RJrW1UuoKMMYC1

Szkoła wenecka – dlaczego koloryści?

Ważne daty

1514 – Giovanni Bellini, Uczta bogów

1506 – Giorgione, Burza

ok. 1508/1510 – Giorgione, Śpiąca Wenus

1509 - Tycjan/Giorgione, Koncert wiejski

1538 – Tycjan, Wenus z Urbino

1563 – Paolo Veronese, Gody w Kanie Galilejskiej

m8d78a5be092e9b71_0000000000021
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela.

R12IMbFphqDak

Pobierz załącznik

Scenariusz zajęć do pobrania.
Plik PDF o rozmiarze 82.44 KB w języku polskim
m8d78a5be092e9b71_0000000000024

I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:

I.10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.

I.7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;

I.9. analizuje teksty pisarzy, filozofów, krytyków sztuki i artystów, interpretuje je i wskazuje wpływ tych wypowiedzi na charakter stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła;

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

II.12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;

II.13.c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

II.14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;

II.15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;

II.16. rozpoznaje podstawowe motywy ikonograficzne, świętych chrześcijańskich, bogów greckich i alegorie wybranych pojęć na podstawie atrybutów;

II.17. analizuje dzieła pod względem ikonograficznym, z wykorzystaniem słowników symboli;

II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.

II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

II.5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;

II.7. rozróżnia podstawowe motywy ikonograficzne;

II.9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

III.3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;

III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

III.5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

III.6. porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;

III.8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:

IV.2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

IV.6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje;

V.4. łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało.

m8d78a5be092e9b71_0000000000033
Nauczysz się

omawiać twórczość kolorystów weneckich;

charakteryzować cechy stylu kolorystów weneckich;

identyfikować dzieła na podstawie ich cech;

przyporządkowywać obrazy do miejsc, w których się znajdują lub do których zostały stworzone;

rozpoznawać wskazane w dziełach postacie;

określać tematy i motywy ikonograficzne;

dokonywać analizy porównawczej dzieł.

m8d78a5be092e9b71_0000000000050

Znaczenie Belliniego w kształtowaniu się koloryzmu weneckiego

XVI wiek to złoty okres dla kultury weneckiej, a szczególnie malarstwa. Ulegało ono w mniejszym stopniu wpływom zewnętrznym niż malarstwo rzymskie albo florenckie, dzięki czemu wytworzyło ono swój oddzielny, niepowtarzalny styl. Maria Rzepińska w swojej książce Malarstwo cinquecenta, tak opisuje różnice:

Kultura wenecka wyrosła na podłożu społeczeństwa żeglarzy, armatorów i kupców. Humanizm miał tam oblicze odmienne niż gdzie indziej, był mniej intelektualny niż florencki, mniej pompatyczny niż rzymski – był bliższy życiu i uczył, jak z niego korzystać. Nalot orientalizmu i bizantynizmu, widoczny jeszcze w sztuce wieku XV, obecnie zanika zupełnie; malarstwo Wenecji kontynuuje i rozwija środki wyrazu wytworzone w kręgu problematyk i estetyki europejskiej, śródziemnomorskiej i daje własna, oryginalną interpretację antyku. Monumentalność malarstwa jest równa monumentalności rzymskiej, ale weneckie jest bardziej wszechstronne, posiada ciepło, zmysłowość i sugestię pełni życia, jakiej nie osiągnęło malarstwo Włoch środkowych. Sztuka Wenecji ma charakter wystawny i „dworski”, mimo że mecenasami nie zawsze byli arystokraci – nadal zresztą przeważał mecenat zbiorowy, władzy kościelnej i świeckiej.

Źródło: M. Rzepińska, Malarstwo cinquecenta, Warszawa 1989, s. 103

Wyjątkową rolę w dziełach malarzy z tego regionu odgrywał kolor i światłocień. Ich rola nie sprowadzała się jedynie do wyodrębnienia form, ale także stała się środkiem kompozycyjnym. Dzięki temu obraz nie był już jedynie zbiorem poszczególnych, pomniejszych scen, ale tworzył harmonijną całość. Artyści weneccy szczególną uwagę zwracali też na zjawisko refleksu i połysku. Rozszerzyli także skalę wartości barwnych, poprzez powiązanie każdego tonu barwnego ze światłem i cieniem. Najczęściej korzystali z farb olejnych, a tempery używali tylko do podmalówek.

