RuWT0KcC9zWhE1

Ważne daty

ok. 1290 - witraże z kościoła Dominikanów w Krakowie

ok. 1335 r. - witraże z kościoła św. Mikołaja na Nowym Mieście w Toruniu

ok. 1350 witraże dla katedry we Włocławku.

ok. 1350 r. - Tron Łaski ze Świerzawy

1353 - Kodeks lubiński

1380‑1400 r. - witraże z franciszkańskiego kościoła Mariackiego w Toruniu.

ok. 1390 - Poliptyk Grudziądzki

koniec XIV wieku - Psałterz floriański

1421 - Księga miejska z Głubczyc

II poł XIV w. - freski w Siedlęcinie

II poł XIV w. - malowidła ścienne w Niepołomicach,

XIV w. - polichromia kościoła w Dębnie Podhalańskim,

II poł. XIV w. - Ukrzyżowanie na drzewie Jessego, Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, Toruń

ok. 1400 - Święta Anna Samotrzecia

II poł. XIV w./I poł. XV w. - Ukrzyżowanie i Umywanie, freski w krużganku klasztoru w Pelplinie

1447 - Ołtarz św. Barbary

ok. 1450 - Mistrz Opłakiwania, Opłakiwanie z Chomranic

ok. 1450 - Pietà z Tubądzina

lata 60. XV wieku - Mistrz Tryptyku Dominikańskiego, Ucieczka do Egiptu

ok. 1497 - 1500 - Tryptyk Jerozolimski,

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1G6nk5iv8LYD

Pobierz załącznik

Scenariusz zajęć do pobrania.

Plik PDF o rozmiarze 64.07 KB w języku polskim

I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:

I.3. rozumie konteksty kulturowe i uwarunkowania przemian w dziejach sztuki (w tym historyczne, religijne, filozoficzne);

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

II.13.c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

II.15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;

II.16. rozpoznaje podstawowe motywy ikonograficzne, świętych chrześcijańskich, bogów greckich i alegorie wybranych pojęć na podstawie atrybutów;

II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

II.5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;

II.7. rozróżnia podstawowe motywy ikonograficzne;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:

IV.2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

IV.6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

IV.8. wiąże technikę wykonanego dzieła z jego funkcją (fresk, miniatura, malarstwo tablicowe, sztalugowe);

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

Nauczysz się

wskazywać cechy malarstwa gotyckiego w Polsce;

rozpoznawać najważniejsze dzieła malarskie w odniesieniu do ich rodzajów;

przyporządkowywać wskazane dzieła do miejsc, do których zostały stworzone i w których się znajdują;

nazywać tematy i motywy ikonograficzne obecne w wybranych obrazach;

omawiać dzieła pod kątem treściowym i formalnym;

określać cechy formalne właściwe dla malarstwa gotyckiego w Polsce.

Rozwój malarstwa w Polsce o okresie gotyku

Malarstwo gotyckie w Polsce rozwijało się jednocześnie z architekturą i rzeźbą. Już około 1300 roku pojawiły się przykłady malarstwa ściennego. W XV wieku silnie rozwinęło się także malarstwo ołtarzowe i sztalugowe. Początkowo dominował tzw. styl miękki. Jego przedstawiciele ze szkoły małopolskiej łączyli cechy sztuki rodzimej z wpływami bizantyjskimi i włoskimi. Na początku XV wieku artyści ulegli wpływom czeskiego stylu Mistrza z Trzeboni. W okresie panowania Władysława Jagiełły powstały malowidła ścienne, w których pojawiły się wpływy bizantyjsko‑ruskie. Duże znaczenie przypisuje się szkole krakowskiej, która wywarła ogromny wpływ na malarstwo ołtarzowe w Wielkopolsce. Na Pomorzu obecne były cechy malarstwa niderlandzkiego. W końcowej fazie gotyku na terenach Małopolski i w Wielkopolsce pojawił się tzw. styl lśniący o dekoracyjnym i barwnym charakterze. Oprócz malarstwa ściennego i tablicowego rozwijała się także sztuka iluminatorska oraz -w mniejszym stopniu -witrażownictwo. (źródłom580a45f4da2ad6d7_0000000000010źródło)

m580a45f4da2ad6d7_0000000000010

Malarstwo ścienne

Malarstwo ścienne związane było ściśle z architekturą. Miało różny charakter: czysto dekoracyjny, jak polichromia w węższym znaczeniu, czyli nadanie barwy elementom architektonicznym lub też pokrycie ich motywami ornamentalnymi. Znany był na przykład zwyczaj malowania wątku ceglanego na murze pokrytym cienką warstwą tynku. Znaczenie polichromii, wyjątkowo tylko zachowanej, było ogromne - decydowała ona o ostatecznym wyrazie wnętrza. Odrębny rodzaj stanowiło figuralne malarstwo ścienne. Były to zwykle większe cykle, malowane zwłaszcza na ścianach prezbiterium, także naw czy w krużgankach klasztornych. W wieku XIV i XV pojawiły się pojedyncze sceny, umieszczane także na filarach. Były to często obrazy wotywne lub epitafijne, powstające na prywatne zamówienie. Malowidła ścienne wykonywane były na specjalnie przygotowanym tynku - mokrym (al fresco) lub też suchym (al secco), także temperą. Malowanie na świeżym tynku zapewniało większą trwałość malowidłu, gdyż pigment wnikał w podłoże, w Polsce jednak najczęściej stosowano technikę „na sucho”.

Źródło: J. Kębłowski, Polska sztuka gotycka, Warszawa 1983, s. 185‑186

Do najwcześniejszych zabytków XIV‑wiecznego malarstwa ściennego należą malowidła śląskie malowidła o tematyce świeckiej, dekorujące wieżę obronną w Siedlęcinie. Sceny nawiązują do popularnej wówczas poezji rycerskiej i ukazują procesję dworzan. Od strony malarskiej charakteryzują się wyraźnym konturem płaską plamą barwną.

RAY5umN6srhcm1

lustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia gotyckie malowidło ścienne w Siedlęcinie. Ukazuje podzielone na dwa pasy sceny z życia dworskiego. W górnej części znajduje się fragment zamku, król, dworzanie i rycerze na koniach. Dolna część zawiera scenę w lesie z dworzanami na koniach. Obie sceny są oddzielone. — Gotyckie malowidło ścienne, II poł. XIV w., Siedlęcin, Wikimedia, CC BY-SA 3.0

W malarstwie Małopolski II połowy XIV wieku można zauważyć wpływy sztuki czeskiej i włoskiej. Cennym zabytkiem są freski w Niepołomicach, które zdradzają wpływy ze Sieny w sposobie ujęcia i operowania niezwykłą plastycznością, modelunkiem o mocnym światłocieniu i stopniowanym kolorem.

RNrL4ocTyVqMM1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia malowidło ścienne z II poł XIV wieku w Niepołomicach. Ukazuje modlącą się kobietę na niebieskim tle. Postać ma wyciągnięte przed sobą dłonie na znak modlitwy, Ubrana jest w żółtą szatę , a jej głowę oracza nimb. Można ją odczytać jako Matkę Boską. — Malowidło ścienne, II poł XIV w., Niepołomice, www.wikiart.org, domena publiczna

Ogromną wartość mają geometryczne polichromie w Dębnie Podhalańskim, pokrywające całą powierzchnię stropów, trzy ściany prezbiteriumprezbiteriumprezbiterium oraz część naw.

RYuFKxOo1OvCC

Polichromia kościoła w Dębnie Podhalańskim, XIV w., Dębno Podhalańskie, drewnopedia.pl, CC BY 3.0

Tematem często pojawiającym się w XIV‑wiecznych polichromiachpolichromiapolichromiach są święci ustawieni w szeregi, sceny Ukrzyżowania i Sądu Ostatecznego. Na Pomorzu wśród licznie zachowanych malowideł szczególnie wyróżniają się dekoracje malarskie w Bazylice katedralnej św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu, przedstawiające Ukrzyżowanie na Drzewie Jessego oraz otaczające je: Sąd Ostateczny, Mater MisericordiaeMater MisericordiaeMater Misericordiae, Kościół i Synagogę, Legendę o Trzech Żywych i Trzech Zmarłych i personifikacje Cnót i Występków.

RbPOzvbkJWycj1

Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawiająca ukrzyżowanego Jezusa na drzewie Jessego z kościoła św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu z II poł. XIV wieku. Przy krzyżu znajdują się bliscy, święci i aniołowie. Sceny po bokach mają charakter symboliczny i alegoryczny. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.W centrum znajduje się scena Ukrzyżowania na Drzewie Jessego. Belki krzyża zastąpione są – wyrastającymi z boku leżącego ciała Jessego - zielonymi gałęziami z sękami i liśćmi (Drzewo Życia – symbol Zbawienia). 2. Po lewej stronie krzyża stoi pogrążająca się w żalu Synagoga (kościół żydowski), trzymająca symboliczną głowę kozła (starotestamentowe ofiary ze zwierząt), która odrzuciła zapowiadanego Mesjasza. Obok Synagogi przedstawieni są: lamentujący św. Jan Ewangelista, setnik wojsk Piłata z podniesioną ręką, dostojnik żydowski (faryzeusz) w średniowiecznej zbroi rycerskiej. 3. Po prawej stronie krzyża Eklezja z chorągwią zwycięstwa, będąca personifikacja Kościoła chrześcijańskiego, zbiera do kielicha krew Chrystusa. 4. Dolna część malowidła zawiera przedstawienia piekielne z postacią Belzebuba i diabłami, którzy kierują potępione dusze paszczy Lewiatana. 5. W polach w formie czteroliścia znajdują się alegorie cnót (niezachowane) i grzechów w postaci kobiet jadących na zwierzętach: Postać na ośle symbolizuje lenistwo, na koźle - obżarstwo, na niedźwiedziu - gniew, na psie - zawiść, na świni - chciwość, na jeleniu - nieczystość, na koniu – pychę. 6. Przy łożu Jessego znajduje się scena Spotkania trzech żywych i trzech martwych (popularna w średniowieczu legenda). Zmarli przekonują żywych o marności tego, co doczesne (wskazanie całunu grobowego, będącego oznaką nietrwałości rzeczy materialnych. 7. Motyw Mater Miserocordiae (Matki Miłosierdzia), która opiekuńczym płaszczem okrywa wiernych, modlących się ze wzniesionymi ku niej głowami. 8. Nad Ukrzyżowaniem znajduje się scena z Chrystusem na Majestacie otoczonym mandorlą (Sędzia Sprawiedliwy). Po bokach asystują dwie postaci czteroskrzydłowych Serafinów. Dalej – po jednej stronie postać św. Piotra z kluczem, po przeciwnej - Michał Archanioł z mieczem. Za nimi aniołowie obwieszczają dzień sądu, dmąc w trąby.

„Ukrzyżowanie na Drzewie Jessego”, II poł. XIV w., Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty, Toruń, toruntour.pl, CC BY 3.0

Na uwagę zasługują także znajdujące się w prezbiteriumprezbiteriumprezbiterium kościoła św. Tomasza w Nowym Mieście Lubawskim malowidła - najstarsze zachowane na terenie ziemi chełmińskiej, będące przykładem tzw. gotyku linearnego, stylu wywodzącego się z francuskiego malarstwa XIII wieku. Freski na ścianach południowej i północnej przedstawiają cykle postaci usytuowanych w arkadach zamkniętych maswerkowymimaswerkmaswerkowymi szczycikami (Apostołów), Matkę Boską, Alegorię Sprawiedliwości oraz ewangelistów i Doktorów Kościoła. Polichromie te wykazują stylistyczne i kompozycyjne analogie z malowidłami na Jindfichowym Hradcu w Czechach. Na podstawie podobieństw z terenu ziemi chełmińskiej, malowidła z kościoła w Nowym Mieście Lubawskim datować można na okres nieco wcześniejszy niż toruńskie malowidła z kościoła Mariackiego, czyli na lata około 1350‑1360. Uwagę zwraca opracowanie szat, polegające na wprowadzeniu modelowania m.in. fałd przy pomocy smug jaśniejszej barwy. Taki sam sposób modelowania pojawił się w szacie Chrystusa Sędziego z kościoła Św. Jakuba w Toruniu oraz w przedstawieniu Św. Krzysztofa z kościoła Św. Katarzyny w Gdańsku.

