Grafika interaktywna pod tytułem systemy logistyczne a organizacja transportu przedstawia sześć kół zębatych, wewnątrz których znajdują się tytuły podpunktów. Na planszy znajdują się punkty interaktywne. Po kliknięciu punktu pojawia się ramka z tekstem i nagraniem dźwiękowym z nim tożsamym. Na środku widnieje duże koło o tytule "procesy logistyczne w przedsiębiorstwie", a pozostałe pięć zębatek ustawionych jest wokół niego. Na planszy znajdują się punkty interaktywne. Po kliknięciu punktu, pojawia się ramka z ilustracją, tekstem i z nagraniem.
Procesy logistyki w przedsiębiorstwie
Obraz w panelu bocznym podpisany jest zarządzanie zapasami. Plansza podzielona jest na trzy części podpisane kolejno: logistyka zaopatrzenia, logistyka produkcji i logistyka dystrybucji. Na częściach planszy są również wymienione rzeczy których one dotyczą. Pod logistyką zaopatrzenia oraz pod logistyką produkcji wymienione są: surowce, materiały pomocnicze, materiały napędowe, półprodukty, części zamienne, natomiast pod logistyką dystrybucji wypisane są: wyroby gotowe, półprodukty, części zamienne. Przez wszystkie trzy części poprowadzona jest linia, podpisana transport, biegnąca między rynkiem z lewej i rynkiem z prawej strony, do których dosięgają również strzałki z pola podpisanego logistyka transportu i magazynowania. Na spodzie trzech części jest podpisana logistyka recyklingu, a przy niej wymienione są: materiały do ponownego wykorzystania, odpady, opakowania zwrotne, zwroty. Dodatkowo, na trzech częściach, łącząc je strzałkami z linią transportu, wymienione są: w pierwszej magazyn zaopatrzeniowy, w drugiej proces produkcji a w trzeciej pakowanie i magazyn zbytu.
Logistyka jest terminem opisującym proces planowania, realizacji oraz kontrolowania sprawności i ekonomicznej efektywności przepływu surowców, produkcji niezakończonej i wyrobów gotowych oraz związanych z tym informacji od miejsca ich pochodzenia do miejsca konsumpcji, w celu zaspokojenia wymagań klientów.
Logistyka zaliczana jest do interdyscyplinarnych dziedzin wiedzy, charakteryzujących się naturą systemową oraz podejściem procesowym. Współczesne modele logistyki opierają się na pojęciu sieci dostaw, stanowiącej uogólnienie tradycyjnego łańcucha dostaw. Jest ona rozumiana jako system współzależnych procesów, w którym działanie podjęte w dowolnym miejscu systemu wpływa na funkcjonowanie wszystkich jego elementów.
Podział fazowy logistyki powstaje w wyniku śledzenia faz przepływu towarów, od pozyskania surowców przez przedsiębiorstwo przemysłowe, aż do rynku zbytu i stamtąd znów z powrotem do rynku pozyskiwania.
Ze względu na fazę przepływów (podział fazowy) wyróżnia się:logistykę zaopatrzenia,logistykę produkcji,logistykę dystrybucji,logistykę części zamiennych,logistykę powtórnego zagospodarowania.Podział funkcjonalny logistyki powstaje w wyniku identyfikacji funkcji logistycznych realizowanych w różnych fazach przepływu towarów.
Ze względu na funkcje (podział funkcjonalny) wyróżnia się: podsystem transportu,podsystem zarządzania zapasami,podsystem gospodarki magazynowej,podsystem opakowań (pakowania),podsystem realizacji zamówień,podsystem obsługi nabywców.Do optymalizacji procesów logistycznych wykorzystywane są systemy logistyczne, takie jak:systemy dziedzinowe - rejestrują rutynowe i powtarzalne transakcje przeprowadzane w przedsiębiorstwie, wprowadzając je do baz danych,systemy informacyjno-decyzyjne - przeznaczone do dostarczania kierownikom informacji do oceny sytuacji przedsiębiorstwa oraz aby wspomóc w podjęciu decyzji,systemy zintegrowane - przeznaczone do zarządzania stanem magazynów,systemy zarządzania łańcuchem dostaw - przeznaczone do zaawansowanego planowania i optymalizacji procesów logistycznych,systemy zarządzania obiegiem dokumentów - przeznaczone do wypełniania dokumentów oraz przesyłania ich do wybranych jednostek.Sieć transportowa
W panelu bocznym wyświetlona jest infografika, która przedstawia schemat sieci transportowej na tle mapy świata. Infografika jest podpisana zdaniem "sieć transportową tworzą różnego rodzaju punkty transportowe". Na schemacie znajduje się łamana linia, która obrazuje sieć transportową. Zaczyna się ona w punkcie podpisanym "poddostawcy" i biegnie dalej przez kolejne punkty podpisane: "systemy transportowe", "hurtownicy", "dostawcy", "przedsiębiorstwa produkcyjne", "centra dystrybucyjne", "systemy magazynowe, terminale prześladowcze", "terminale, porty, bazy", "centra dystrybucyjne", aż do ostatniego punktu, czyli "sieci sprzedaży, klienci".