Malarzem, który wywarł największy wpływ na ukształtowanie się koloryzmu był Giovanni Bellini, tworzący początkowo pod wpływem Andrea Mantegny, ale w latach 80. XV wieku odszedł od sztywnego rysunku na rzecz modulacji światłocieniowych i luministycznych, w wiarygodny sposób przedstawiał naturalne światło pejzażu oraz efekty atmosferyczne na niebie. Malarz stał się dominującą osobowością na weneckiej scenie artystyczne. W Tronującej Madonnie z Dzieciątkiem i świętymi Bellini ukazał temat Sacra ConversazioneSacra ConversazioneSacra Conversazione. Mimo powagi sceny i zastosowanej w dziele symetrii, sprawiającej wrażenie sztywności, postacie są pełne życia. Aby uzyskać efekt naturalnego padania światła, artysta ustawił postacie w otwartej na boki apsydzie.

Poza czworga świętych wtórują sobie nawzajem – dwaj mężczyźni na zewnątrz kierują się w stronę widza, dwie kobiety ukazane z profilu zwracają się w stronę tronu. Wszyscy czworo mają nieobecne twarze z wyrazem całkowitego zamyślenia. Madonna siedzi w oczekiwaniu. Dzieciątko, równie zamyślone jak Matka, stoi niezdecydowane na drobny gest i nawet grający anioł słucha nie muzyki, jaką wydobywa, lecz poprzedniej zamierającej nuty. Chłodne, perłowe światło ślizga się delikatnie po formach, oblewając je łagodnym blaskiem. Wszystko zastygło w doskonałym spokoju i zamyśleniu. To dzieło starego człowieka, owoc życia spędzonego na cierpliwych studiach i rozważaniach, dla którego niespieszność i brak skrajności są oznaką doskonałości zarówno zrozumienia, jak przekazu.

Źródło: Peter i Linda Murray, Sztuka renesansu, Toruń 1999, s. 264

R2FMIQBYsLjGa1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Giovanniego Belliniego „Tronująca Maria z Dzieciątkiem i świętymi”. Ukazuje grupę osób we wnętrzu, usytuowanych w niszy. W centrum znajduje się Madonna z Dzieciątkiem siedząca na tronie w otoczeniu świętych i anioła. Kompozycja jest symetryczna. Wnękę niszy dekorują korynckie pilastry ze złoconymi głowicami, zwieńczone ozdobnym łukiem. W głębi niszy znajduje się półkopuła dekorowana malowidłami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Pośrodku na tronie siedzi Madonna, trzyma stojącego na jej kolanach małego Jezusa. 2. Święta Łucja trzyma naczynie z własnymi oczyma – atrybutem związanym z jej męczeńską śmiercią i samookaleczeniem w celu stania się mniej atrakcyjną dla mężczyzn po zesłaniu jej do domu schadzek. 3. Święty Hieronim, Ojciec Kościoła, przedstawiony został ze swoim atrybutem – Biblią. 4. Święta Katarzyna ukazana została ze swym atrybutem – złamanym kołem, związanym z jej męczeńską śmiercią na kole nabitym gwoździami. 5. Święty Piotr z atrybutami: pismem świętym i kluczami. 6. Nad Madonną wisi strusie jajo symbolizujące cykliczność życia. 7. Na dole, u stóp Madonny siedzi grający na skrzypcach anioł. 8. Na tak zwanym cartellino malarz zamieścił sygnaturę: IOANNE BELLINVS MCCCCCV.
Giovanni Bellini , „Tronująca Maria z Dzieciątkiem i świętymi”, 1505, San Zaccaria, Wenecja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Przykładem ewolucji barwnej w malarstwie Belliniego i typowym dziełem weneckiego koloryzmu jest Uczta bogów, ostatnie dzieło artysty i pierwsze znaczące przedstawienie tego tematu w sztuce renesansu. Malarz ukazał ucztujących bogów w strojach wieśniaków, nadał twarzom miękkości, wprowadził ruch i swobodę.

Uczta bogów, pierwszy obraz zamówiony i wykonany do Camerino d’Alabastro, została namalowana przez wybitnego weneckiego artystę Giovanniego Belliniego, który w 1514 roku, w czasie ukończenia obrazu, był już leciwym mistrzem. Kolejne obrazy malował Tycjan. Ostatnią interwencją Tycjana w Camerino była „modernizacja” tła we wcześniejszym o dekadę obrazie Belliniego. Tycjan „poprawił” tło obrazu, nie naruszając jednak grupy postaci, a zatem w ogóle nie interweniując w symboliczne znaczenie i ogólną wymowę obrazu.

Uczta bogów to według wielu interpretacji ilustracja historii nimfy Lotis i opiekuna ogrodów Priapa, temat zaczerpnięty z Kalendarza poetyckiego Owidiusza. W jednej z historii Kalendarza opisana jest uczta wydana przez Bachusa. Pod koniec przyjęcia jej goście zasnęli odurzeni nadmiarem wina, wówczas Priap zakradł się do śpiącej Lotis, pragnąc ją posiąść. Nie udało mu się to jednak, gdyż osioł, na którym przyjechał Sylen, zaczął ryczeć, budząc biesiadników z drzemki. Nimfa uciekła, a Priapa wyśmiano.

Jaki to miało związek z Alfonsem d’Este? Książę miał być zapewne utożsamiany z Bachusem, jako władca krainy pełnej dobrobytu, lecz także… jako wielbiciel ziemskich uciech.

Źródło: https://www.polskieradio.pl/8/406/Artykul/2163717,Co‑sie‑wydarzylo‑na‑Uczcie‑bogow (dostęp z dnia 31.03.2018)

R17EjVJL4tgqo1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Giovanniego Belliniego „Uczta bogów”. Ukazuje scenę zbiorową na tle pejzażu. Na pierwszym planie znajdują się bóstwa, centaury i satyry. Wszyscy ucztują. Większość osób przedstawionych jest z naczyniami na głowie lub kielichami w ręku. Jedni siedzą, inni poruszają się. Pomiędzy postaciami po lewej stronie znajduje się osioł. Po prawej widoczna jest śpiąca nimfa. Obok jeden z mężczyzn unosi jej spódnicę. Pejzaż tworzą liczne drzewa z prawej oraz wzgórze z drzewami za postaciami, wypełniające lewą stronę. Na jednym z drzew po lewej siedzi bażant. Tło wypełnia błękitne niebo z biało-szarymi chmurami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje o postaciach: 1. Sylen – bóg lasu. 2. Bachus – bóg wina. 3. Silvanus – stary bóg lasu. 4. Merkury – posłaniec bogów. 5. Jupiter – bóg światła i nieba. 6. Persefona – bogini krainy zmarłych i kiełkującego zboża. 7. Pan – bóg opiekuńczy lasów i pól, opiekun pasterzy. 8. Neptun – bóg wód, chmur i deszczu. 9. Ceres (z wieńcem pszenicy) – bogini wegetacji i urodzajów. 10. Apollo – bóg słońca i sztuk. 11. Priapus – bóg płodności, zapewniający urodzaj. 12. Lotis – nimfa, ukochana Priapa. 13. Sygnatura dzieła z imieniem Belliniego i rokiem 1514. 14. Fragment krajobrazu wykonany przez Tycjana.
Giovanni Bellini , „Uczta bogów”, 1514, National Gallery of Art, Waszyngton, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna

Tajemnica obrazów Giorgiona

Giorgione (1477 lub 1478 - ok. 1510) był pierwszym malarzem weneckim, który zerwał z tradycją przedstawiania konkretnych scen religijnych i mitologicznych. Tworzył dzieła symboliczne, których znaczenie jest obecnie trudne do rozszyfrowania. Był uczniem Belliniego, jednak malarstwo cechowało się delikatnością modelunku światłocieniowego złagodzeniem konturów. Malował bez wcześniejszego wykonywania szkiców, a nadrzędną rolę w jego dziełach pełnił kolor i światło.

Obrazem Madonna z Castelfranco, przeznaczonym dla kaplicy grobowej Matteo Costanzo w katedrze San Liberale, Giorgione wykreował nowy typ kompozycji, rezygnując z pejzażowego tła charakterystycznego dla przedstawień Sacra Conversazione. Tradycyjne zobrazowanie tematu sugeruje wyłącznie tron z baldachimem, na którego cokole malarz umieścił herb rodziny Costanzo, aby uczcić fundatora. U Giorgione Matka Boża z Dzieciątkiem symbolizuje na jego obrazie Kościół. Umieszczony wysoko tron oznacza panowanie nad światem, co podkreśla krajobraz w tle emanujący pełnym spokojnym nastrojem odpowiadającym emocjom Marii. Z obu stron Madonny stoją: św. Franciszek z Asyżu (z prawej) i św. Liberalis, patron świątyni, stanowiący filary Kościoła.

RXoCwnVo2GUP51
Giorgione, „Madonna z Castelfranco”, 1503-1504, San Liberale, Castelfranco Veneto, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Burza to jeden z najbardziej tajemniczych obrazów w całej historii sztuki – podobnie jak inne dzieła malarza, do dziś pozostaje zagadkowy. Hipotezy dotyczące znaczeń poszczególnych postaci dostarczyli wielu hipotez badaczom dzieła.

