System szkolnictwa w Polsce

System edukacji w Polsce.

Funkcjonowanie oświaty w Polsce
Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, każdy obywatel naszego kraju ma prawo do nauki. Sprawami związanymi z funkcjonowaniem systemu oświaty w Polsce zarządza Ministerstwo Edukacji i Nauki. Minister edukacji realizuje także politykę oświatową państwa. Obejmuje ona całokształt zagadnień dotyczących funkcjonowania szkolnictwa, organizacji procesu nauczania, metod kształcenia i wychowania, a także zasad upowszechniania oświaty wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.

Kształcenie obowiązkowe trwa w Polsce 9 lat i obejmuje ostatni rok edukacji przedszkolnej oraz 8‑letnią szkołę podstawową. Warto zauważyć, że w polskim systemie edukacji obowiązek szkolny i obowiązek nauki to dwa różne pojęcia: obowiązek szkolny, tj. obowiązek uczęszczania do 8‑letniej szkoły podstawowej, dotyczy dzieci i młodzieży od momentu ukończenia 7. roku życia do ukończenia tej szkoły; obowiązek nauki zakłada kontynuowanie kształcenia do ukończenia 18. roku życia i może być realizowany w formie szkolnej lub pozaszkolnej poprzez: naukę w szkole ponadpodstawowej, udział w zajęciach kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych, odbywanie przygotowania zawodowego u pracodawcy, naukę w szkole wyższej.

Struktura szkolnictwa w Polsce
Obowiązująca obecnie struktura szkolnictwa obejmuje: 8‑letnią szkołę podstawową; 4‑letnie liceum ogólnokształcące; 5‑letnie technikum; 3‑letnią branżową szkołę pierwszego stopnia; 2‑letnią branżową szkołę drugiego stopnia; 3‑letnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy; szkołę policealną.

Etapy kształcenia - system opieki i wczesnej edukacji Ten etap edukacji opiera się na dwóch systemach – opieki i wczesnej edukacji. Obejmuje dzieci w wieku od 0 do 6 lat. Do 5. roku życia jest nieobowiązkowy. W jego ramach dla dzieci do 3. roku życia działają: żłobki, kluby dziecięce. Żłobki nie są częścią systemu edukacji, lecz podlegają Ministerstwu Rodziny i Polityki Społecznej. System wczesnej edukacji podlega Ministerstwu Edukacji i Nauki i obejmuje placówki dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Są to: przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, zespoły wychowania przedszkolnego, zespoły wychowania przedszkolnego, punkty przedszkolne. Edukacja przedszkolna jest obowiązkowa dla 6‑latków (roczne przygotowanie przedszkolne).

Etapy kształcenia - szkolnictwo powszechne
Szkolnictwo podstawowe obejmuje 8‑letnią szkołę podstawową dla uczniów w wieku od 7 do 15 lat. Nauka w szkole podstawowej dzieli się na dwa etapy: klasy 1‑3 (edukacja wczesnoszkolna), klasy 4‑8 (nauczanie w podziale na poszczególne przedmioty).

Etapy kształcenia - szkolnictwo ponadpodstawowe
Po ukończeniu szkoły podstawowej uczeń realizuje obowiązek nauki w szkołach ponadpodstawowych. Typy szkół ponadpodstawowych dla absolwentów 8‑letniej szkoły podstawowej to: 4‑letnie liceum ogólnokształcące, 5‑letnie technikum, 3‑letnia szkoła branżowa (I stopnia), 2‑letnia szkoła branżowa (II stopnia).

Etapy kształcenia - szkolnictwo policealne
Ten etap kształcenia jest zaliczany w polskim systemie edukacji do szkolnictwa na poziomie średnim. Szkoły policealne są przeznaczone dla osób posiadających wykształcenie średnie ogólne i pozwalają na uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub dyplomu zawodowego po zdaniu egzaminu. Nauka w szkole policealnej trwa od 1 roku do 2,5 lat.

System szkolnictwa wyższego
Program kształcenia na poziomie wyższym jest realizowany przez dwa typy uczelni: uczelnie akademickie i uczelnie zawodowe. Oba typy uczelni prowadzą studia pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolite studia magisterskie, natomiast jedynie uczelnie akademickie prowadzą studia trzeciego stopnia (doktoranckie) i mają uprawnienia do nadawania tytułu doktora. Uczelnie mogą być: publiczne, tworzone przez państwo, reprezentowane przez właściwy organ władzy lub administracji publicznej; niepubliczne, tworzone przez osobę fizyczną albo osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną. Studia mogą mieć dwie podstawowe formy organizacyjne: stacjonarną i niestacjonarną.

Etapy kształcenia - edukacja dorosłych
Ten etap kształcenia obejmuje uzupełnienie przez dorosłych wykształcenia szkolnego na poziomie podstawowym i średnim, a także uzyskiwanie i uzupełnianie kwalifikacji i umiejętności dla celów zawodowych i osobistych. Kształcenie odbywa się w dwóch formach (szkolnej i pozaszkolnej): w placówkach kształcenia ustawicznego i praktycznego, w ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego, w ramach studiów podyplomowych, w szkołach wyższych.

