Ważne daty

Cechy sztuki Półwyspu Iberyjskiego w okresie muzułmańskim - meczety i pałace

RCS7fBmOOnHyN1

Ilustracja przedstawia zdjęcie wnętrza Monasterio de San Miguel de Escalada w Hiszpanii. Kadr ukazuje symetryczne, podłużne wnętrze, podzielone na trzy nawy: środkowa jest najwyższa, przekryta dwuspadzistym drewnianym stropem, boczne są niższe i przekryte płaskim drewnianym stropem. Łuki arkadowe podtrzymywane przez kolumny oddzielają poszczególne części świątyni: nawy boczne oraz prezbiterium. Nad arkadami, ponad stropami naw bocznych, tuż pod stropem dwuspadzistego dachu nawy głównej, na ścianach – w regularnych odstępach znajdują się niewielkie otwory okienne zakończone półokrągłym łukiem. Dwa niewielkie prostokątne otwory okienne znajdują się również w prezbiterium: jedno tuż nad ołtarzem, drugie tuż pod szczytem dachu. We wnętrzu dominują trzy kolory: odcienie beżu (kolumny), biel (ściany), ciemny brąz (stropy).

RysqewkSc8YBv1

Ilustracja przedstawia fotografię Wielkiego Meczetu w Kordobie. Zdjęcie ukazuje budynek, przed którym znajduje się ogród z drzewami, wokół zabudowania miejskie, a w oddali panorama na wzgórza. Meczet wraz z jego zabudowaniami dominuje nad miastem, od którego oddzielony jest wysokim murem. Tuż za nim znajduje się niska zwarta zabudowa jednakowych, wąskich i długich krytych dwuspadzistym dachem, obiektów. Za nimi rozpościera się Wieki Meczet, wyraźnie górujący nad całą okolicą. Wrażenie monumentalności potęguje rytm niskich zabudowań poprzedzających świątynię.

RnvSAhfzomIRq1

lustracja przedstawia zdjęcie Pałacu w Sewilli. Zdjęcie ukazuje dziedziniec zespołu pałacowego od strony wejścia, przed którym spacerują turyści. Fotografia wykonana jest od strony wejścia na dziedziniec – świadczą o tym fragmenty nierównego muru po obu stronach ilustracji. Zabudowa jest dwukondygnacyjna, z prawej strony na obydwu kondygnacjach znajdują się krużganki, z lewej strony budynek jest ujęty w dużym skrócie perspektywicznym. Na wprost, na niższej kondygnacji znajdują się krużganki, za którymi jest biała ściana, powyżej – otwory naprzemiennie szerokie i wąskie. Na środku fasady pałacu, na drugiej kondygnacji, znajdują się trzy wysokie otwory okienne: triforium - dokładnie nad wejściem, a po obydwu stronach środkowego okna – biforia.

R18a4hH5HI4tU1

Ilustracja banerowa przedstawia fragment Minaretu na tle gór i jasnego nieba.

Rkszeaxy5WdBx1

Ilustracja przedstawia wnętrze budynku meczetu z mihrabem i minbarem. Na pierwszym planie znajduje się posadzka w geometryczne wzory, w oddali cały kadr wypełnia mihrab po lewej stronie i minbar po prawej. Mihrab jest półokrągłą wnęką zwieńczoną podwójnym półokrągłym łukiem, wspartym na podwójnych kolumnach. Minbar stojący po prawej stronie od mihrabu - jest podwyższeniem o schodkowej, wysokiej podstawie i kształcie zbliżonym do krzesła. Z przodu znajduje się wysoka prostokątna ścianka, pełniąca funkcję częściowej osłony minbaru. Całość jest dekorowana geometrycznymi ornamentami.

Półwysep Iberyjski został zasiedlony przez Arabów i Berberów, zwanych powszechnie Maurami, w czasie wielkiej ekspansji Islamu, która rozpoczęła się po śmierci Proroka Mahometa. Maurowie z Północnej Afryki na teren półwyspu dotarli w początku VIII w. – ich osadnictwo objęło niemal cały jego teren. Ekspansję islamu w Eurpie powstrzymał dopiero frankijski władca Karol Młot. Muzułmańską Hiszpanią, zwaną Al‑Andalus, początkowo rządzili wygnani z Bliskiego Wschodu przedstawiciele rodu Umajjadów. Z czasem jednolite państwo zaczęło rozpadać się na rząd mniejszych władztw muzułmańskich, zwanych taifami. W całym tym okresie Muzułmańscy władcy wznosili meczety i pałace, zaś ludność innych wyznań budowała własne świątynie, które łączyły cechy lokalnych tradycji i architektury islamskiej. Mozarabowie, tak zwano zamieszkujących półwysep chrześcijan, którzy wznosili w średniowieczu swoje kościoły, ich eklektyczny styl architektoniczny nazywa się stylem mozarabskim.

