett – czerpie wiele z osobistych pasji autorki, jej zamiłowania do hodowli kwiatów i wszelkich prac ogrodniczych, ale przede wszystkim wiąże się z jej głębokim przekonaniem, że kontakt z przyrodą działa na człowieka kojąco, wycisza złe emocje, łagodzi żal i poczucie krzywdy. A tego w pewnym bardzo niedobrym okresie swojego życia słynna już wtedy pisarka bardzo potrzebowała. [...]

W miarę jak rośnie popularność FrancesFrancesFrances, uznanie dla jej pisarskich osiągnięć, zaczynają się komplikacje w życiu rodzinnym, kłopoty ze zdrowiem. [...] Na koniec przychodzi najgorsze. W roku 1890 umiera na gruźlicę ukochany syn Lionel w wieku zaledwie 16 lat; rozpada się małżeństwo ze SwanemSwanSwanem. [...]
W roku 1898 FrancesFrancesFrances przenosi się na jakiś czas do Anglii, wynajmuje na prowincji dom z dużym ogrodem - miejscem magicznym, pełnym tajemnic.

Ogród1 Źródło: Izabella Korsak, Ogród – miejsce tajemnicze, [w:] Frances Hogson Burnett, Tajemniczy ogród, Warszawa 2011, s. 6–7.

Frances Hodgson Burnett Tajemniczy ogród

Niebawem usłyszała cichy lot i domyśliła się od razu, że to rudzik. Śmiały i ożywiony skakał blisko jej nóg. [...]

– A czy w tym ogrodzie, gdzie on ma gniazdko, rośliny też już puszczają kiełki? – zapytała MaryMaryMary.

– W jakim znów ogrodzie? – zamruczał stary, przybierając dawny, niemiły wygląd.

– No, w tym, gdzie rosną te stary krzewy róż. [...]

– Niech panienka jego zapyta – Ben WeatherstaffBen WeatherstaffBen Weatherstaff skinął głową w kierunku rudzika. – On jeden o tym coś wie. Nikt inny nie zajrzał tam od dziesięciu lat.

„Dziesięć lat to strasznie długo” myślała MaryMaryMary. Sama nie miała jeszcze dziesięciu lat. [...]

Kiedy przechodziła drugi raz wzdłuż muru, przydarzyło jej się coś dziwnego i podniecającego, a wszystko przez tego rudzika. [...]

MaryMaryMary zapomniała, że kiedykolwiek w życiu była kapryśnicą, gdy ptaszek pozwalał jej coraz bardziej zbliżać się do siebie. [...]

MaryMaryMary nie wiedziała jednak, skąd wzięła się ta jama. Patrząc w nią, dostrzegła coś na wpół zagrzebanego w świeżo wyrzuconej ziemi, coś jakby zardzewiałe żelazne lub mosiężne kółko. Kiedy ptaszek odfrunął na pobliskie drzewo, MaryMaryMary wyciągnęła rękę i podniosła ów przedmiot. Teraz zobaczyła, że było to coś innego: był to stary klucz, który wyglądał tak, jakby od dawna leżał w ziemi. MaryMaryMary stała przestraszona i przyglądała się wiszącemu na palcu kluczowi.

„Może to ten, który zagrzebano dziesięć lat temu - rzekła sobie w duchu. - Może to klucz od tamtego ogrodu!”.

Ogród2 Źródło: Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród, Warszawa 2011, s. 60–61.

Frances Hodgson Burnett Tajemniczy ogród

Kiedy Mary LennoxMaryMary Lennox została wysłana do Misselthwaite ManorMisselthwaite ManorMisselthwaite Manor, gdzie miała zamieszkać w domu wuja, twierdzono ogólnie, że jest to najbardziej niesympatyczne dziecko, jakie kiedykolwiek widziano. I było to szczerą prawdą. Mała i chuda, z rzadkimi, jasnożółtymi włosami drobną, wiecznie skwaszoną twarzyczką o żółtawej cerze. Mary urodziła się w Indiach i nieustannie zapadała na zdrowiu. Ojciec jej był urzędnikiem administracji kolonialnej, stale zapracowany i sam chory; matka zaś, słynna piękność, dbała jedynie o siebie, lubiła spotkania i zabawy, chętnie otaczała się młodym, wesołym towarzystwem. Nie pragnęła zupełnie dziecka; toteż gdy MaryMaryMary przyszła na świat, matka oddała ją pod opiekę niańki, Hinduski, zwanej w tamtejszym języku AyahAyahAyah, której dano do zrozumienia, że jeśli jej zależy na względach pani, powinna dziecko trzymać jak najdalej od niej. Kiedy zatem MaryMaryMary była niemowlęciem – chorowitym, nieznośnym i brzydkim – usuwano ją matce sprzed oczu, a gdy stała się chorowitym, nieznośnym, zaczynającym chodzić dzieckiem, również usuwano ją z drogi matki.