Co przedstawia ukazana scena? Pytanie to zaczęto zadawać wkrótce po śmierci artysty. Oto kilka najczęściej spotykanych hipotez:

· epizod z mitologii greckiej – popularnego źródła inspiracji malarskiej w Wenecji za czasów Giorgiona;

· młoda matka wygnana z miasta spotyka przyjaźnie nastawionego pasterza;

· trojański ksiądz‑pasterz Parys porzuca swą żonę Ojnone i potomka dla Greczynki Heleny, przyobiecanej mu przez Wenus. Parys porywa Helenę, wywołując tym samym wojnę trojańską, podczas której ginie Ojone wraz z dzieckiem – nadciągająca burza ma zwiastować te wydarzenia;

· odpoczynek podczas ucieczki do Egiptu (…);

· scena alegoryczna: burza symbolizuje nieprzewidywalne, lecz nieuniknione Przeznaczenie; żołnierz to Stałość, a kobieta – Szczodrość.

Źródło: P. de Rynck, Jak czytać malarstwo, Kraków, 2005, s. 139

R1RBrCnZA0jSH1
Giorgione, „Burza”, ok. 1506, Galleria dell’Accademia, Wenecja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Za jedno z najważniejszych dzieł renesansu uważany jest obraz Śpiąca Wenus, w którym po raz pierwszy w malarstwie nowożytnym niemal naturalnej wielkości damski akt wypełnia prawie całą powierzchnię płótna, łącząc tradycyjny sposób ukazywania Wenus i śpiących nimf. Obraz przedstawia nagą kobietę, lewą dłonią zasłaniającą łono. Głowę wsparta ma na prawym ramieniu. Niebiańska Wenus ukazana jest jako tajemnicza, podczas odpoczynku na łonie natury, jej oczy są zamknięte. Pejzaż nie jest jedynie uzupełnieniem, jego liryczny nastrój łączy się z postacią Wenus w harmonijną całość. Badacze dopatrują się w nim udziału ucznia Giorgiona, Tycjana.

Ru4G0d3Q1VtKV1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Giorgione „Śpiąca Wenus”. Na pierwszym planie, na zielonej polanie, ukazana jest ułożona na udrapowanych, czerwono-białych materiałach śpiąca bogini. Lewą ręką zasłania łono, prawą ma ułożoną pod głową. Ma długie, brązowe włosy i skrzyżowane nogi. W tle, na wzniesieniu widoczne są zabudowania. W oddali teren porośnięty jest drzewami i krzewami. Nad nimi rozpościera się błękitne niebo pokryte chmurami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Budynki to prawdopodobnie willa królowej Cateriny Cornaro w Asolo - przypominają zabudowania z obrazu Tycjana Noli me tangere. 2. Tkanina także przypomina styl Tycjana. 3. W tym miejscu w podczerwieni widoczny jest Kupidyn domalowany przez Tycjana. Jego obecność identyfikuje Wenus.
Giorgione, „Śpiąca Wenus”, ok. 1508-1510, Gemaeldegalerie Alte Meister, Drezno, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna

Koncert wiejski jest obrazem, którego autorstwo jest niepewne - przypisuje się je Giorgionemu lub Tycjanowi. Jedne hipotezy, zakładają, że obraz jest dziełem wyłącznie Giorgiona, gdy młody Tycjan nie mógł namalować tak dojrzałego artystycznie dzieła, inne odrzucają autorstwo Giorgiona ze względu na postacie, które nie były charakterystyczne dla malarza. Pojawiły się także stwierdzenia o współautorstwie obrazu.

Obraz przedstawia arkadyjską scenę o nostalgicznym nastroju. Można go uznać za scenę tzw. Fête champêtreFête champêtreFête champêtre. Jednak pomiędzy mężczyznami i kobietami brak jest dialogu, nie nawiązują też kontaktu wzrokowego. Nad studnią pochyla się tajemnicza kobieta. To kolejne dzieło o wielu niedopowiedzeniach, posiadające ukryty, głębszy sens, sprawiające dyskusje interpretacyjne.