Szkoła podstawowa to szkoła obowiązkowa dla wszystkich. Nauka w niej trwa 8 lat i obejmuje przedmioty ogólnokształcące. W ostatnim roku nauki w szkole podstawowej uczeń zdaje egzamin zewnętrzny, który składa się z trzech przedmiotów – języka polskiego, języka obcego nowożytnego i matematyki. Liceum to rodzaj szkoły średniej przeznaczonej dla uczniów, którzy ukończyli szkołę podstawową. Nauka w niej trwa cztery lata i obejmuje przedmioty ogólnokształcące. Po ukończeniu liceum uczeń zdaje egzamin zewnętrzny – maturę. Składa się on z części podstawowej, w której uczeń zdaje egzamin z języka polskiego, języka obcego nowożytnego oraz matematyki i części rozszerzonej składającej się z minimum jednego przedmiotu wybranego przez maturzystę. Technikum to rodzaj szkoły średniej przeznaczonej dla uczniów, którzy ukończyli szkołę podstawową. Nauka w tej szkole trwa pięć lat i obejmuje przedmioty ogólnokształcące oraz przedmioty zawodowe. Po ukończeniu tej szkoły uczeń zdaje egzamin zawodowy umożliwiający uzyskanie dyplomu zawodowego oraz egzamin maturalny. Szkoła branżowa I stopnia to rodzaj szkoły średniej przeznaczonej dla uczniów, którzy ukończyli szkołę podstawową. Nauka w tej szkole trwa trzy lata i obejmuje przedmioty ogólnokształcące oraz przedmioty zawodowe. Po ukończeniu tej szkoły uczeń zdaje egzamin zawodowy umożliwiający uzyskanie dyplomu zawodowego i uzyskuje wykształcenie zasadnicze branżowe. Szkoła specjalna przysposabiająca do pracy to szkoła ponadpodstawowa przeznaczona dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Celem tej szkoły jest przysposobienie tych uczniów do pracy. Nauka w tej szkole trwa trzy lata. Szkoła branżowa II stopnia to rodzaj szkoły średniej przeznaczonej dla osób, które ukończyły szkołę branżową I stopnia. Nauka w tej szkole trwa dwa lata i obejmuje przedmioty ogólnokształcące oraz przedmioty zawodowe. Po ukończeniu tej szkoły uczeń uzyskuje dyplom technika oraz uprawnienia do wykonywania zawodu. Absolwent tej szkoły może także przystąpić do matury. Szkoły dla dorosłych umożliwiają uzupełnienie wykształcenia przez osoby dorosłe. W ramach szkolnictwa dla dorosłych istnieją szkoły podstawowe oraz szkoły średnie. Szkolnictwo dla dorosłych umożliwia także osobom dorosłym uzyskanie bądź uzupełnienie kwalifikacji i umiejętności dla celów zawodowych lub osobistych. Szkoła policealna jest szkołą przeznaczoną dla osób posiadających wykształcenie średnie ogólne. Nauka w niej trwa od jednego do dwóch i pół roku i obejmuje przedmioty ogólnokształcące oraz przedmioty zawodowe. Po ukończeniu tej szkoły uczeń zdaje egzamin zawodowy, który umożliwia uzyskanie dyplomu zawodowego. Uniwersytet i politechnika to szkoły wyższe, w których edukację mogą kontynuować osoby, które zdały egzamin maturalny. Nauka w szkole wyższej może mieć formę studiów pierwszego stopnia (trwających do 4 lat), studiów drugiego stopnia (trwających do 2 lat) lub jednolitych studiów magisterskich. Osoba, która ukończy szkołę wyższą, zdobywa wykształcenie wyższe.

Obowiązki dziecka
Obok praw dziecko posiada również pewien zestaw obowiązków. Dziecko jest prawnie zobowiązane do ich przestrzegania. Do takich obowiązków należą: posłuszeństwo wobec rodziców, wysłuchanie opinii i zaleceń rodziców w sprawach w których dziecko może samodzielnie podejmować decyzje, obowiązek przedszkolny i szkolny, a więc obowiązek ukończenia szkoły podstawowej; obowiązek nauki do ukończenia 18. roku życia; pomoc we wspólnym gospodarstwie, w tym współfinansowanie kosztów utrzymania rodziny, jeśli dziecko uzyskuje dochód z własnej pracy; obowiązek alimentacji, czyli wsparcia rodziców w trudnej sytuacji życiowej, jeśli dziecko utrzymuje się samodzielnie. Egzekwowaniem wypełniania przez dziecko obowiązków zajmuje się zarówno rodzina, jak i państwo. Warto zauważyć, że w przypadku nieprzestrzegania części obowiązków przez dziecko, np. obowiązku szkolnego czy nauki, odpowiedzialność za to ponosi rodzina.

Edukacja domowa
Ustawa Prawo Oświatowe z 14 grudnia 2016 r. w artykule 37. stwierdza, że dziecko może realizować obowiązek szkolny i obowiązek nauki poza placówką, tzn. w domu, gdzie jest uczone przez rodziców. Spełnianie obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w warunkach domowych jest możliwe po wydaniu na prośbę rodziców zezwolenia przez dyrektora placówki (przedszkola, szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej). Do prośby powinny być załączone: opinia publicznej poradni psychologiczno‑pedagogicznej; oświadczenie rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym; zobowiązanie rodziców do przystępowania przez dziecko w każdym roku szkolnym do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych. Egzaminy te są przeprowadzane przez szkołę, której dyrektor zezwolił na spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą.