Szlachcic – Sarmata. Obraz barokowej szlachty na podstawie tekstu Normana Davisa

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna genealogię Sarmatów,

• podaje definicję pojęcia sarmatyzm,

• zna wyznaczniki sarmatyzmu,

• wie, jaki jest wizerunek Sarmaty.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• interpretować różne teksty literackie,

• czytać ze zrozumieniem i popierać swoje wnioski cytatami z tekstu,

• świadomie posługiwać się poznanymi terminami,

• wskazać i omówić cechy typowego Sarmaty,

• posługiwać się Słownikiem terminów literackich,

• uzasadnić negatywny stosunek do kultury sarmackiej,

• wyszukiwać szczegółowe informacje w tekście.

2. Metoda i forma pracy

Podająca, poszukująca, praca z tekstem, praca ze słownikiem, praca samodzielna.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik do kształcenia literackiego, materiały przygotowane przez nauczyciela, Słownik terminów literackich, przedstawienia barokowych portretów trumiennych (fotografie, reprodukcje malarskie itp.).

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel prosi o odnalezienie hasła sarmatyzm w Słowniku terminów literackich
i zapisanie najważniejszych informacji w zeszytach.

[Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1976, s. 394‑395.]

Nauczyciel podkreśla, ze genealogia sarmatyzmu wiąże się z tzw. mitem sarmackim, który głosi, że Rzeczypospolita była częścią starożytnej krainy – Sarmacji. Szlachta zaś jest potomkiem walecznego rodu Sarmatów.

b) Faza realizacyjna

Uczniowie zapoznają się z tekstem Normana Davisa Sarmaci. [Podręcznik: A. Biała, A. Krawczyk, Język, literatura, kultura. Wypisy i zadania. Podręcznik do języka polskiego dla klasy 1, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2002, s. 255‑258.]

Jednym z celów lekcji jest doskonalenie umiejętności czytania ze zrozumieniem. Nauczyciel zadaje polecenia do tekstu. Uczniowie indywidualnie odpowiadają na polecenia.

1. Opisz typowy dwór szlachecki:

• jego symptomatyczne elementy

• szczególny wygląd

• funkcję, jaką spełniał.

  2. Wylicz niezbędne atrybuty, które powinny znaleźć się w każdym domu szlacheckim.

  3. Jak wyglądał charakterystyczny strój szlachcica:

• moda damska

• moda męska

• dodatki

• fryzury?

  4. Jaką rolę w życiu Sarmatów odgrywała religia? (wypisz ich praktyki religijne, przekonania, formy obchodzenia świąt, obyczaje)

  5. Opisz szlachecki styl życia:

• rodzaje rozrywek

• formy zabawy

• zwyczaje.

  6. Na czym polegało sarmackie zamiłowanie do zbytku?

  7. Ustal hierarchię wartości, którym hołdowali Sarmaci.

  8. Jak kulturę sarmacką oceniają inni?

  9. Jakie możesz wymienić negatywne skutki życia szlachty dla losów kraju?

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel pokazuje uczniom różne portrety trumienne. Po krótkiej prezentacji zadaje pytania:

1. Znając cechy polskiego Sarmaty, wyjaśnij, dlaczego tworzyli portrety trumienne.

2. Jakie wnioski nasuwają ci się po obejrzeniu portretów trumiennych?

3. Opisz wybrany przez ciebie portret.

5. Bibliografia

1. Biała A., Krawczyk A., Język, literatura, kultura. Wypisy i zadania. Podręcznik do języka polskiego dla klasy 1, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2002.

2. Hernas Cz., Barok, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

3. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1976.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Czy dostrzegasz jakieś analogie między sarmackim stylem życia a życiem człowieka w XXI wieku? Napisz na ten temat krótką wypowiedź o charakterze porównania.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak