Szkolna społeczność
definiować, czym jest społeczność szkolna,
wymieniać i scharakteryzować różne przejawy życia szkoły,
wymieniać organy szkoły i rozróżniać przypisane im zadania,
przedstawiać działania wybranego organu szkoły,
analizować akty prawne regulujące funkcjonowanie organów szkoły,
formułować wniosek na temat wpływu samorządu uczniowskiego na sprawy szkoły,
oceniać wpływ szkoły na kształtowanie umiejętności funkcjonowania jednostki w społeczeństwie.
Wprowadzenie
Szkoła to, obok domu rodzinnego, miejsce, w którym młody człowiek kształtuje swoją osobowość. Tu także uczy się funkcjonowania jako część większej całości, jaką jest społeczeństwo. Środowisko szkolne, w którym się obraca, pozwala mu zdobyć kompetencje niezbędne do funkcjonowania w dorosłym życiu zarówno na płaszczyźnie zawodowej, jak i społecznej.
Społeczność szkolna
Społeczność to zbiorowość ludzi, którzy połączeni są trwałymi więziami społecznymiwięziami społecznymi oraz wspólnymi wartościami i celami, obszarem zamieszkania, wykonywanym zawodem czy sposobem komunikacji.
Specyficznym rodzajem społeczności jest społeczność szkolna. Tworzą ją:
uczniowie, którzy kształcą się w danej placówce,
rodzice (opiekunowie prawni) uczniów,
nauczyciele,
pracownicy szkoły i osoby z nią współpracujące.
Społeczność szkolna istnieje po to, aby edukować młode pokolenie. Proces ten odbywa się w różnorodny sposób - nauczyciele wykorzystują do tego szeroki wachlarz metod nauczania i narzędzi w postaci środków dydaktycznych. Przez edukację nie należy jednak rozumieć tylko zdobywania wiedzy czy umiejętności, to także kształcenie postaw, promowanie określonych i pożądanych w danym społeczeństwie wzorców zachowania.
Środowisko szkolne, poprzez codzienne zajęcia lekcyjne, realizację projektów edukacyjnych, wyjścia czy wycieczki, pozwala nie tylko nauczyć się języka obcego, poznać historię własnego kraju czy wykonać trudne zadania matematyczne.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA. Społeczność szkolna to grupa różnorodnych osób, których miejscem spotkań jest przestrzeń szkolna. To tu jej przedstawiciele mają okazję do podejmowania wszelkich działań, których celem jest nauka, opieka i wychowanie.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – LEKCJE. Życie społeczności szkolnej to w zdecydowanej większości uczęszczanie na lekcje. Uczestniczą w nich uczniowie i nauczyciele. Miejscem, w którym zajęcia się odbywają, są oczywiście sale lekcyjne. Czasy, w których lekcja odbywała się z użyciem takich pomocy dydaktycznych, jak tablica i kreda, odeszły w przeszłość. Obecnie ich miejsce zajmują tablice interaktywne, projektory multimedialne oraz różnorodne programy komputerowe wykorzystywane do nauki różnych przedmiotów.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – PRZERWY. Pomiędzy lekcjami członkowie społeczności szkolnej spędzają czas na przerwach. Choć są to krótkie okresy, również w ich trakcie wiele się dzieje. Przerwy są bowiem okazją do nawiązania bądź zacieśnienia relacji koleżeńskich. W ich trakcie społeczność szkolna ma okazję do relaksu i odpoczynku, do poczytania ulubionej lektury, a także do zjedzenia posiłku. Są to momenty, w których tętnią życiem szkolne korytarze, stołówka i biblioteka.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – ZAJĘCIA WSPOMAGAJĄCE. Jednym z podstawowych celów szkoły jest nauczanie wiedzy i umiejętności. Czasami, gdy uczeń ma problemy z opanowaniem wymagań, organizowane są zajęcia wspomagające. Ich organizacją zajmują się szkolny logopeda i pedagog. Celem tych zajęć jest udzielenie wszechstronnej pomocy uczniom z trudnościami edukacyjnymi. Może ona dotyczyć konkretnych przedmiotów albo mieć formę wsparcia w opanowaniu konkretnych umiejętności (np. poprawnej wymowy czy zasad ortografii) bądź terapii pedagogicznej przeznaczonej dla uczniów mających trudności w czytaniu i pisaniu.