Czy chodzi tu zatem o alegorię poezji? Czy też muzyki i jej mocy? A może jest to ewokacja Arkadii? Albo też swobodna ilustracja, któregoś z motywów poezji miłosnej Pietra Bemby? Nie wiadomo. W każdym razie, obraz zaskakuje zarówno pomysłem zestawienia nagich kobiecych postaci z postaciami całkowicie ubranych mężczyzn, jak i obojętnością tych ostatnich, wobec swych towarzyszek. Spośród wielu interpretacji tego obrazu, najciekawszą jest teza historyka sztuki P. Fehla (1957), według której: „Dwie nagie kobiety nie istotami ludzkimi. To nimfy leśne, zwabione muzyką i urodą młodzieńców, przysłuchują się ich koncertowi. Dla mężczyzn tych, one w tej samej mierze niewidoczne, w jakiej widoczne dla nas - w skończonym pięknie pejzażu, który cieleśnie reprezentują”.

Źródło: Wielcy Malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Giorgione, nr 47, 1999, s. 26

R1OXx7LT1UjHY1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Giorgione „Koncert wiejski”. Dzieło ukazuje grupę ludzi na tle krajobrazu. Na polanie siedzą dwaj pastuszkowie i nimfa. Kobieta trzyma w ręku flet. Mężczyźni rozmawiają lub śpiewają, nie zwracając na nią uwagi. Jeden z nich trzyma mandolinę. Druga nimfa stoi przy studni, jedną ręką podpiera się o nią i przelewa wodę z dzbana. Nogi ma częściowo okryte białym suknem. Po prawej stronie obrazu widoczny jest mężczyzna pasący owce. Tło wypełnia krajobraz z pagórkami porośniętymi drzewami. W oddali na wzgórzu stoi dom. Górną część wypełnia ciemne, zachmurzone niebo. Dodatkowo na ilustracji zamieszczono informacje: 1. Dwaj mężczyźni zajęci są rozmową lub śpiewem, jeden z nich gra na lutni. 2. Kobieta po lewej stronę odwrócona tyłem do widza, przypomina nimfę lub boginię, trzyma flet, co wskazuje na odczytanie jej jako opiekunki muzyki. 3. Kobieta po lewej stronie wylewa wodę z dzbana do studni, jest skupiona. 4. W tle ukazany został pasterz ze stadem owiec.
Tycjan/Giorgione, „Koncert wiejski”, 1509, Luwr. Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

Patos, dramatyzm i swoboda kompozycji Tycjana

Tycjan, właściwie Tiziano Vecellio (1488/1490 - 1576) uczył się w Wenecji u Gentile i Giovanniego Bellinich oraz Giorgiona. Pracował dla rodu d’Este w Ferrarze, Gonzagów w Mantui, księcia Urbino Francesca Marii della Rovere oraz objęty został mecenatem Karola V i Filipa II. We wczesnym okresie artysta operuje intensywnymi i świetlistymi barwami. Dojrzałą twórczość cechuje większy dramatyzm i przyciemnienie kolorytu.

Kolorystyczną doskonałość Tycjana prezentuje patetyczne dzieło namalowane dla rodziny Pesaro, przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem. Jest to pierwszy obraz w historii malarstwa, w którym najważniejsze dla tematu postacie umieszczono poza centrum kompozycji. Takie ujęcie Sacra Conversazione spowodowało wzbogacenie kompozycji, zbudowanej po przekątnej oraz wyeksponowanie sceny drugorzędnej – adoratorów Marii i Dzieciątka.

RKawYz9zKlvao1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Tycjana „Madonna rodziny Pesaro”. Ukazuje Madonnę z Dzieciątkiem siedzącą na tronie, znajdującym się na schodach. Przed nią klęczą fundatorzy. Mężczyzna po prawej ma na sobie bogatą, brokatową szatę. Za nim skupieni są trzej inni mężczyźni oraz młodzieniec zwrócony w stronę widza. Nad nimi stoją dwaj zakonnicy. W centralnej części obrazu siedzi św. Piotr, u stóp którego leżą klucze. Po lewej stronie klęczą trzej mężczyźni różnych narodowości. Jeden z nich trzyma w ręku chorągiew z herbem papieskim. Nad sceną wznoszą się na ciemnej chmurze aniołowie z krzyżem. Tło obrazu stanowi architektoniczna oprawa. Tworzą ją marmurowe schody, masywne kolumny oraz zamknięcie całości łukiem wspartym na filarach. Za sceną widoczne jest błękitne niebo z chmurami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. W centrum kompozycji znajduje się św. Piotr z kluczami, doczepionymi do jego stopy. Wzrok ma skierowany na adoratora, Jacopa Pesaro. 2. Jezus ma wzrok skierowany na św. Franciszka. 3. Św. Franciszek stoi z rozłożonymi rękoma, wzrok ma skierowany na Madonnę. 4. Na chorągwi trzymanej przez rycerza, znajduje się herb papieża Aleksandra VI z tiarą i kluczami, a pod nim herb rodziny Pesaro. 5. Za św. Antonim Padewskim, trzymającym chorągiew stoją dwaj więźniowie: Murzyn i muzułmanin w turbanie, reprezentanci armii imperium osmańskiego. 6. Na górze anioły trzymające symbole Męki Pańskiej.
Tycjan, „Madonna rodziny Pesaro”, 1519-1526, Santa Maria Gloriosa dei Frari, Wenecja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Temat realizowany przez Giorgiona Tycjan powtórzył w obrazie Wenus z Urbino. Jednak nie namalował niewinnie śpiącej, niebiańskiej bogini, a sportretował akt kobiety dla Guidobalda della Rovere (1514‑1574), księcia Urbino. Erotyczna zmysłowość Wenus oraz ujęcie modelki są alegorią miłości i wierności małżeńskiej, której symbolem jest śpiący piesek i dwie służące w tle, zajęte przygotowywaniem ubrań.