RI9NPWzVgODVB1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia malowidła z północnej ściany prezbiterium kościoła św. Tomasza w Nowym Mieście Lubawskim z XIV wieku. Dzieło ukazuje siedem postaci świętych w czerwonych szatach umieszczonych w maswerkowych arkadach. Postacie są zwrócone w różnych kierunkach, sprawiają wrażenie dialogu. U dołu malowidła znajdują się na czerwonym tle białe płótna. — Fragment malowideł na ścianie północnej prezbiterium kościoła św. Tomasza w Nowym Mieście Lubawskim, XIV w., online-skills, CC BY 3.0

W północnym krużganku klasztoru w Pelplinie na jednej ze ścian znajduje się dwustrefowe malowidło ścienne ze sceną Umywania nóg w dolnej oraz Ukrzyżowania oraz postaciami proroków Izajasza i Jeremiasza, opata i mnicha cysterskiego w wyższej strefie. Malowidła pochodzą z II połowy XIV wieku (lub z I polowy XV). Ta dwuczęściowa forma malarska wpisuje się w styl architektoniczny romańskich i gotyckich tympanonówtympanontympanonów z portali gotyckich katedr. Polichromia wykazuje pewne podobieństwa do monumentalnych miniaturowych i panelowych obrazów z XIV, które pojawiły się w północnoniemieckim malarstwie i reprezentują tzw. styl liniowy.

R1OmQaiA0aN7v1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia malowidło „Ukrzyżowanie i Umywanie nóg”, znajdujące się w krużganku północnym zabudowań klasztornych w Pelplinie z I poł. XV wieku. Podzielone jest na dwie części, zamieszczone w łuku ostrym pomiędzy służkami. Górna część Ukazuje scenę Ukrzyżowania . Pod nią, przedzielona pasem znajduje się scena umywania nóg. przez Marie Magdalenę. — „Ukrzyżowanie i Umywanie nóg” w krużganku północnym zabudowań klasztornych w Pelplinie, II poł. XIV w./I poł. XV w.

Malarstwo tablicowe

Malarstwo deskowe, zwane też tablicowym lub sztalugowym, było właściwie jedynym samodzielnym rodzajem malarstwa, choć praktycznie najczęściej wchodziło w skład większej całości, jaką stanowił ołtarz, przeznaczony do określonego wnętrza. Właściwie samodzielne były dopiero epitafia, pojawiające się u nas w samym końcu XIV wieku. Malarstwo deskowe było z reguły malarstwem figuralnym, zarówno gdy przedstawiało - wyjątkowo - pojedyncze postacie, zespoły postaci, sceny czy całe cykle. Nazwa jego pochodzi od podłoża, na którym, na warstwie gruntu, umieszczano właściwe malowidło. Podłożem tym była deska, u nas zwykle lipowa. Malowano techniką temperową. Warstwa pigmentu była nieprzepuszczająca. Malowidło uzupełniały laserunki, nakładane cienką i częściowo przepuszczającą warstwą, a całość pokrywano dla zabezpieczenia werniksem.

Źródło: J. Kębłowski, Polska sztuka gotycka, Warszawa 1983, s. 186‑187

Malarstwo tablicowe w Polsce czasów gotyckich przybierało formę nastaw ołtarzowych i było dziełami najczęściej anonimowych artystów działających w różnych warsztatach, pod wpływem malarstwa czeskiego, włoskiego, niderlandzkiego i niemieckiego. Przykładem oddziaływania sztuki czeskiej, zwłaszcza z kręgu Mistrza Pasji z Wyższego Brodu jest dzieło nieznanego malarza Tron Łaski ze Świerzawy. Prawdopodobnie obraz był częścią dyptykudyptykdyptyku. Oprócz cech czeskich fizjonomia oraz miękki modelunek karnacji świadczą o wpływie malarstwa ze Sieny. Czeskie i zarazem burgundzkie pokrewieństwo widoczne jest także w obrazie Święta Anna Samotrzecia z klasztoru Karmelitów w Strzegomiu. Na uwagę zasługuje idealizacja twarzy św. Anny, plastyczność szat oraz architektonicznie oddany tron.

RGwWBZgLFOmyO1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia „Tron Łaski ze Świerzawy” z I poł. XIV. Ukazuje Boga Ojca siedzącego na tronie i trzymającego krzyż z Chrystusem. Po bokach znajdują się budowle, z których okien wyglądają święci. Postać Boga Ojca i Chrystusa na krzyżu usytuowane są w centrum i są osią symetrii dzieła. Symetrycznie są przedstawione elementy architektoniczne. — Malarz nieznany, „Tron Łaski ze Świerzawy”, 1350 r., Muzeum Narodowe we Wrocławiu, wikimedia.org, domena publiczna.

RMIE9eY3dxSxq1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz „Święta Anna Samotrzecia” z ok. 1400 roku. Ukazuje na tle rozbudowanej, gotyckiej architektury siedzącą św. Annę , trzymającą na kolanach Marie przytulającą Jezusa. Dzieciątko Jezus trzyma w prawej ręce sosułkę – płócienny woreczek wypełniony makiem i nasączony mlekiem - znak duszy ludzkiej karmiącej się Słowem Bożym i zapowiedź Męki Pańskiej. Na sosułce siedzi szczygieł – symbol Pasji. W lewej dłoni św. Anna trzyma różaniec. — Malarz nieznany, „Święta Anna Samotrzecia”, ok. 1400, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, wikimedia.org, domena publiczna

Przykładem natomiast stylu pięknego w malarstwie jest nastawa ołtarzowa wykonana przez artystów wyszkolonych w szkole praskiej. Otwarty poliptykpoliptykpoliptyk w centrum ukazuje dwa obrazy Śmierci i Koronacji Marii, a na skrzydłach bocznych przedstawione są sceny z dzieciństwa Chrystusa. Zamknięta pierwsza para skrzydeł zawiera osiem scen Męki Pańskiej, a na czterech kwaterachkwaterakwaterach zamkniętego ołtarza namalowane został Sąd Ostateczny.

Kliknij na ilustrację, aby wyświetlić dodatkowe informacje.

Rn1AQA6q1mTPn1

Malarz nieznany, „Poliptyk Grudziądzki”, ok. 1390, Muzeum Narodowe w Warszawie,

Ważnym dziełem pochodzącym ze środowiska sądeckiego jest Opłakiwanie z Chomranic - obraz artysty zwanego Mistrzem Opłakiwania, zdradzające artystyczny wpływ malarstwa włoskiego ze Sieny. W obrazie o niezwykle silnym kolorze, podkreślony został linearyzm, jednocześnie autor oddał stany duchowe, przytłumiając akcenty tragiczne i wprowadzając nostalgiczną ciszę i spokój. Dzięki temu scena zyskuje na wzniosłości chwili, powadze i kontemplacji. Mistrz Opłakiwania operuje dekoracyjnymi detalami, widocznymi w stroju Nikodema o bogatym złocistym ornamencie, czy drobiazgowo opracowanej roślinności. Ornamenty roślinne pojawiają się także w złoconym tle.

R1ZY52efhSei71

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Mistrza Opłakiwania, „Opłakiwanie z Chomranic” z ok. 1450 roku. Dzieło prezentuje Jezusa zdjętego z krzyża, nad którym stoją kobiety – jedne modlą się, inne rozmawiają. Ciało Chrystusa leży na całunie podtrzymywanym przez dwóch mężczyzn. Po obu stronach stoją krzyże z dwoma złoczyńcami. Tło wypełnione jest dekoracyjnymi motywami roślinnymi i złocone. — Mistrz Opłakiwania, „Opłakiwanie z Chomranic”, ok. 1450, Muzeum Diecezjalne w Tarnowie,

Dzieło z Chomranic wywarło wpływ na malarstwo małopolskie. Z kręgu warsztatu Mistrza Opłakiwania pochodzi małopolska Pietà z Tubądzina. Tragiczna w wymowie treść ukazana została w bardzo powściągliwy sposób, a zastosowane środki artystyczne nadają przedstawieniu cechy liryczne. Na skraju kompozycji znajduje się klęcząca postać duchownego. Obecność adoranta, w powiązaniu z eschatologiczną symboliką narzędzi Męki Pańskiej (arma passionis) wskazuje na epitafijną funkcję obrazu. (...) Indywidualnym wyróżnikiem tej grupy są akcenty italianizujące. W wyobrażeniu Piety taką genezę ma umiejscowienie Marii u stóp krzyża oraz obecność aniołów. Z kolei twarz Marii oraz sposób ułożenia okalającego. (Źródłom580a45f4da2ad6d7_0000000000011Źródło)

RaFbRmGrBLQWo1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz pochodzący z Warsztatu Mistrza Opłakiwani „Pietà z Tubądzina” z ok. 1450 roku. Ukazuje Maryję w czarnej sukni, trzymająca na kolanach zdjętego z krzyża Chrystusa. Jedną dłonią podtrzymuje jego głowę, drugą trzyma rękę pod łokciem. Jej wzrok skierowany jest na Syna. Po obu stronach znajdują się aniołowie trzymający przedmioty związane z Męką Pańską – włócznię i gąbkę z octem na kiju. Po lewej stronie klęczy ze złożonymi rękoma mężczyzna. Za nim rosną dwa niewielkie drzewa. Tło obrazu jest złote. — Warsztat Mistrza Opłakiwania, „Pietà z Tubądzina”, ok. 1450, Muzeum Narodowe w Warszawie, Wikimedia, domena publiczna

Za dzieło przełomowe w gotyckim malarstwie uważa się Ołtarz św. Barbary z Wrocławia, łączący cechy niderlandzkie, włoskie i środkowoeuropejskie. RetabulumretabulumRetabulum ołtarza jest jednym z pierwszych przykładów gotyckiego realizmu w malarstwie w Europie Środkowej. Pierwotnie ołtarz był poliptykiem. (…)Na rewersach skrzydeł zewnętrznych - widocznych w dni powszednie - widniała scena Koronacji Marii przez Chrystusa na królową Nieba i Ziemi. Pierwsze otwarcie ołtarza ukazywało na ośmiu kwaterachkwaterakwaterach zajmujących wewnętrzne strony (awersy) pierwszej pary skrzydeł i na dwóch wielkich kwaterachkwaterakwaterach tworzących rewersy pary skrzydeł wewnętrznych historię Pasji, śmierci na krzyżu i Zmartwychwstania Chrystusa. Całkowicie otwarty ołtarz (tzw. uroczyste otwarcie) ukazywał opowieść poświęconą św. Barbarze. (…) Dzięki konsekwentnemu konstruowaniu następstwa planów oraz śmiałym skrótom perspektywicznym, służącym wywołaniu wrażenia głębi, odbiorca ma odczucie realnej przestrzeni, w której rozgrywają się wydarzenia, i to mimo pewnego ubóstwa świata przedstawianych rzeczy. Realność ta potęguje się paradoksalnie w reprezentacyjnej i pomyślanej jako pozaczasowa - scenie tablicy środkowej. Postacie trojga świętych, ukazanych środkami malarskiego iluzjonizmu o jakościach plastycznych bliskich rzeźbiarskim, wydają się realnie stać na z pietyzmem oddanej kamiennej posadzce tworzącej proscenium, na przedzie którego odkuto datę (w średniowiecznym zapisie) ukończenia dzieła - rok 1447. (źródłom580a45f4da2ad6d7_0000000000010źródło)

RJmJZFMoPXDHf1

Mistrz Ołtarza św. Barbary, „Ołtarz św. Barbary”, 1447, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Malarzem małopolskim związanym z warsztatami szkoły sądeckiej był autor Ucieczki do Egiptu - kwatery Ołtarza Dominikańskiego, wykonanego dla kościoła Dominikanów w Krakowie. W obrazie został zastosowany tzw. styl łamany, widoczny szczególnie w białych draperiach, a stosowany wcześniej w malarstwie niderlandzkim i austriackim. Postacie ludzkie i osiołek uzyskały trójwymiarową, niemal rzeźbiarską plastyczność. Malarz małopolski zastosował utrzymane w niderlandzkim stylu pejzażowe tło o podwyższonym horyzoncie, w którym - jako pierwszy - wprowadził do sztuki Krakowa rozległy pejzaż z wizerunkiem zamku.

RxnwsqdNZTNmF1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Mistrza Tryptyku Dominikańskiego, „Ucieczka do Egiptu”, będący fragmentem Tryptyku Dominikańskiego. Ukazuje scenę ucieczki Marii, Józefa i Jezusa z Betlejem. Maria z Dzieciątkiem siedzi na ośle. Obok idzie Józef, głowę odwraca w stronę Marii. W tle za postaciami znajduje się daleki pejzaż z rzeką, po której płyną łodzie oraz świątynią. Obraz utrzymany jest w ciemnej tonacji. — Mistrz Tryptyku Dominikańskiego, „Ucieczka do Egiptu” (fragment Tryptyku Dominikańskiego), lata 60. XV wieku, Muzeum Narodowe w Krakowie, artyzm.com, CC BY 3.0

Powiązania z malarstwem środkowoeuropejskim, głównie niemieckim i niderlandzkim widoczne są w gdańskim Ołtarzu Jerozolimskim. Tryptyk Jerozolimski swoją nazwę zawdzięcza przedstawionemu na nim widokowi Jerozolimy. Wykonany został dla jednej z kaplic kościoła Panny Marii w Gdańsku. Retabulum wypełnia cykl scen z życia Chrystusa przedstawionych w kompozycji symultanicznej - ukazującej w jednym obrazie kilka wydarzeń rozgrywających się w różnym czasie. Dobór scen nie jest prostą narracją, lecz wyrażać ma skomplikowane i głębokie treści teologiczne odnoszące się do misji Chrystusa na ziemi, kontynuowanej przez Kościół. (źródłom580a45f4da2ad6d7_0000000000013źródło)

R16mkiwS4U0VO11

Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia otwarty ołtarz zatytułowany „Tryptyk Jerozolimski”. Obraz składa się z czterech części. Skrzydła boczne są ruchome, część środkowa i dolna predella stałe. Każda z nich zawiera inną scenę. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Przedstawione w centrum Spotkanie Jezusa z Samarytanką przy studni stanowi punkt wyjścia dla odczytania programu tryptyku. W czasie rozmowy z Samarytanką Jezus mówił o wodzie żywej, której sam jest dawcą i o wiecznym pokarmie, jakim jest pełnienie woli Ojca. Zapowiedział także ustanowienie Kościoła. Po wypełnionym przez Chrystusa dziele Odkupienia dawcą wody żywej i prawdziwego pokarmu stał się Kościół - poprzez głoszenie Ewangelii oraz udzielane sakramenty chrztu i eucharystii. W sposób symboliczny obrazują to sceny Chrztu Chrystusa oraz Apostołów wracających z miasta, niosących chleb i wino ukazane w tle, a także pierwszoplanowa scena Dwunastoletniego Jezusa nauczającego w świątyni. Głoszonej przez Kościół nauce przeciwstawia się diabeł - książę tego świata ukazany w trzech epizodach Kuszenia Chrystusa . 2. Na lewym skrzydle zobrazowana została apokryficzna historia Cudu ze zbożem, które dojrzało w ciągu jednej nocy dzielącej pościg Heroda za Świętą Rodziną zmierzającą do Egiptu. Żołnierze, dowiedziawszy się, że rodzina o którą pytali przejeżdżała przez wieś w czasie zasiewów, zaniechali dalszej drogi. Poniżej ukazano ewangeliczny epizod Rzezi Niewiniątek. Obie sceny w sposób metaforyczny nawiązują do sakramentów eucharystii (Cud ze zbożem) i chrztu, poprzez ukazanie chrztu krwi męczenników - dzieci betlejemskich. 3. Na prawym skrzydle przedstawiono triumfalny Wjazd Jezusa do Jerozolimy i Przepędzenie przekupniów ze świątyni. Rewersy skrzydeł opowiadają historię Męki Pańskiej – o Ostatniej Wieczerzy do Złożenia do grobu. Predella mieści wizerunki Chrystusa i Apostołów, będących fundamentem instytucji i ducha Kościoła. 4. Predella mieści wizerunki Chrystusa i Apostołów, będących fundamentem instytucji i ducha Kościoła.

„Tryptyk Jerozolimski”, ołtarz otwarty, ok. 1497 - 1500, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Tryptyk Jerozolimski

Polecenie 1

Zapoznaj się z omówieniem Tryptyku Jerozolimskiego przez dr. Antoniego Ziembęm580a45f4da2ad6d7_0000000000014Tryptyku Jerozolimskiego przez dr. Antoniego Ziembę i odpowiedz, czego dowiadujesz się o zleceniodawcach dzieła i wpływach stylistycznych w poszczególnych jego partiach.

m580a45f4da2ad6d7_0000000000011

m580a45f4da2ad6d7_0000000000010

m580a45f4da2ad6d7_0000000000013

m580a45f4da2ad6d7_0000000000014

Malarstwo książkowe

Malarstwo książkowe występuje przez cały okres gotyku. Księgi liturgiczne były jednak często importowane, a równocześnie dostępne głównie duchowieństwu. Natomiast iluminacje stanowiły często ważny łącznik między odległymi nawet środowiskami artystycznymi i były wzorem dla innych rodzajów malarstwa, a także rzeźby. Iluminacje powstawały początkowo głównie w skryptoriach klasztornych. Jednak w wieku XIV coraz częściej stwierdzamy wykonywanie kodeksów na zamówienie feudałów świeckich, przez pisarzy i malarzy pozostających na ich usługach i zapewne pracujących na dworach. Były to zwykle żywoty świętych, modlitewniki, ale także księgi liturgiczne. Iluminacje wykonywane były, jak całe księgi, na pergaminie lub papierze techniką wodną, przy użyciu farb kryjących lub rysowane piórkiem, i często lawowane. Składały się na nie przedstawienia figuralne, ilustrujące tekst, wykonywane często przy użyciu płatkowego złota, nie pozbawione znaczeń symbolicznych, umieszczane w tekście, na przykład ozdoby inicjałów, lub na marginesie karty.

Źródło: J. Kębłowski, Polska sztuka gotycka, Warszawa 1983, s. 185

Malarstwo miniaturowe w Polsce charakter gotycki uzyskało dopiero w XIV wieku. Przykładem iluminacji typowym dla tego okresu jest Żywot św. Jadwigi zawarty w Kodeksie lubińskim z połowy XIV wieku (1353). Pojawiła się w nim idealizacja postaci o smukłej sylwetce, miękkim modelunku malarskim wzbogaconym delikatną linią. Na uwagę zasługuje także wprowadzenie elementów architektury. W miniaturach tych znalazły się także sceny rodzajowe, związane z życiem Jadwigi , zawierające postaci z ludu, realia współczesnego życia, sceny bitewne. Malarz połączył mistycyzm z dekoracyjnością właściwą dla stylu pięknego ze średniowieczna obyczajowością. Stylistycznie, miniatury z Żywotów św. Jadwigi nawiązują do malarstwa czeskiego, jednak o nowym rodzaju narracji, związanym z kulturą rycerską.

R1JIGh5aKZ2VI1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia miniaturę z wizerunkiem św. Jadwigi pochodzącą z „Żywota św. Jadwigi”, Ukazuje kobietę w długiej szarej szacie, stojącą na tle drzwi, po których bokach klęczą donatorzy. Na futrynie drzwi znajdują się budynki. Tło karty jest niezamalowane. — „Żywot św. Jadwigi”, Miniatura z wizerunkiem św. Jadwigi , 1353, . Paul Getty Museum w Malibu, bi.gazeta.pl, CC BY 3.0

RUuZybfqjOhdG1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia rodzinę św. Jadwigi, miniaturę pochodzącą z „Żywota św. Jadwigi”. Pośrodku siedzą: św. Jadwiga i Henryk I Brodaty, od lewej stoją: Gertruda, Agnieszka, Henryk II Pobożny, Bolesław, na dole siedzą Zofia i Konrad Kędzierzawy. Postacie po bokach skierowane są w stronę Jadwigi i Henryka. Nad nimi lub pod nimi znajdują się czerwone podpisy. Tło karty jest niezamalowane. — „Żywot św. Jadwigi”, Rodzina św. Jadwigi (pośrodku siedzą: św. Jadwiga i Henryk I Brodaty, od lewej stoją: Gertruda, Agnieszka, Henryk II Pobożny, Bolesław, na dole siedzą Zofia i Konrad Kędzierzawy , 1353, Paul Getty Museum, Malibu, Wikiemdia, domena publiczna

R1UiKwFwyXB8l1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia Ślub Henryka I Brodatego z Jadwigą z Andechs , miniaturę pochodząca z „Żywota św. Jadwigi”. Przedstawia grupę postaci towarzyszących podczas zaślubin. Pośrodku stoi kapłan i udziela sakramentu. Za postaciami znajduje się pejzaż, ukryty na ostrymi łukami. Tło karty jest niezamalowane. — „Żywot św. Jadwigi”, Ślub Henryka I Brodatego z Jadwigą z Andechs, 1353, Paul Getty Museum, Malibu, Wikiemdia, domena publiczna

Rzo6Hy24Qha5G1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia dwie sceny pochodzące z „Żywota św. Jadwigi”. Na górze z lewej strony znajduje się scena z Jadwigą namawiająca męża do budowy opactwa sióstr cysterek w Trzebnicy, a po prawej budynek w trakcie budowy. Dolna scena przedstawia Jadwigę sprowadzającą do opactwa pierwsze mniszki z Niemiec. Po lewej stoi grupa osób, a po prawej świątynia. Tło karty jest niezamalowane. — „Żywot św. Jadwigi” (na górze: Jadwiga namawia męża do budowy opactwa sióstr cysterek w Trzebnicy; na dole: Jadwiga sprowadza do opactwa pierwsze mniszki z Niemiec), 1353, J. Paul Getty Museum, Malibu, 7cudow.eu, CC BY 3.0

R1Jjl0DCvez651

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia dwie sceny pochodzące z „Żywota św. Jadwigi”. Na górze ukazana jest bitwa pod Legnicą w 1241 r. między wojskami syna św. Jadwigi, Henryka II Pobożnego a mongolskimi najeźdźcami. Scena podzielona na dwie części – po każdej znajdują się przeciwstawne wojska, a nad nimi czerwonym drukiem zamieszczony został komentarz. W dolnej scenie ukazana została śmierć Henryka Pobożnego pod Legnicą – jego duszę oraz dusze innych poległych aniołowie unoszą do nieba. Tło karty jest niezamalowane. — „Żywot św. Jadwigi” (na górze: bitwa pod Legnicą w 1241 r. między wojskami syna św. Jadwigi Henryka II Pobożnego a mongolskimi najeźdźcami; na dole: śmierć Henryka Pobożnego pod Legnicą - jego duszę oraz dusze innych poległych aniołowie unoszą do nieba), 1353, J. Paul Getty Museum, Malibu, 7cudow.eu, CC BY 3.0

Cennym zabytkiem polskiego miniatorstwa gotyckiego jest Psałterz Floriański, pochodzący z końca XIV wieku. Jego twórca skupił uwagę na florystycznej dekoracji marginesów, w którą wplecione są ludzkie i zwierzęce postacie oraz barwne inicjały i motywy astrologiczno‑chrześcijańskie. Dekoracje malarskie wplecione są także między wierszami i kolumnami. Styl miniatur jest syntezą wpływów włoskich i francuskich.

RAY8i7Y77xkYx1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia miniaturę z „Psałterza floriańskiego” z końca XIV wieku. Karta rozpoczyna się inicjałem z literą B. Tekst ułożony jest w dwóch kolumnach. Dokoła znajduje się bordiura barwna z motywami roślinnymi. Tło karty jest niezamalowane. — „Psałterz floriański”, karta 3 recto, koniec XIV wieku, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Wikimedia, domena publiczna

Miniaturzystą, który do śląskiego malarstwa książkowego wprowadził nowy typ dekoracji marginalnej był Jan z Żytawy. W Księdze miejskiej z Głubczyc zastąpił bujną dekorację roślinną charakterystyczną dla wcześniejszych rękopisów oszczędną łodygą z niewielką ilością liści, w której pojawiają się motywy szyszek, rozet, a także nieznane wcześniej w malarstwie śląskim przedstawienia zwierząt i tzw. dzikich ludzi (źródłom580a45f4da2ad6d7_0000000000015źródło). Postacie w jego miniaturach są malowane w konwencji stylu pięknego, często wychodzą poza inicjał. W miniaturach doszukiwano się wpływów czeskich, głównie środowiska praskiego.

R1UtfRc8txWLL1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia miniaturę z „Księgi miejskiej z Głubczyc”. Karta rozpoczyna się inicjałem z literą U. Tekst ułożony jest w dwóch kolumnach. W górnym rogu znajduje się ornament z wici roślinnej. Tło karty jest niezamalowane. — Karta z „Księgi miejskiej z Głubczyc”, 1431, zbiory Archiwum Państwowego w Opolu, nac.gov.pl, CC BY 3.0

m580a45f4da2ad6d7_0000000000015

Malarstwo witrażowe

Malarstwo witrażowe stanowiło niezwykle ważny składnik wystroju gotyckiej architektury. Wiązało się to z wielkością otworów okiennych i pozwalało na świadome operowanie wprowadzonym do wnętrza kolorowym światłem. Była to zasadnicza funkcja artystyczna witraży, bez względu na to, czy miały one charakter czysto ornamentalny, czy figuralny. Technika witrażowa (polegająca na przycinaniu, odpowiednich do rysunku ornamentu czy przedmiotu przedstawienia, kawałków barwnego szkła, oprawianego następnie w ołów) w znacznym stopniu warunkowała artystyczną formę dzieła, choć pewną rolę odgrywał tu rysunek uzupełniający. Syntetyczność i sumaryczność form malarstwa witrażowego była zmienna, zwłaszcza we wcześniejszym okresie. W witrażach, umieszczanych zwykle daleko od oka widza, istotne znaczenie miała wielkość przedstawień, decydująca o ich czytelności. Często jednak witraże złożone były z motywów małych rozmiarów, z drobnych scenek figuralnych uwikłanych w bogatym ornamencie - ich czytelność w normalnych warunkach ekspozycyjnych była minimalna.

Źródło: J. Kębłowski, Polska sztuka gotycka, Warszawa 1983, s. 186

Najstarsze witraże gotyckie w Polsce pochodzą z końca XIII wieku i znajdują się w klasztorze Dominikanów w Krakowie. Wykonane około 1290 roku ujawniają wpływy szkoły witrażownictwa południowoniemieckiego. Dominują w nich kontrasty kolorystyczne czerwieni, błękitu i żółcieni, uproszczony rysunek. W twarzach widoczne są uproszczenia, całość posiada monumentalny charakter. Fundatorem witraży był zapewne książę krakowski Leszek Czarny.

R1bagVQADUvmD1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia witraż ze św. Stanisławem z kościoła Dominikanów z XIII w. Ukazuje świętego frontalnie. ubrany jest w strój biskupi, jego głowę otacza nimb. W ręku trzyma laskę biskupią. Tło witraża jest niebieskie. — Witraż ze św. Stanisławem z kościoła Dominikanów , XIII w., Muzeum Narodowe, Kraków, kultura.malopolska.pl, CC BY 3.0

RHSNSaxNxE8DE1

Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia witraż z Matką Boską z Dzieciątkiem z kościoła Dominikanów z XIII w. Ukazuje Madonnę z małym Jezusem na lewym ramieniu. Ubrana jest w zieloną suknię i czerwony płaszcz. Jezus w zielonkawej szacie odwraca w prawą stronę. Tło witraża jest niebieskie, po bokach znajdują się złote, pionowe pasy. — Witraż z Matką Boską z Dzieciątkiem, z kościoła Dominikanów , XIII w., Muzeum Narodowe, Kraków, galerija.metropolitan.ac.rs, CC BY 3.0

Jednym z ważniejszych ośrodków witrażownictwa w okresie polskiego gotyku był Toruń. Do dziś zachowały się kwaterykwaterakwatery witraży, znajdujące się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Ratuszu Staromiejskim. Ok. 1335 r. powstały witraże dla prezbiterium nieistniejącego już dominikańskiego kościoła św. Mikołaja na Nowym Mieście w Toruniu. Na podstawie zachowanych 20 kwaterkwaterakwater (17 w muzeum w Toruniu i 3 w muzeum w Berlinie) wiadomo, że cała ta pierwotna kompozycja rozmieszczona była w trzech pionowych pasach: w środkowym rząd kwater zajmowały sceny z życia Jezusa, każda w kolistym medalionie, natomiast dwa rzędy boczne zawierały przedstawienia starotestamentowych proroków i patriarchów. Ten sam warsztat witrażowniczy ok. 1350 roku wykonał też witraże dla katedry we Włocławku. Natomiast dla prezbiteriumprezbiteriumprezbiterium fary w Chełmnie warsztat toruński stworzył ok. 1370‑1380 witraże r. z przedstawieniami scen z dzieciństwa i Pasji Chrystusa. Witraże te wykazują wpływy artystycznego środowiska dworu Karola IV w Pradze. Nieco młodsze, bo datowane na lata 1380‑1400 r., są zachowane kwatery witrażowe, pochodzące z franciszkańskiego kościoła Mariackiego w Toruniu.

RWuAUb0wDfiLX11

Gotyckie witraże toruńskie z nieistniejącego kościoła dominikańskiego św. Mikołaja na Nowym Mieście w Toruniu, ok. 1334 r., Muzeum Okręgowe, Toruń, toruntour.pl, CC BY 3.0

R1PLevvyCGHZd11

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia gotyckie witraże z kościoła Mariackiego na Starym Mieście w Toruniu. Pierwszy ukazuje Matkę Boską Bolesną w ciemnym płaszczu, skierowaną w prawą stronę, z wpitym w pierś mieczem. Drugi przedstawia scenę Nawiedzenia z postaciami św. Elżbiety i Marią oraz architektura po lewej stronie. Trzeci ukazuje motyw Zwiastowania z Gabrielem klęczącym przed odwracającą się w jego stronę Marią. Dwie ostatnie sceny ukazane są w obramieniu w kształcie czteroliścia. — Gotyckie witraże toruńskie z przedstawieniem Matki Boskiej Bolesnej, ok. 1380-1400 z kościoła Mariackiego na Starym Mieście w Toruniu oraz ze sceną Nawiedzenia oraz Zwiastowania, ok. 1370-1380, z kościoła farnego w Chełmnie, Muzeum Okręgowe, Toruń, CC BY 3.0

RG1JFnJwE2YkO

Ćwiczenie 1

Do zabytków dobierz miejsca, w których się znajdują.