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – ZAJĘCIA DODATKOWE. Szkoła w ramach swojej działalności zapewnia także uczniom możliwość uczestnictwa w zajęciach dodatkowych. Ich celem jest rozwijanie indywidualnych zdolności i predyspozycji każdego ucznia. Czasami to także okazja do rozwijania własnych pasji i hobby wspólnie z innymi uczniami, którzy podzielają takie czy inne zainteresowania.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RJOU5xuhcIv9G
Zapętlony film, który przedstawia młode dziewczyny ubrane w stroje sportowe, które grają w koszykówkę. Znajdują się w sali gimnastycznej, w tle widoczne są czerwone krzesełka dla widowni.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – ZAJĘCIA SPORTOWE.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – POMOC INNYM. Szkoła, obok wiedzy i umiejętności, uczy także pożądanych postaw. Jedną z nich jest chęć bezinteresownego pomagania. Szkoła jest miejscem, w którym uczeń ma po raz pierwszy okazję sprawdzić się w wolontariacie. Jedną z organizacji działających na takiej zasadzie jest Caritas. W placówkach funkcjonują zaś szkolne koła Caritasu. Do najbardziej znanych akcji organizowanych przez tę organizację należą Pola Nadziei, których celem jest zbieranie pieniędzy na pomoc w organizowaniu opieki nad pacjentami hospicjów.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – POMOC INNYM. Kształtowanie postaw to także kształtowanie umiejętności organizowania się czy reagowania na sytuacje kryzysowe. Przykładem takiego działania są zbiórki pieniężne bądź akcje pomocowe organizowane w ramach ogólnokrajowych akcji charytatywnych.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – ŚWIADOMOŚĆ I POSTAWY. Szkoła odgrywa niezwykle ważną rolę w uświadamianiu uczniom, a przy okazji innym członkom społeczności szkolnej, ważnych zjawisk i problemów funkcjonujących w otaczającej ich rzeczywistości. Działanie to ma na celu wyjaśnienie ich, a przez to kształcenie postawy otwartości, tolerancji i poszanowania dla różnorodności. Szkoła uczy w ten sposób wrażliwości na potrzeby osób z autyzmem czy zespołem Downa, a także zwraca uwagę na problemy związane z ekologią, ochroną środowiska czy prowadzeniem zdrowego trybu życia.
SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA – ŚWIADOMOŚĆ I POSTAWY. Niezwykle ważnym działaniem szkoły z punktu widzenia kształtowania postaw jest dbałość o kultywowanie w społeczności szkolnej patriotyzmu, a więc miłości do ojczyzny. Służą temu organizowane imprezy patriotyczne, akademie czy konkursy. Ich zadaniem jest przypominanie o takich wartościach, jak szacunek do ojczyzny, niepodległość czy honor i odwaga. Imprezy te są z jednej strony okazją do ukazywania przykładów postaw patriotycznych, zaś z drugiej wpajają wiedzę o ważnych postaciach i wydarzeniach z historii kraju.
Szkoła jest także poligonem doświadczalnym, na którym młody człowiek kształtuje zdolność do nawiązywania relacji społecznych (relacje rówieśnicze), uczy się sztuki komunikacji, dyskusji, argumentacji i kompromisu, kształtuje w sobie postawę akceptacji i tolerancji dla różnie rozumianej różnorodności.
Społeczność szkolna a prawo
Oprócz prawa powszechnie obowiązującego, funkcjonowanie społeczności szkolnej regulują różne akty prawne, z których najważniejszym jest statut szkołystatut szkoły. Zawarte w nim zapisy określają, jakie organy funkcjonują w danej szkole i jakie są ich uprawnienia. Organami szkoły są:
dyrektor,
rada pedagogiczna,
samorząd uczniowski,
rada rodziców,
rada szkoły.
Statut Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 1 w GdańskuRozdział 2
Informacje ogólne§ 2
1. Szkoła nosi nazwę: Zespół Szkolno‑Przedszkolny Nr 1 w Gdańsku. (…)
10. Organami szkoły są: Dyrektor Szkoły, Rada Pedagogiczna, Rada Rodziców, Samorząd Uczniowski.
11. Organem prowadzącym Szkołę jest Gmina Miasto Gdańsk z siedzibą: Urząd Miejski w Gdańsku, ul. Nowe Ogrody 8/12, 80‑803 Gdańsk. (…)
14. Organem sprawującym nadzór pedagogiczny nad Szkołą jest Pomorski Kurator Oświaty.
§ 4.
1. Nauka w zakresie szkoły podstawowej jest obowiązkowa i trwa 8 lat, a jej struktura organizacyjna obejmuje klasy I‑III (pierwszy etap edukacyjny – edukacja wczesnoszkolna), klasy IV‑VIII (drugi etap edukacyjny) oraz oddziały rocznego przygotowania przedszkolnego. (...)
9. Świadectwo ukończenia szkoły podstawowej uprawnia do ubiegania się o przyjęcie do szkoły ponadpodstawowej.
Źródło: Statut Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 1 w Gdańsku.
Obok statutu istnieje szereg regulaminów obejmujących różne aspekty funkcjonowania szkoły, np. zachowanie uczniów, relacje między uczniami, a nauczycielami i innymi pracownikami szkoły, obowiązujący strój ucznia, zasady bezpieczeństwa w salach lekcyjnych, na sali gimnastycznej lub na terenie stołówki.
Dyrektor szkoły
Dyrektor szkoły kieruje placówką i reprezentuje ją zewnątrz. Jako osoba nadzorująca pracę szkoły jest odpowiedzialny za jej poziom dydaktyczny i wychowawczy. Dyrektor przewodniczy ponadto obradom rady pedagogicznej (czyli nauczycieli pracujących w szkole) i sprawuje opiekę nad uczniami.
Podstawowym zadaniem dyrektora szkoły jest stwarzanie uczniom warunków niezbędnych do ich prawidłowego rozwoju psychofizycznego. W tym celu dba o bezpieczne i higieniczne warunki nauki w czasie ich pobytu w szkole, a także w trakcie zajęć odbywających się poza terenem szkoły.
Dyrektor jest także odpowiedzialny za wypełnianie przez uczniów obowiązku szkolnego. W tym zadaniu pomaga mu szkolny pedagog.
W relacjach z nauczycielami głównym zadaniem dyrektora jest sprawowanie nadzoru pedagogicznego. Pod pojęciem tym kryje się m.in. sprawowanie kontroli, analizowanie oraz ocenianie przebiegu i wyników pracy nauczycieli. Do najważniejszych obowiązków administracyjnych dyrektora szkoły należy:
decydowanie w sprawach przyjęć uczniów, przeniesień i skreśleń z listy uczniów,
kontrolowanie prawidłowości prowadzenia dokumentacji przez nauczycieli i wykorzystywania druków szkolnych,
organizowanie i nadzorowanie działalności sekretariatu szkoły, w tym załatwianie spraw osobowych pracowników, przyjmowanie interesantów, załatwianie bieżących spraw finansowo‑gospodarczych oraz korespondencji,
opracowywanie, doprowadzenie do przyjęcia i wprowadzania w życie regulaminów pracy, premiowania i wynagradzania pracowników, dyżurów,
zapewnianie szkole należytego wyposażenia w sprzęt i środki dydaktyczne oraz stała troska o właściwe ich ewidencjonowanie, przechowywanie, użytkowanie, konserwowanie, uzupełnianie i unowocześnianie.