System transportowy to zespół środków organizacyjnych, technologicznych i ekonomiczno-prawnych, który tworzy związek funkcjonalny do nawiązania zależności gospodarczych na określonym terenie. Stanowi go zbiór różnego rodzaju elementów, relacji i procesów, które przetwarzają strumień ładunków i pasażerów (popyt na usługi transportowe) w strumień wyjścia z tego systemu.
System transportowy składa się z:sieci transportowej,użytkowników (przewoźników z konkretnym potencjałem przewozowym).Istotnym elementem systemu jest sieć transportowa, stanowiąca zbiór punktów transportowych (np. zaopatrzenia, zbytu) i występujących między nimi powiązań w postaci tras przewozu. Jest ona przeznaczona dla podróży osób, przemieszczania ładunków i przejazdu różnego rodzaju pojazdów. Sieć transportowa jest elementem różnych systemów transportowych, tj.: drogowego, kolejowego, wodnego (morskiego i śródlądowego) czy lotniczego.
Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) to instrument, który powstał w celu koordynacji oraz zapewnienia spójności i komplementarności inwestycji infrastrukturalnych na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. Układ sieci obejmuje:sieć bazową, będącą podstawą rozwoju sieci transportowej, na której skupiają się działania unijne (koncentracja na odcinkach transgranicznych, brakujących ogniwach, połączeniach multimodalnych i najważniejszych wąskich gardłach),sieć kompleksową, zapewniającą dostępność i łączność wszystkich regionów Unii.W skład sieci TEN-T wchodzą:szlaki drogowe, kolejowe, lotnicze oraz wodne (morskie i śródlądowe), stanowiące najważniejsze połączenia z punktu widzenia rozwoju Unii Europejskiej,punktowe elementy infrastruktury (porty morskie, śródlądowe, lotnicze, terminale drogowo-kolejowe), inteligentne systemy transportowe, za pośrednictwem których następuje poprawa przepustowości sieci i bezpieczeństwa ruchu oraz zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska przez transport.Celem rozwoju sieci TEN-T jest zapewnienie spójności terytorialnej Unii Europejskiej oraz usprawnienie swobodnego przepływu towarowego i pasażerskiego.Organizacja zadań transportowych
Infografika w panelu bocznym przedstawia pięć kolorowych kół połączonych z większym szóstym na środku. W kole na środku widnieje rysunek pieniędzy. Z tym kołem połączone są koła z rysunkami samolotu, pociągu, dużej ciężarówki z kontenerem na naczepie, mniejszej ciężarówki oraz statku transportującego kontenery.
Temat kosztów w transporcie jest bardzo ważny, ponieważ w zależności od charakteru prowadzonej działalności mogą być one zyskiem dla firmy (np. spedycyjnej) lub kosztem (gdy jednostka prowadzi dystrybucję własnym transportem). Celem ich optymalizacji należy między innymi:właściwie opracować trasy przewozu,korzystać z nowoczesnej floty pojazdów,unikać pustych przebiegów,wybierać najkorzystniejsze oferty i stawki przewoźników zewnętrznych.Optymalizacja kosztów procesu transportowego odnosi się do zagadnienia (zadania/problemu) transportowego. Służy ono do obliczania najkorzystniejszego rozplanowania wielkości dostaw ładunku pomiędzy dostawcami a odbiorcami. W szczególności polega na określeniu takich ilości przewozów towarów od dostawców do odbiorców, by zostało zaspokojone zapotrzebowanie tych drugich oraz aby całkowity koszt transportu był jak najniższy. Ilości przewożonych ładunków od punktu nadania do punktu odbioru tworzą tak zwany plan przewozu.
Planowanie tras przewozowych z uwzględnieniem wielu punktów docelowych. Jest to tak zwany problem Komiwojażera. Jego celem jest ograniczenie przebytej odległości do minimum. Jest to problem natury optymalizacji kombinatorycznej. Biorąc pod uwagę określoną liczbę punktów docelowych oraz odległość między nimi, należy znaleźć trasę, gdzie każdy punkt zostanie odwiedzony przy jak najmniejszej trasie.
Aby rozwiązać zagadnienie transportowe, tj. określić najkorzystniejszą drogę pomiędzy dostawcami a odbiorcami, należy opracować taki plan przewozu, dla którego sumaryczne koszty są minimalne-rozwiązanie optymalne.
Mając przed sobą zadanie transportowe w kroku pierwszym należy zbudować rozwiązanie dopuszczalne (początkowe bazowe) i sprawdzić, czy jest ono rozwiązaniem optymalnym. Jeżeli nie jest należy stworzyć nowe rozwiązanie dopuszczalne lepsze od poprzedniego lub przynajmniej nie gorsze. Z nowym rozwiązaniem należy działać jak z poprzednim. W ten sposób, po skończonej liczbie kroków, wskazane zostanie rozwiązanie optymalne.
W szczególności procedura rozwiązania zagadnienia transportowego przebiega w siedmiu krokach, tj.:określenie rozwiązania dopuszczalnego (początkowego bazowego) jedną z metod, np.:kąta północno-zachodniego,minimalnego elementu wiersza lub kolumny macierzy kosztów,obliczenie kosztu rozwiązania,sprawdzenie, czy rozwiązanie jest zdegenerowane (czy jest odpowiednia liczba baz),jeżeli jest niezdegenerowane należy zastosować metodę e-perturbacji,sprawdzenie metodą potencjałów, czy rozwiązanie jest optymalne,jeżeli nie jest optymalne określenie cyklu i budowa nowego rozwiązania dopuszczalnego,powtarzanie kroków 5 i 6 do momentu uzyskania rozwiązania optymalnego.
Metoda kąta północno-zachodniego.
Nazwa metody pochodzi od lokalizacji miejsca rozpoczęcia procesu budowania rozwiązania dopuszczalnego, tj. kratki tablicy transportowej zlokalizowanej w lewym górnym narożniku. Przebiega ona w następujących krokach:dla północno-zachodniej kratki, w jeszcze nie wypełnionej części tablicy transportowej (macierzy przewozów), należy określić wartość przewozu ładunku jako minimum pomiędzy aktualną podażą i popytem dla tej kratki,następnie należy zaktualizować podaż i popyt odejmując od nich wartość obliczonego minimum (przesunięcie w prawo, gdy pierwszy towar nie został całkowicie rozdysponowany lub w dół, gdy całą podaż danego dostawcy rozdzielono odbiorcom),wiersz lub kolumnę tabeli, w której po aktualizacji otrzymano zero wypełnia się zerowymi przewozami,dla pozostałej, jeszcze nie wypełnionej części tablicy procedurę należy powtórzyć.Metoda nie bierze pod uwagę macierzy kosztów, przez co wartość rozwiązania jest stosunkowo wysoka. W swojej istocie nie odnosi się do znanych jednostkowych kosztów transportu. Z tego względu uzyskane rozwiązania zazwyczaj dalekie są od optymalnych i wymagają większej liczby iteracji przy poszukiwaniu rozwiązania końcowego.
Metoda minimalnego elementu wiersza/kolumny macierzy kosztów.