Najbardziej znanymi przykładami islamskiej architektury w Hiszpanii są andaluzyjskie zespoły zabytków: pałace i meczety, jak Wielki Meczet w Kordobie, warowny zespół pałacowy w Grenadzie, Sewilli czy Maladze. Zabytki z tego okresu, nieraz znacznie przebudowane, znajdują się w wielu mniejszych miastach Hiszpanii. Najważniejszą dla muzułmanów budowlą było miejsce spotkań modlitewnych, czyli meczetMeczetmeczet. Głównymi elementami przestrzeni meczetu są: minaretMinaretminaret – wieża, z której mężczyzna zwany muezzinem nawołuje wiernych do modlitwy, dziedziniec ze studnią, główne pomieszczenie do modlitwy - haram, z minbaremMinbarminbarem, czyli kazalnicą oraz mihrabemMihrabmihrabem -znajdującą się w pobliżu niszą wyznaczającą kierunek Mekki.

Wczesna architektura muzułmańska

RdkKdbcsMjV741

Ilustracja przedstawia mapę Emiratu Grenady. Na mapie zaznaczone są miejscowości.

RQG8jjQuUN9DD1

Ilustracja przedstawia mapę Emiratu Kordoby. Na mapie zaznaczone są miejscowości.

Europejska sztuka okresu średniowiecza to nie tylko sztuka kręgów chrześcijaństwa łacińskiego i wschodniego, ale również sztuka innych religii: muzułmańskiej i żydowskiej. Na dzisiejszych zajęciach omówimy główne cechy upodobań artystycznych zamieszkujących w średniowieczu tereny dzisiejszej Hiszpanii i Portugalii muzułmanów. Ludzie ci, zwani potocznie Maurami, w początku VIII w. (w czasach wielkiej ekspansji islamu) opanowali niemal cały Półwysep Iberyjski, pokonani zaś zostali ostatecznie przez katolickich władców Hiszpanii w 1492 r. (upadek Emiratu Grenady).

Wczesną architekturę muzułmańską w Hiszpanii cechuje obecność dekoracji takich, jak: fryzy kaligraficzne (czyli ozdobne napisy w języku arabskim), dekoracje geometryczne, ażurowe okna typu celosiaCelosiacelosia oraz dekoracja roślinna, czyli maureskaMaureskamaureska. Wraz z rozwojem sztuki na Półwyspie Iberyjskim, w architekturze pałacowej obok wymienionych wcześniej dekoracji pojawiają się kolorowe płytki ceramiczne. Sklepienia pałaców pokrywano często wymyślnymi boazeriami. Geometryczną drewnianą dekorację sufitów nazywamy z hiszpańskiego artesonadoArtesonadoartesonado.

Charakterystycznymi formami stosowanymi zarówno we wnętrzach, jak i na fasadach budowli, w oknach, drzwiach, wjazdach bramnych i na ścianach są różnego rodzaju łuki. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych motywów jest łuk półkolisty i podkowiasty, którego przykłady znamy m.in. z tzw. fal w Mezquicie w Kordobie oraz ozdobny łuk wielolistny. Charakterystycznym dla architektury muzułmańskiej jest także łuk ostry, jak ten z zamku w Denii. Prócz łuków, z kolumnami w architekturze muzułmańskiej związane są różne rodzaje kapiteli. Jednym z najbardziej wyszukanych głowic kolumn jest dekoracja stalaktytowa. Dekorację tę stosowano także w kopułach, których różne rodzaje występowały powszechnie w budownictwie muzułmańskim.

Po upadku EmiratuEmiratEmiratu Grenady - ostatniego bastionu muzułmanów w Hiszpanii w sztuce Półwyspu Iberyjskiego nie zanikły tradycje budownictwa islamskiego. W odbitych przez katolickich władców Hiszpanii pojawił się styl łączący osiągnięcia architektury islamskiej z zasadami budownictwa chrześcijańskiego – styl mudejarStyl mudejarstyl mudejar. Meczety zaczęto przekształcać w katedry, niektóre minarety, jak w na przykład Giralda w Sewilli czy Jerez włączone zostały do zespołów architektonicznych nowych katedr jako dzwonnice, a arabeskaArabeskaarabeska i maureskaMaureskamaureska, czyli stylizowane plątaniny wici i liści, ponownie zdobyły popularność w okresie renesansu.

RQ7WLUeEDo0G31

Ilustracja przedstawia dekoracje muzułmańskie w Grenadzie. Zdjęcie ukazuje bogato zdobione ściany budynku z otworami zwieńczonymi łagodnymi ostrołukami. Wszystkie elementy są pokryte ornamentami w jednolitej tonacji barwnej w odcieniach jasnego miodowego koloru. Kształty dekoracji są różnorodne z przewagą roślinnych i geometrycznych.