MaryMaryMary nie pamiętała, by widywała z bliska kogokolwiek innego oprócz swej ciemnolicej Ayah i służby hinduskiej, a ponieważ byli jej we wszystkim posłuszni, bo swymi wrzaskami mogła w razie oporu rozgniewać ich białą panią, przeto MaryMaryMary w szóstym roku życia była najbardziej despotycznym i samolubnym stworzeniem, jakie kiedykolwiek żyło na kuli ziemskiej. Młoda nauczycielka, Angielka, która miała ją nauczyć czytać i pisać, tak jej nie lubiła, że po trzech miesiącach porzuciła posadę, a jej następczynie uciekały po jeszcze krótszym czasie.

Ogród3 Źródło: Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród, Warszawa 2011, s. 38.

Frances Hodgson Burnett Tajemniczy ogród

Już od tygodnia słońce przygrzewało w „tajemniczym ogrodzie”, jak nazywała go Mary w myślach. Ta nazwa była jej miła, lecz stokroć milsza była świadomość, że kiedy przekracza stary, piękny mur, nikt nie wie, gdzie ona jest i nikt nie będzie mógł jej odnaleźć. Zdawało jej się wtedy, że jest daleko od świata, w jakiejś zaczarowanej krainie. W nielicznych książkach, jakie przeczytała i lubiła, były baśnie o różnych zaczarowanych miejscach, gdzie ludzie zasypiali czasem i na sto lat. Ale to z kolei wydawało się Mary nudne i głupie. Co do niej, to wcale nie miała ochoty zasypiać; odwrotnie: z każdym dniem spędzonym w MisselthwaiteMisselthwaite Misselthwaite budziła się do życia. Polubiła przebywanie na świeżym powietrzu; już nie była wrogiem wiatru – sprawiał jej nawet przyjemność. Szybciej i dłużej mogła teraz biegać, a skakać przez skakankę umiała już do stu razy z rzędu. [...]

Mary była dość niezwykłą, stanowczą osóbką, a obecnie miała na głowie dużo różnych spraw, które całkowicie ją pochłaniały. Pracowała, kopała ziemię, wyrywała wytrwale chwasty i nie tylko jej to nie nużyło, lecz odwrotnie, pracowała z coraz większym zapałem. Było to dla niej jakby jakąś porywającą zabawą. [...]

Chwilami przestawała kopać i patrzyła na ogród, starając się wyobrazić sobie, jak będzie wyglądał okryty tysiącem rozkwitłego kwiecia.

W czasie tego słonecznego tygodnia Mary zaprzyjaźniła się ze starym ogrodnikiem. Kilka razy niespodziewanie stanęła przy nim, jakby spod ziemi wyrosła. A naprawdę było tak, że dziewczynka, lękając się, by nie zabrał swojej łopaty i grabi i nie odszedł – skradała się po ciuchu ku niemu. Lecz Ben WeatherstaffBen WeatherstaffWeatherstaff traktował ją teraz inaczej. Być może w głębi duszy pochlebiało mu to nawet, że dziewczynka szukała jego towarzystwa. Przy tym i Mary była teraz o wiele grzeczniejsza.

– Panienka to zupełnie jak ten rudzik – rzekł do niej pewnego razu, gdy ją ujrzał obok siebie. – Z nim to też tak: nie wiem nigdy, kiedy go zobaczę i skąd przyleci.

– My jesteśmy teraz z nim w wielkiej przyjaźni – rzekła Mary. [...]

– Od jak dawna panienka tu jest? – zaczął.

– Zdaje mi się, że będzie już miesiąc – odparła.

– Panienka przynosi zaszczyt MisselthwaiteMisselthwaite Misselthwaite – rzekł. – Zdziebełko panienka przytyła i już nie jest taka żółta. Jak tu panienka pierwszy raz przyszła do ogrodu, to tak wyglądała akurat jak niewypierzona wrona. I takem sobie pomyślał, że takiego szpetnego i niemiłego dziecka w życiu nie widziałem.

Mary nie była próżna i o swojej urodzie nie miała wielkiego wyobrażenia, więc też nie czuła się dotknięta.

Ogród4 Źródło: Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród, Warszawa 2011, s. 80–81.

Frances Hodgson Burnett Tajemniczy ogród

– Ukradłam ten ogród – rzekła prędko. – On nie jest wcale mój. On jest niczyj. Nikt go nie chce, nikt o niego nie dba, nikt do niego nigdy nie wchodzi. Może już wszystko w nim wymarło – nie wiem! [...] Wszystko mi jedno! Wszystko mi jedno! Nikt nie ma prawa mi go odebrać, bo ja jedna o niego dbam. Pozwolili mu zmarnieć i zamknęli go na klucz.

Ogród3 Źródło: Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród, Warszawa 2011, s. 38.