W metodzie dąży się do tego, aby w każdym wierszu i w każdej kolumnie było zero – poprzez odejmowanie minimalnych wartości w poszczególnych wierszach, a następnie kolumnach. Przewozy rozmieszcza się na trasach o koszcie zerowym, rozpoczynając przykładowo od wiersza z jednym zerem. Rozwiązanie jest optymalne, gdy wszystkie przewozy są w kratkach z zerami. Metoda przebiega w następujących krokach:określenie przewozu na trasie o najmniejszym koszcie jednostkowym (wielkość przewozu jest mniejszą z dwóch liczb – popytu (odpowiednia kolumna) i podaży (odpowiedni wiersz)),wskazanie trasy bazowej, tj. takiej, której przydzielono dodatnią wielkość przewozu,aktualizacja (pomniejszenie o przydzieloną wielkość przewozu) wartości popytu i podaży – co najmniej jedna z tych wartości będzie równa zero,jeżeli przydzielona wartość jest równa podaży (popytowi), to pozostałe trasy w wierszu (kolumnie) mają wartość przewozu równą zero, są niebazowe,jeżeli podaż jest równa popytowi należy określić zdegenerowaną trasę bazową – z przewozem równym $0$ (za zdegenerowaną trasę bazową przyjmuje się tą, dla której jednostkowy koszt przewozu jest najmniejszy).Metoda bierze pod uwagę macierz kosztów, dzięki czemu daje w wyniku niski koszt rozwiązania. W swojej istocie wykorzystuje informacje o jednostkowych kosztach transportu na poszczególnych trasach.Planowanie procesu transportowego
Infografika w panelu bocznym przedstawia ekran smartfona na tle mapy świata. Na ekranie widać fragment mapy, na której zaznaczone są trzy punkty i połączone ze sobą łamanymi liniami.
Proces transportowy obejmuje działania organizacyjne, wykonawcze i administracyjne, które są realizowane przez wyspecjalizowanych pracowników w określonej kolejności, przy użyciu wybranych środków transportu, celem przemieszczenia konkretnych ładunków w ściśle określonych relacjach. Istotą procesu transportowego jest dostarczenie towarów we właściwym czasie, we właściwe miejsce, przy akceptowalnym poziomie kosztów. Aby tego dokonać, podczas planowania procesu przewozowego, należy:wybrać najkorzystniejszy środek transportu spośród wszystkich gałęzi transportowych,właściwie dobrać pojazd oraz jego kierowcę,wyznaczyć najlepszą trasę (najkrótszą lub o największej przepustowości) przewozu ładunku, z punktu nadania do punktu odbioru.
Wybór najkorzystniejszego środka transportu dokonywany jest najczęściej na podstawie sześciu kryteriów, tj.:rozmiar przesyłki,czas przewozu,odległość przewozu,rodzaj ładunku (np. sypki, płynny, drobnicowy, ponadnormatywny),bezpieczeństwo transportu,koszt przewozu.Są to istotne kwestie z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia, choć najistotniejszym kryterium podczas podejmowania decyzji o wyborze środka transportu jest zachowanie ciągłości pracy, przy jednoczesnym utrzymaniu poziomu kosztów na najniższym poziomie.
Środki transportu dalekiego dzielimy na:Transport kolejowy,Transport kołowo-drogowy,Transport wodny,Transport lotniczy.
Planowanie trasy przewozu to proces określania optymalnej trasy dla pojazdu wzdłuż różnych punktów dostaw. Osoba odpowiedzialna za tą czynność (Specjalista ds. importu i eksportu, Dyspozytor) powinna wziąć pod uwagę obowiązujące ograniczenia (jak np. okna czasowe, wysokość przejazdów i naciski osi, trasy dla towarów niebezpiecznych lub ponadnormatywnych, strefy środowiskowe i godziny, w których możliwy jest przejazd przez centra miast).
Do czynników, które mają wpływ na proces planowania tras przewozu należą:sieć transportowa (zbiór wzajemnych połączeń oraz współzależnych węzłów transportowych, czyli elementów składających się na sieć transportową danego kraju, po której może przemieszczać się środek transportu),węzeł (miejsce i punkt, w którym realizowany jest załadunek, przeładunek lub rozładunek; np. magazyn, port morski, terminal kolejowy),połączenia (działania odpowiedzialne za integrację węzłów z sieciami transportowymi).Planowanie odbywa się również z uwzględnieniem specyfiki i rodzaju przewożonego ładunku.Organizacja zadań transportowych.
W transporcie istnieje kilka podstawowych form organizacji przewozów: model wahadłowy,model wahadłowy ciągły,model promienisty,model obwodowy,model sztafetowy.
Różnorodność modeli organizacji zadań transportowych pozwala na wybranie odpowiedniego – dla danego systemu dostaw. Umożliwiają one szybką realizację dostawy oraz zapewniają minimalizację kosztów.
Grafika pokazuje schemat modelu wahadłowego z dwoma rysunkami pojazdów. Pojazd z ładunkiem nad strzałką biegnącą od punktu załadunku do punktu wyładunku oraz drugi pojazd, bez ładunku, wracający od punktu wyładunku do punktu załadunku.