Rada pedagogiczna
W szkole, w której jest zatrudnionych trzech lub więcej nauczycieli działa organ o nazwie rada pedagogiczna. Jest to organ kolegialnykolegialny, skupiający wszystkich pracowników dydaktycznych szkoły. Na jego czele stoi dyrektor szkoły. Do najważniejszych zadań rady pedagogicznej należy:
zatwierdzanie planu pracy szkołyplanu pracy szkoły,
zatwierdzanie wyników klasyfikacji i promocji uczniów,
podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych,
ustalanie organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli.
Ponadto rada pedagogiczna opiniuje (a więc wyraża swoje zdanie) na temat:
organizacji pracy szkoły (rozkładu zajęć),
projektu planu finansowego szkoły,
wniosków dyrektora o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i wyróżnień,
propozycje dyrektora dotyczące przydziału zajęć dodatkowych.
Samorząd uczniowski
Samorząd uczniowski tworzą wszyscy uczniowie szkoły. Jest to organ, który reprezentuje uczniów, działa na ich rzecz i jest przez nich zarządzany. Organ ten daje każdemu uczniowi możliwość wpływania na to, co się dzieje na terenie szkoły. Wpływ ten może mieć różnorodne formy:
organizacja szkolnej drużyny koszykówki,
organizacja szkolnych imprez (dyskotek, Dnia bez plecaka, Dnia Piżamy),
organizacja obchodów Dnia Ziemi,
organizacja wystaw, konkursów,
prowadzenie szkolnej gazetki,
organizacja głosowań społeczności szkolnej w sprawach istotnych z punktu widzenia funkcjonowania społeczności szkolnej (szkolny budżet partycypacyjny).
Samorząd uczniowski jest organizacją demokratyczną. Osoby stojące na jego czele są wybierane przez ogół uczniów w drodze wolnych wyborów.
Ustawa z dn. 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 59, ze zm.)Art. 85. [Samorząd uczniowski]
1. W szkole i placówce działa samorząd uczniowski, zwany dalej „samorządem”.
2. Samorząd tworzą wszyscy uczniowie szkoły lub placówki.
3. Zasady wybierania i działania organów samorządu określa regulamin uchwalany przez ogół uczniów w głosowaniu równym, tajnym i powszechnym. Organy samorządu są jedynymi reprezentantami ogółu uczniów. (…)
5. Samorząd może przedstawiać radzie szkoły (…), radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły (…), w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw uczniów, takich jak:
1) prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami;
2) prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu;
3) prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań;
4) prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej;
5) prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi w porozumieniu z dyrektorem;
6) prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.
6. Samorząd w porozumieniu z dyrektorem szkoły (…) może podejmować działania z zakresu wolontariatu.
Źródło: Ustawa z dn. 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 59, ze zm.).
Warto pamiętać, że nawet nie będąc we władzach samorządu, każdy uczeń może uczestniczyć w tworzeniu i realizacji programu pracy samorządu.
Rada rodziców
Organem stanowiącym reprezentację rodziców (opiekunów prawnych) uczniów i umożliwiającym im wpływanie na funkcjonowanie szkoły jest rada rodziców. Organ ten umożliwia rodzicom kształtowanie pracy szkoły, zwłaszcza w polu jej działalności wychowawczej i profilaktycznej. Rodzice mają m.in. prawo podejmować decyzje o podjęciu współpracy z organizacjami pozarządowymi i stowarzyszeniami działającymi na rzecz edukacji. Rada Rodziców jest także wsparciem dla ogółu rodziców należących do społeczności szkolnej, choćby poprzez reprezentowanie tych rodziców, którzy mają zastrzeżenia do pracy szkoły.
Ustawa z dn. 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 59, ze zm.)Art. 83. Rada rodziców
1. W szkołach (…) działają rady rodziców, które reprezentują ogół rodziców uczniów. (…)
2. W skład rad rodziców wchodzą:
1) w szkołach - po jednym przedstawicielu rad oddziałowych, wybranych w tajnych wyborach przez zebranie rodziców uczniów danego oddziału (...).
3. W wyborach, o których mowa w ust. 2, jednego ucznia reprezentuje jeden rodzic. Wybory przeprowadza się na pierwszym zebraniu rodziców w każdym roku szkolnym.
4. Rada rodziców uchwala regulamin swojej działalności, w którym określa w szczególności:
1) wewnętrzną strukturę i tryb pracy rady (…).
Art. 84.
1. Rada rodziców może występować do dyrektora i innych organów szkoły (…), organu prowadzącego szkołę (…) oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach szkoły (…).
2.Do kompetencji rady rodziców (…) należy:
1) uchwalanie w porozumieniu z radą pedagogiczną programu wychowawczo‑profilaktycznego szkoły (…);
3) opiniowanie projektu planu finansowego składanego przez dyrektora szkoły.
6. W celu wspierania działalności statutowej szkoły (…), rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł.
Źródło: Ustawa z dn. 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 59, ze zm.).
Rodzic, który jest zaangażowany w życie szkoły i stara się współpracować z nauczycielami na różnych polach działalności szkoły stanowi ważny element społeczności szkolnej. Sam zyskuje możliwość wpływu na jakość pracy szkoły, na poszerzanie jej oferty edukacyjnej, a także staje się pośrednikiem między szkołą a środowiskiem lokalnym. Działania te wpływają pozytywnie na wizerunek szkoły, a więc sposób, w jaki szkoła jest odbierana w najbliższym otoczeniu, także wśród rodziców dzieci, które jeszcze nie są uczniami danej szkoły. Swoją postawą wspiera też rolę szkoły polegającą na kształtowaniu u uczniów postaw prospołecznych i obywatelskich, w tym postawy zaangażowania.
Rada szkoły
Rada szkoły jest organem szkoły, który reprezentuje ogół społeczności szkolnej. W jego skład w równej liczbie wchodzą przedstawiciele nauczycieli, rodziców oraz uczniów. Jest to też jedyny organ, którego istnienie nie jest wymagane przepisami prawa. Rada szkoły jest powoływana do pełnienia funkcji opiniodawczo‑oceniających, kontrolnych i interwencyjnych w szkole. Jej podstawowym zadaniem jest rozwiązywanie takich spraw związanych z funkcjonowaniem szkoły, jak uchwalanie i zmienianie statutu, opiniowanie projektu planu finansowego, wnioskowanie do organu prowadzącego szkołę o zbadanie i dokonanie oceny działalności szkoły, jej dyrektora lub innego nauczyciela czy opiniowanie planu pracy szkoły.
Słowniczek
termin oznaczający stosunki społeczne, które łączą jednostki w grupy i zapewniają ich trwanie
akt prawny regulujący zadania, strukturę organizacyjną oraz sposób działania szkoły
oparty na współpracy grupy osób; działający i podejmujący decyzje zespołowo
harmonogram działań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podejmowanych przez szkołę w danym roku szkolnym; zawiera informacje o konkretnych zadaniach, formach ich realizacji, osobach odpowiedzialnych za ich wykonanie oraz terminach wykonania
Bibliografia
Celuch M., (2012), Organy szkoły – zadania, kompetencje, korzyści ze współpracy, Warszawa: Grupa Wydawnicza Oświata
http://.1procentdlamojejszkoly.pl/spolecznosc_szkolna.html [dostęp: 10.12.2022].
http://kuratorium.waw.pl [dostęp: 10.12.2022].
https://monitorszkoly.pl/artykul/co-wolno-radzie-rodzicow [dostęp: 10.12.2022].
https://monitorszkoly.pl/artykul/ksztaltowanie-pozytywnego-wizerunku-szkoly-w-spolecznosci-lokalnej [dostęp: 10.12.2022].
https://samorzad.ceo.org.pl/material/czym-jest-samorzad-uczniowski [dostęp: 10.12.2022].