R59voe5HD5V6a
Tycjan, „Wenus z Urbino”, 1538, Uffizi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

(…) koloryt i styl Tycjana bardzo mu się podobają, szkoda tylko, że w Wenecji od początku nie uczono rysować i że tamtejsi malarze nie posiadają, wprost nie stosują lepszych wzorów. Gdyby temu człowiekowi sztuka i rysunek stały do pomocy na równi z naturą, przede wszystkim przy malowaniu scen z życia, nie mogły powstać nic znakomitszego, bo umysł jego jest świetny a jego styl przyjemny i żywy.

w: G. Vasari, Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, Kraków 1980, s. 560

R1XB1dfan79bk1
Tycjan, „Danae”, 1544-1545, Museo Nazionale di Capodimonte, Neapol, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

W latach 1522‑1523, na zlecenie Ferrary, Alfonso d’Este Tycjan namalował obraz Bachus i Ariadna, przeznaczony do alabastrowego gabinetu księcia, a zamieszczonego obok innych dzieł o tej tematyce, miedzy innymi dzieła Belliniego Uczta bogów. Malarz przedstawił scenę, w której do porzuconej na wyspie Nakos przez Tezeusza Ariadny, przybył Bachus z orszakiem, który następnie poślubił boginię. Dzieło cechuje dynamiczna kompozycja, efekty światłocieniowe oraz intensywna, świetlista kolorystyka.

RZ3Qnlwc6ULzD1
Ilustracja interaktywna o kształcie zbliżonym do kwadratu przedstawia obraz Tycjana „Bachus i Ariadna”. Ukazuje scenę zbiorową na tle pejzażu. Postacie ukazane są w ruchu. Po lewej stronie, stojąca tyłem do widza Ariadna wyciąga dłoń w stronę odpływających okrętów. Głowę kieruje w stronę Bachusa wyskakującego z rydwanu zaprzęgniętego w dwa gepardy. Za Bachusem, po prawej, podążają inne postacie. Przed nimi stoi pies. Tło wypełnia pejzaż z wysokimi drzewami po prawej stronie oraz daleki widok po lewej oraz błękitne niebo z chmurami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Ariadna spogląda na Bachusa. 2. Powóz Bachusa zaprzężony jest w dwa gepardy. 3. Satyr podąża za rydwanem i wymachuje nogą byka. 4. Bachantka w tle gra na tamburynie. 5. W składzie orszaku znalazł się siłacz toczący walkę z oplatającymi go wężami. 6. Mały satyr z wieńcem na głowie ciągnącego na sznurze głowę cielęcia. 7. Z tyłu na ośle śpi gruby Sylen.
Tycjan, „Bachus i Ariadna”, 1520-1523, National Gallery, Londyn, Anglia, wikimedia.org, domena publiczna

Bogactwo treści i koloru u Veronese’a

Paolo Veronese (1528 – 1588) jest malarzem osiadłym w Wenecji i przedstawicielem koloryzmu. Zasłynął jako wszechstronny artysta, podejmujący w swoich dziełach różnorodną tematykę, charakteryzujący się stosowaniem chłodnych tonacji barwnych z dominantą błękitów i zieleni lub ciepłych kolorów o ciemnych akcentach. W jego malarstwie można zauważyć łączenie cech koloryzmu z elementami charakterystycznymi dla manierystów.

Dla refektarza klasztoru benedyktynów San Giorgio Maggiore w Wenecji Veronese namalował Gody w Kanie Galilejskiej. Temat religijny stał się pretekstem do ukazania radości życia i uciech ze świętowania. Scena przypomina przedstawienie teatralne – kilkadziesiąt postaci wygląda jak aktorzy na scenie. Wszyscy mają na sobie bogate stroje w stylu weneckim. Obraz cechuje bogata, intensywna i świetlista kolorystyka.

1 Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka Jezusa. 2 Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. 3 A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa rzekła do Niego: «Nie mają wina». 4 Jezus Jej odpowiedział: «Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? [Czy] jeszcze nie nadeszła godzina moja?» 5 Wtedy Matka Jego powiedziała do sług: «Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie». 6 Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary. 7 Jezus rzekł do sług: «Napełnijcie stągwie wodą». i napełnili je aż po brzegi. 8 Potem powiedział do nich: «Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu». Ci więc zanieśli. 9 Gdy zaś starosta weselny skosztował wody, która stała się winem – a nie wiedział, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę, wiedzieli – przywołał pana młodego 10 i powiedział do niego: «Każdy człowiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory». 11 Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie. 12 Następnie On, Jego Matka, bracia i uczniowie Jego udali się do Kafarnaum, gdzie pozostali kilka dni.

J, 2, 1‑12

Źródło: http://www.biblijni.pl/J,2,1‑12 (dostęp z dnia 31.03.2019)

R1CEdhZGyHrxn1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Paola Veronese’a „Gody w Kanie Galilejskiej”. Ukazuje scenę zbiorową usytuowaną w architektonicznym pejzażu. W centrum znajduje się Chrystus z Matką Boską i uczniami oraz tłumem biesiadników. Są barwnie ubrani i reprezentują różne pochodzenie. Scena rozgrywa się na placu otoczonym doryckimi i korynckimi kolumnami. W oddali widnieje arkadowa wieża. Para młoda zasiada na końcu stołu, po lewej, a czarnoskóry chłopiec podaje im kieliszek. Przed biesiadnym stołem siedzą muzycy. Na tarasie za balustradą rzeźnicy kroją mięso. Pośród uczestników znajdują się także zwierzęta: psy, kot, papuga. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Para młoda została zamieszczona z boku dzieła. 2. Centralne miejsce zajmuje Chrystus. 3. Poniżej Chrystusa, na osi symetrii znajduje się weselna kapela. 4. Na stole pomiędzy muzykami stoi klepsydra – aluzja do słów Chrystusa wypowiedzianych wcześniej do Marii: Jeszcze nie nadeszła godzina moja (J, 2, 4). 5. Za balustradą, nad głową Chrystusa kucharze przygotowują mięso – scena nawiązuje do męczeńskiej śmierci – w tym punkcie zbiegają się linie perspektywy linearnej.
Paolo Veronese, „Gody w Kanie Galilejskiej”, 1563 Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

Kolejny obraz ukazujący ucztę wywołał skandal. Dzieło namalowane dla refektarza klasztoru dominikanów SS. Giovanni e Paolo w Wenecji w 1573 roku pierwotnie zatytułowane jako Ostatnia Wieczerza zaprowadziło malarza przed oblicze Inkwizycji ze względu na towarzyszące religijnej scenie sytuacje i postacie nieodpowiadające wydarzeniu opisanemu w Biblii. Veronese zamieścił na obrazie błaznów, karły, Murzynów, a nawet mężczyznę dłubiącego nożem w zębach. Najsilniejszy sprzeciw wywołało ukazanie niemieckich lancknechtów z halabardami, kojarzonych z luteranizmem. Postaciom towarzyszyły papugi i psy. Malarzowi nakazano zamalować obraz w ciągu trzech miesięcy, jednak zmienił tylko tytuł na Wieczerzę w domu Lewiego.

RkEJswzJGU0dQ1
Paolo Veronese, „Uczta w domu Lewiego”, 1573, Gallerie dell’Accademia, Wenecja, wikimedia.org, domena publiczna
RZ1rT5Hp3oqzm
Ćwiczenie 1
Wymień trzy tytuły obrazów weneckich malarzy o tematyce mitologicznej.
R1UVGqndAOtT1
Ćwiczenie 2
Podaj tytuły dzieł ukazujących Wenus i określ ich autorów.
Ćwiczenie 3
RQZ9BmShVx6K1
Wymień trzech świętych wraz z atrybutami, przedstawionymi w dziele Giovanni Bellini'ego „Tronująca Maria z Dzieciątkiem i świętymi”,
Inna wersja zadania

Podaj trzy tytuły dzieł z motywem uczty.

RRu6oPbzNbr9B
Ćwiczenie 4
Do dzieł dobierz miejsca, w których się znajdują. Giovanni Bellini, Uczta bogów Możliwe odpowiedzi: 1. Uffizi, Florencja, 2. Gemaeldegalerie Alte Meister, Drezno, 3. Galleria dell’Accademia, Wenecja, 4. Luwr, Paryż, 5. National Gallery of Art, Waszyngton, 6. National Gallery, Londyn. Giorgione, Burza Możliwe odpowiedzi: 1. Uffizi, Florencja, 2. Gemaeldegalerie Alte Meister, Drezno, 3. Galleria dell’Accademia, Wenecja, 4. Luwr, Paryż, 5. National Gallery of Art, Waszyngton, 6. National Gallery, Londyn. Giorgione, Śpiąca Wenus Możliwe odpowiedzi: 1. Uffizi, Florencja, 2. Gemaeldegalerie Alte Meister, Drezno, 3. Galleria dell’Accademia, Wenecja, 4. Luwr, Paryż, 5. National Gallery of Art, Waszyngton, 6. National Gallery, Londyn. Giorgione, Koncert wiejski Możliwe odpowiedzi: 1. Uffizi, Florencja, 2. Gemaeldegalerie Alte Meister, Drezno, 3. Galleria dell’Accademia, Wenecja, 4. Luwr, Paryż, 5. National Gallery of Art, Waszyngton, 6. National Gallery, Londyn. Tycjan, Wenus z Urbino Możliwe odpowiedzi: 1. Uffizi, Florencja, 2. Gemaeldegalerie Alte Meister, Drezno, 3. Galleria dell’Accademia, Wenecja, 4. Luwr, Paryż, 5. National Gallery of Art, Waszyngton, 6. National Gallery, Londyn. Tycjan, Bachus i Ariadna Możliwe odpowiedzi: 1. Uffizi, Florencja, 2. Gemaeldegalerie Alte Meister, Drezno, 3. Galleria dell’Accademia, Wenecja, 4. Luwr, Paryż, 5. National Gallery of Art, Waszyngton, 6. National Gallery, Londyn.
Rl4XoBOHhD8WW
Ćwiczenie 5
Podaj tytuł dzieła Giovanni Belliniego, powstałego w 1514 roku.
RN0Y2sO77JnLS
Ćwiczenie 6
Wskaż zleceniodawcę dzieła Wenus z Urbino.
Ćwiczenie 7

Na podstawie obrazu i otrzymanych danych uzupełnij imiona postaci mitologicznych.

R93CBAvMb5AXT
R4EkyWKhGuypO
Poniżej znajduje się inna wersja zadania.
Inna wersja zadania

Wymień pięć imion postaci mitologicznych z obrazu Uczta bogów Belliniego.

Polecenie 1

Dokonaj porównania poniższych dzieł według wskazówek.

R59voe5HD5V6a1
Tycjan, „Wenus z Urbino”, 1538, Uffizi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1NSPDCb7RuhO1
Giorgione, „Śpiąca Wenus”, 1508-1510, Gemaeldegalerie Alte Meister, Drezno, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna

Wypisz po trzy cechy kompozycji.

R1IpKS3ZGruy0
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Wskaż cztery cechy kolorystyki każdego z dzieł.

R1LvDu1OysuDR
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Scharakteryzuj światłocień w obrazach, wymień po 3 jego cechy.

RI9xuP5yztNZq
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Wskaż różnice w sposobie ujęcia tematu.

RYb6GiXpFc2WN
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania

Podaj miejsce, w którym znajduje się Śpiąca Wenus Giorgione’a.

Słownik pojęć

Cartellino
Cartellino

mały kawałek papieru, etykietka.

Fête champêtre
Fête champêtre

( wym. fet szãpẹtr; fr.], scena pasterska, przedstawienie sielankowych scen pasterskich.

Sacra Conversazione
Sacra Conversazione

wł. (łac. Santa Conversatione) święta rozmowa; w sztukach plastycznych przedstawienie tronującej lub stojącej Marii z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

m8d78a5be092e9b71_0000000000285

Galeria dzieł sztuki

m8d78a5be092e9b71_0000000000294

Bibliografia

M. Rzepińska, Malarstwo cinquecenta , WAiF, Warszawa 1989

P. i L. Murray, Sztuka renesansu, Universitas, Toruń 1999

Muzea świata, Luwr, Świat Książki, Warszawa 2005

Muzea świata, National Gallery, Świat Książki, Warszawa 2005

Muzea świata, Uffizi, Świat Książki, Warszawa 2005

P. de Rynck, Jak czytać malarstwo, Universitas, Kraków, 2005

Wielcy Malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Giorgione, nr 47, 1999

G. Vasari, Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, PIW, Kraków 1980