Model wahadłowy polega na regularnym przemieszczaniu się danego środka transportowego pomiędzy punktem załadunku i rozładunku. Z punktu nadania pojazd wyjeżdża załadowany, po rozładowaniu dostawy wraca pusty do bazy. Przykładem takiego modelu transportowego jest dostawa towaru do sklepu.
Grafika pokazuje schemat modelu wahadłowego ciągłego z dwoma rysunkami pojazdów. Pojazd z ładunkiem nad strzałką biegnącą od punktu załadunku do punktu wyładunku oraz drugi pojazd, bez ładunku, wracający od punktu wyładunku do punktu załadunku. Dodatkowo na bokach znajdują się rysunki przyczep połączone strzałkami z punktami załadunku i rozładunku. Pusta przyczepa połączona jest z punktem załadunku. Pełna przyczepa połączona jest z punktem wyładunku.
Model wahadłowy ciągły – organizacja procesu wygląda podobnie jak w przypadku modelu wahadłowego, tzn. kierowca przemieszcza się pomiędzy punktami nadania i odbioru, jednak nie czeka na rozładunek i załadunek, ponieważ dostarcza tylko puste lub załadowane środki transportu (np. przyczepy/ naczepy/ kontenery). Przykładem realizacji tego modelu jest dostawa towaru z magazynu buforowego do magazynu głównego – brak konieczności oczekiwania na rozładunek i załadunek znacząco zmniejsza czas dostaw, a tym samym zwiększa ich liczbę w ciągu dnia.
Grafika pokazuje schemat modelu promienistego. Na środku znajduje się punkt załadunku. Połączony jest on strzałkami z trzema punktami wyładunku. Przy strzałkach do jednego z tych punktów znajdują się dwa rysunki pojazdów, z ładunkiem i bez ładunku.
Model promienisty polega na przewozie towarów z jednego miejsca nadania do wielu miejsc odbioru z tym, że po każdym rozładunku kierowca wraca do miejsca załadunku. Przykładem takiego modelu transportowego jest dostawa produktów z magazynu centralnego do magazynów regionalnych, gdzie zostaną one rozdystrybuowane.
Grafika pokazuje schemat modelu obwodowego. Od punktu załadunku biegnie strzałka do punktu wyładunku z pojazdem z ładunkiem. Następnie od tego punktu wyładunku do kolejnego punktu wyładunku biegnie kolejna strzałka z pojazdem z ładunkiem. Od drugiego punktu wyładunku do trzeciego ponownie biegnie strzałka to trzeciego punktu wyładunku z rysunkiem pojazdu z ładunkiem. Od trzeciego punktu wyładunku biegnie ostatnia strzałka, wracając do punktu załadunku. Obok niej jest rysunek pojazdu bez ładunku.
Model obwodowy polega na dostarczeniu towaru z jednego miejsca nadania do wielu miejsc odbioru. Jest to model wykorzystywany przez firmy dystrybucyjne lub kurierskie. Charakteryzuje się najniższymi kosztami transportu.
Grafika przedstawia schemat modelu sztafetowego. Od punktu załadunku biegnie strzałka z pojazdem z ładunkiem do punktu przeładunku. Od tego punktu biegnie kolejna strzałka do drugiego punktu przeładunku z kolejnym pojazdem z ładunkiem. Od drugiego punktu przeładunku biegnie kolejna strzałka do punktu wyładunku z pojazdem z ładunkiem. Od punktu wyładunku strzałka wraca do drugiego punktu przeładunku, potem od niego do pierwszego punktu przeładunku a potem od niego do punktu załadunku, zamykając pętle. Przy wracających strzałkach znajdują się pojazdy bez ładunku.
Model sztafetowy polega na dostarczeniu produktów z miejsca nadania do kilku punktów przeładunkowych, gdzie następnie odbywa się przeładunek towarów z dużych pojazdów na mniejsze, w celu ich dalszej dystrybucji. Model ten pozwala na całkowite pominięcie etapu magazynowania, a wszelkie czynności wykonywane są w przestrzeni przyrampowej. Wymaga to jednak dokładnej synchronizacji wszystkich procesów przyjmowania i wydawania ładunków oraz koordynacji procesów transportowych w celu zachowania płynności dostaw.