Roz0t7rmhNtyq1

Ilustracja przedstawia fotografię sali kolumn w Wielkim Meczecie w Kordobie. Wnętrze jest wypełnione kolumnami wspierającymi dwukondygnacyjne arkady. Są one równomiernie umieszczone w całym pomieszczeniu. Niezwykłość spiętrzonych kolumn sprawia, że wnętrze nie tylko jest wyższe, ale wydaje się nie mieć końca. Dodatkowo zastosowanie naprzemienności w kolorystyce łuków arkadowych: czerwieni i bieli potęguje wrażenie nieskończoności, nadając jednak niespotykanej lekkości.

RF7vyNiYCLGWN1

Ilustracja przedstawia krużganki pałacu w Grenadzie. W kadrze znajduje się ujęcie górnej części łuków arkadowych, widzianych od wewnątrz, w dużym skrócie perspektywicznym wraz z fragmentem płaskiego stropu. Wszystkie elementy są misternie dekorowane ażurowymi ornamentami ściśle przylegającymi do powierzchni. Całość jest utrzymana w jednolitej, tonacji barwnej: odcieniach rozbielonego, jasnego brązu.

R1KXDXWGsa0MO1

Ilustracja ukazuje część katedry w Sewilli. Z prawej strony pionowego kadru, większą jego część zajmuje smukła wieża, wyraźnie górująca nad horyzontalną zabudową. Na pierwszym planie znajduje się plac, a w niedalekiej odległości od katedry – fontanna. Wieża ma kształt wydłużonego prostopadłościanu, u szczytu którego jest pięć otworów wypełniających całą szerokość wieży, z czego środkowy otwór jest wyraźnie największy. Kolejny element wieży, węższy, zawiera jeden duży otwór. Całość jest zwieńczona posągiem. Wieża jest dekorowana ażurowym ornamentem, umieszczonym w kilku pionowych prostokątach, symetrycznie, po obydwu stronach środkowej części wieży. Część środkowa wieży zawiera niewielkie otwory, które z tej odległości nie dobrze widoczne. Katedra jest sfotografowana na tle lekko zachmurzonego nieba.

Mezquita w Kordobie oraz meczet Al‑Azhar w Kairze

Słownik pojęć

Źródło:
1. sjp.pwn.pl
2. Autor opracowania

Galeria dzieł sztuki

RCS7fBmOOnHyN1

Ilustracja przedstawia zdjęcie wnętrza Monasterio de San Miguel de Escalada w Hiszpanii. Kadr ukazuje symetryczne, podłużne wnętrze, podzielone na trzy nawy: środkowa jest najwyższa, przekryta dwuspadzistym drewnianym stropem, boczne są niższe i przekryte płaskim drewnianym stropem. Łuki arkadowe podtrzymywane przez kolumny oddzielają poszczególne części świątyni: nawy boczne oraz prezbiterium. Nad arkadami, ponad stropami naw bocznych, tuż pod stropem dwuspadzistego dachu nawy głównej, na ścianach – w regularnych odstępach znajdują się niewielkie otwory okienne zakończone półokrągłym łukiem. Dwa niewielkie prostokątne otwory okienne znajdują się również w prezbiterium: jedno tuż nad ołtarzem, drugie tuż pod szczytem dachu. We wnętrzu dominują trzy kolory: odcienie beżu (kolumny), biel (ściany), ciemny brąz (stropy).

RysqewkSc8YBv1

Ilustracja przedstawia fotografię Wielkiego Meczetu w Kordobie. Zdjęcie ukazuje budynek, przed którym znajduje się ogród z drzewami, wokół zabudowania miejskie, a w oddali panorama na wzgórza. Meczet wraz z jego zabudowaniami dominuje nad miastem, od którego oddzielony jest wysokim murem. Tuż za nim znajduje się niska zwarta zabudowa jednakowych, wąskich i długich krytych dwuspadzistym dachem, obiektów. Za nimi rozpościera się Wieki Meczet, wyraźnie górujący nad całą okolicą. Wrażenie monumentalności potęguje rytm niskich zabudowań poprzedzających świątynię.

RnvSAhfzomIRq1

lustracja przedstawia zdjęcie Pałacu w Sewilli. Zdjęcie ukazuje dziedziniec zespołu pałacowego od strony wejścia, przed którym spacerują turyści. Fotografia wykonana jest od strony wejścia na dziedziniec – świadczą o tym fragmenty nierównego muru po obu stronach ilustracji. Zabudowa jest dwukondygnacyjna, z prawej strony na obydwu kondygnacjach znajdują się krużganki, z lewej strony budynek jest ujęty w dużym skrócie perspektywicznym. Na wprost, na niższej kondygnacji znajdują się krużganki, za którymi jest biała ściana, powyżej – otwory naprzemiennie szerokie i wąskie. Na środku fasady pałacu, na drugiej kondygnacji, znajdują się trzy wysokie otwory okienne: triforium - dokładnie nad wejściem, a po obydwu stronach środkowego okna – biforia.

R18a4hH5HI4tU1

Ilustracja banerowa przedstawia fragment Minaretu na tle gór i jasnego nieba.

Rkszeaxy5WdBx1

Ilustracja przedstawia wnętrze budynku meczetu z mihrabem i minbarem. Na pierwszym planie znajduje się posadzka w geometryczne wzory, w oddali cały kadr wypełnia mihrab po lewej stronie i minbar po prawej. Mihrab jest półokrągłą wnęką zwieńczoną podwójnym półokrągłym łukiem, wspartym na podwójnych kolumnach. Minbar stojący po prawej stronie od mihrabu - jest podwyższeniem o schodkowej, wysokiej podstawie i kształcie zbliżonym do krzesła. Z przodu znajduje się wysoka prostokątna ścianka, pełniąca funkcję częściowej osłony minbaru. Całość jest dekorowana geometrycznymi ornamentami.

RQ7WLUeEDo0G31

Ilustracja przedstawia dekoracje muzułmańskie w Grenadzie. Zdjęcie ukazuje bogato zdobione ściany budynku z otworami zwieńczonymi łagodnymi ostrołukami. Wszystkie elementy są pokryte ornamentami w jednolitej tonacji barwnej w odcieniach jasnego miodowego koloru. Kształty dekoracji są różnorodne z przewagą roślinnych i geometrycznych.

Roz0t7rmhNtyq1

Ilustracja przedstawia fotografię sali kolumn w Wielkim Meczecie w Kordobie. Wnętrze jest wypełnione kolumnami wspierającymi dwukondygnacyjne arkady. Są one równomiernie umieszczone w całym pomieszczeniu. Niezwykłość spiętrzonych kolumn sprawia, że wnętrze nie tylko jest wyższe, ale wydaje się nie mieć końca. Dodatkowo zastosowanie naprzemienności w kolorystyce łuków arkadowych: czerwieni i bieli potęguje wrażenie nieskończoności, nadając jednak niespotykanej lekkości.

RF7vyNiYCLGWN1

Ilustracja przedstawia krużganki pałacu w Grenadzie. W kadrze znajduje się ujęcie górnej części łuków arkadowych, widzianych od wewnątrz, w dużym skrócie perspektywicznym wraz z fragmentem płaskiego stropu. Wszystkie elementy są misternie dekorowane ażurowymi ornamentami ściśle przylegającymi do powierzchni. Całość jest utrzymana w jednolitej, tonacji barwnej: odcieniach rozbielonego, jasnego brązu.

R1PeMhzaZSUH81

Ilustracja przedstawia zdjęcie zabytku architektury Islamu. Na zdjęciu ukazany jest budynek, w którego tle rozciągają się góry.

R1AMOnfuLsGkO1

Ilustracja przedstawia wnętrze meczetu z minbarem. Cały kadr wypełni minbar - podwyższenie o schodkowej, wysokiej podstawie i kształcie zbliżonym do krzesła. Z przodu znajduje się wysoka prostokątna ścianka, pełniąca funkcję częściowej osłony minbaru. Nad siedziskiem znajduje się baldachim zwieńczony kulą. Całość jest dekorowana misternymi, ażurowymi geometrycznymi i roślinnymi ornamentami.

R1KXDXWGsa0MO1

Ilustracja ukazuje część katedry w Sewilli. Z prawej strony pionowego kadru, większą jego część zajmuje smukła wieża, wyraźnie górująca nad horyzontalną zabudową. Na pierwszym planie znajduje się plac, a w niedalekiej odległości od katedry – fontanna. Wieża ma kształt wydłużonego prostopadłościanu, u szczytu którego jest pięć otworów wypełniających całą szerokość wieży, z czego środkowy otwór jest wyraźnie największy. Kolejny element wieży, węższy, zawiera jeden duży otwór. Całość jest zwieńczona posągiem. Wieża jest dekorowana ażurowym ornamentem, umieszczonym w kilku pionowych prostokątach, symetrycznie, po obydwu stronach środkowej części wieży. Część środkowa wieży zawiera niewielkie otwory, które z tej odległości nie dobrze widoczne. Katedra jest sfotografowana na tle lekko zachmurzonego nieba.

R8PQkBGydbPD31

Ilustracja przedstawia kolumnę, która jest częściowo zniszczona. W kadrze, w ujęciu nieco od dołu, znajduje się górna część gładkiej kolumny z głowicą i fragmentem łuków arkadowych. Głowica kolumny reprezentuje typ stalaktytowy, charakterystyczny dla architektury islamu.