Muzeum Diecezjalne w Tarnowie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie

„Opłakiwanie z Chomranic”
„Pietà z Tubądzina”
Mistrz Tryptyku Dominikańskiego, „Ucieczka do Egiptu”

RibrIYrXvBgVQ1

Ćwiczenie 2

R1JV3bnLqKTBi

Ćwiczenie 3

Wskaż autora Piety z Tubądzina.

Mistrz Ołtarza św. Barbary
Warsztat Mistrza Opłakiwania
Mistrz Tryptyku Dominikańskiego

R1bjhBRCSuIft1

Ćwiczenie 4

Rg0lksAP6TUb41

Ćwiczenie 5

R1LFZrwr0JEFN1

Ćwiczenie 6

RAgbP47nHdFBU

Ćwiczenie 7

W którym wieku powstały dzieła?

Malowidło ścienne w Niepołomicach - wiek ............
„Pietà z Tubądzina” - wiek ............
„Psałterz floriański” - wiek ............
„Opłakiwanie z Chomranic” - wiek ............

Słownik pojęć

dyptyk

dwuskrzydłowa nastawa ołtarzowa lub dwuskrzydłowy przenośny ołtarzyk

kwatera

czworoboczna płaszczyzna okolona czymś lub wyodrębniona z większej całości

maswerk

ażurowy element dekoracyjny wykonany w kamieniu lub cegle

Mater Misericordiae

Matka Boża Miłosierna, szt. plast. przedstawienie stojącej frontalnie Marii, rozpościerającej nad ludźmi płaszcz opiekuńczy

polichromia

1) wielobarwne malowidła zdobiące ściany, stropy lub sklepienia budowli; znana w starożytności, występowała w kościołach wczesnochrześcijańskich i średniowiecznych; 2) dekoracja malarska rzeźby i wyrobów rzemiosła artystycznego; znana była w starożytności; w średniowieczu rozwinęła się również polichromowana rzeźba, głównie drewniana

poliptyk

wieloskrzydłowy ołtarz szafiasty, charakterystyczny dla gotyku

prezbiterium

(chór) przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa, zazwyczaj wydzielona od nawy

retabulum

zasadnicza rozbudowana część ołtarza nastawa ołtarzowa

tympanon

1. wewnętrzne pole trójkątnego frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą;
2. półokrągłe lub ostrołukowe pole umieszczone w górnej części portalu nad nadprożem

m580a45f4da2ad6d7_0000000000375

Galeria dzieł sztuki

RAY5umN6srhcm1

RNrL4ocTyVqMM1

RUWrMsWrOVtIg1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia wnętrze kościoła w Dębnie Podhalańskim z XIV w,. Ściany i sufit wykonane są z drewna , Gotycki sufit dekorowany jest polichromią zawierająca geometryczne wzory i motywy roślinne. Na ścianie wiszą obrazy o tematyce religijnej. Pośrodku wisi dekoracyjny żyrandol. — Polichromia kościoła w Dębnie Podhalańskim, XIV w., Dębno Podhalańskie, drewnopedia.pl, CC BY 3.0

RI9NPWzVgODVB1

R1OmQaiA0aN7v1

RGwWBZgLFOmyO1

RMIE9eY3dxSxq1

RyASsLsYzaoZm1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia „Poliptyk Grudziądzki” z ok. 1390. Składa się z pięciu skrzydeł, trzech stałych i dwóch ruchomych, Zwieńczony jest ażurowo zakończonymi szczytami w kształcie trójkątów. — Malarz nieznany, „Poliptyk Grudziądzki”, ok. 1390, Muzeum Narodowe w Warszawie,

R1ZY52efhSei71

RaFbRmGrBLQWo1

R8lUEkB55Yrti1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz „Ołtarz św. Barbary”. Dzieło podzielone jest na pięć części. Środkowa scena jest największa –odpowiada czterem kwaterom bocznym; U stóp świętej Barbary trzymającej kościół widoczna jest data 1447. Tło wszystkich scen jest złote. Natomiast scena środkowa dodatkowo zdobiona jest u góry ażurową dekoracją. — Mistrz Ołtarza św. Barbary, „Ołtarz św. Barbary”, 1447, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

RxnwsqdNZTNmF1

R1XMlDm8QRL841

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia otwarty ołtarz zatytułowany „Tryptyk Jerozolimski”. Obraz składa się z czterech części. Skrzydła boczne są ruchome, część środkowa i dolna predella stałe. Każda z nich zawiera inną scenę. — „Tryptyk Jerozolimski”, ołtarz otwarty, ok. 1497 - 1500, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

R1JIGh5aKZ2VI1

RUuZybfqjOhdG1

R1UiKwFwyXB8l1

Rzo6Hy24Qha5G1

R1Jjl0DCvez651

RAY8i7Y77xkYx1

R1UtfRc8txWLL1

R1bagVQADUvmD1

RHSNSaxNxE8DE1

R16FxCrJg8L3n1

Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia gotyckie witraże z nieistniejącego kościoła dominikańskiego św. Mikołaja na Nowym Mieście w Toruniu z ok. 1334 r. Na fotografii przedstawionych zostało pięć witraży z różnymi scenami, które zamieszczone są w okrągłych otokach. — Gotyckie witraże toruńskie z nieistniejącego kościoła dominikańskiego św. Mikołaja na Nowym Mieście w Toruniu, ok. 1334 r., Muzeum Okręgowe, Toruń, toruntour.pl, CC BY 3.0

R1PLevvyCGHZd1

Bibliografia

Kębłowski J., Polska sztuka gotycka, Warszawa 1983

Ks. Liedtke A., Historia sztuki kościelnej w zarysie, Pallotinum, Poznań 1961

Malarstwo Gotyckie w Polsce, opracowanie zbiorowe, Tom 1‑3, , wyd Di G.2013

Muzeum Narodowe w Warszawie. Przewodnik po galeriach stałych i zbiorach studyjnych, Warszawa 2006

http://culture.pl/pl/tworca/jan‑z-zytawy (dostęp z dnia 31.03.2018)

http://cyfrowe.mnw.art.pl (dostęp z dnia 31.03.2018)

http://toruntour.pl/4922/ukrzyzowanie‑i-sad‑ostateczny‑torun‑katedra (dostęp z dnia 31.03.2018)

http://toruntour.pl/2011/dawne‑witraze‑torunskie‑2 (dostęp z dnia 31.03.2018)

Sztuka gotycka w Polsce , cz. III - malarstwo