Synonimy, homonimy i antonimy

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wie, co to są synonimy, homonimy i antonimy,

• rozumie znaczenie wyrazów, którymi się posługuje.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi wyjaśnić definicję i znaczenie słów: homonim, antonim i synonim,

• potrafi podać przykłady dla każdej grupy wyrazów.

2. Metoda i forma pracy

Ćwiczenia, praca z całą klasą i indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Słowniki, które nauczyciel przynosi na lekcję, np. słownik wyrazów obcych, słownik synonimów lub słownik wyrazów bliskoznacznych.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel podaje uczniom temat lekcji, a następnie prosi jedną osobę o wyszukanie w Słowniku wyrazów obcych znaczenia wyrazu – synonim- i odczytaniu go dla całej klasy. Dalej nauczyciel podaje słownik kolejnemu uczniowi, który wyszukuje i odczytuje znaczenie słowa – homonim. Tak samo postępuje z kolejnym słowem – antonim.

b) Faza realizacyjna

Nauczyciel podaje uczniom do zapisania w zeszytach definicję synonimów (załącznik 1).

Nauczyciel prosi uczniów, aby posługując się słownikiem wyrazów bliskoznacznych odnaleźli i podali synonimy wyrazów: robić, smaczny, zastój, zmniejszać. Znalezione synonimy uczniowie wpisują do zeszytów.

Nauczyciel podaje uczniom definicję homonimów i przykłady do zapisania w zeszytach (załącznik 1). Następnie uczniowie zapisują definicję antonimów wraz z przykładami (załącznik 1).

Nauczyciel dyktuje uczniom tekst o zabarwieniu pozytywnym. Zadaniem uczniów jest napisać tekst przeciwstawny, o zabarwieniu pejoratywnym (załącznik 2).

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel dyktuje uczniom treść zadania domowego (załącznik 3).

5. Bibliografia

1. Jarosz M., Krakowiak A., Szkolny słownik wyrazów obcych, Europa, Wrocław 2002.

2. Słownik wyrazów bliskoznacznych, red. S. Skorupka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.

6. Załączniki

a) Definicje i przykłady

Załącznik 1.

Synonimy – wyrazy o różnym zabarwieniu, a znaczeniu:

• identycznym (tzw. dublety)

lingwistyka – językoznawstwo

dyfteryt – błonica

hydropatia – wodolecznictwo

życiorys – biografia

magnetowid - wideo

• bliskoznacznym

zmęczony – znużony, wyczerpany

upiór – duch, widmo, mara

próżność – snobizm, bufonada

Synonimy nacechowane emocjonalnie:

starzec – staruszek – staruch

(0) (+) (-)

ręka – rączka – łapa

(0) (+) (-)

matka – mamusia – stara

(0) (+) (-)

Homonimy – wyrazy o identycznym brzmieniu, ale różnym znaczeniu:

każe – karze

(kazać) (karać)

może – morze

(móc) (zbiornik wodny)

lód – lud

(zamrożona woda) ( członkowie miasta, plemienia)

wieżę – wierzę

(wieża) (wiara)

jerzyk – jeżyk

(ptak) (mały jeż)

Bug – Bóg

(rzeka) ( stwórca świata)

hełm – Chełm

(na głowę) (miasto)

hart – chart

(ducha) (pies)

zamek:

• zabytek, miejsce zamieszkania królów

• zamknięcie (zamek w drzwiach)

• suwak

granat:

• kolor

• rodzaj broni

• owoc

Antonimy – wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu:

• szybko – wolno

• dobry – zły

• ciepło – zimno

• mały – duży

• jasny - ciemny

b) Ćwiczenie dla ucznia

Załącznik 2.

Tekst do podyktowania:

Wojtek był wspaniałym kolegą. Zawsze można było na niego liczyć. Wyciągał swoich przyjaciół z tarapatów. Każdy kto go znał, miał o nim dobre zdanie.

c) Zadanie domowe

Załącznik 3.

Treść zadania domowego:

Podany tekst ma zabarwienie neutrale. Przepisz poniżej podany tekst zmieniając go tak, aby najpierw uzyskać wydźwięk pozytywny, a następnie negatywny.

Kasia idzie dzisiaj do koleżanki. Będą razem odrabiały lekcje i uczyły się do jutrzejszego sprawdzianu z matematyki. Dziewczęta będą też ze sobą rozmawiały na temat dzisiejszej lekcji języka angielskiego, podczas której najlepsza uczennica w klasie została wytypowana na uczestniczkę szkolnej olimpiady językowej.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak