Sztuka ludowa oraz jej twórcy w naszym regionie
Scenariusz lekcji – Sztuka ludowa oraz jej twórcy w naszym regionie
Cele lekcji
Zapoznanie z przejawami twórczości ludowej naszego regionu.
Poznanie twórców ludowych – mieszkańców naszej miejscowości.
Oglądanie wytworów, dzieł sztuki ludowej stanowiących eksponaty Regionalnej Izby Pamięci.
Zdobywanie informacji o materiałach i narzędziach stosowanych przez artystów dawnej wsi.
Próba oceny form przestrzennych – (pająki ze słomy, kwiaty z bibuły, słomiane koszyczki) i kompozycji płaskich – (wycinanki z papieru, wyklejanki ze słomki) pod kątem użytych środków artystycznych i pełnionych funkcji.
Poszukiwanie motywacji do działania praktycznego inspirowanego sztuką ludową.
Odkrywanie nowych fascynacji i przeżyć artystycznych.
Rozbudzanie szacunku do twórczości naszych przodków i krzewienie problematyki regionalnej.
Cele operacyjne:
Kategoria A: Zapamiętywanie wiadomości.
Uczeń:
Wymieni główne dziedziny sztuki ludowej.
Poda przykłady plastyki obrzędowej wykonywanej przy różnych okazjach.
Poda znanych twórców swojej miejscowości, gminy.
Kategoria B: Rozumienie wiadomości.
Uczeń:
Rozpoznaje i nazywa podstawowe techniki plastyczne.
Wymieni święta i zwyczaje związane ze zdobieniem i tworzeniem typowego dla wsi rękodzieła.
Kategoria C: Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych.
Uczeń:
Uczeń wyszukuje i stosuje informacje o sztuce ludowej w dostępnych źródłach.
Prawidłowo uzupełnia karty pracy.
Kategoria D: Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych.
Uczeń:
Potrafi opisać dawne zwyczaje i obrzędy.
Scharakteryzuje przykładowe wytwory plastyki obrzędowej oraz stosowane materiały.
Twórczo wypowie się na wskazany temat związany ze sztuką ludową.
Nabywa inspiracji i przemyśleń do własnych działań plastycznych.
Cele operacyjne realizowane z celami emocjonalnymi:
Dostrzega znaczenie i wartość sztuki ludowej.
Pogłębia wrażliwość estetyczną.
Rozwija zainteresowania regionalne.
Umiejętności nabyte w czasie lekcji:
Zapoznanie się z przejawami sztuki ludowej i twórcami własnego regionu.
Poznanie przykładów dawnej obrzędowości ludowej.
Zdobycie informacji o stosowanych materiałach i narzędziach wykorzystywanych przez rodzimych twórców.
Rozbudzenie szacunku do twórczości naszych przodków.
Metoda i forma pracy
Forma pracy: zbiorowa, grupowa, indywidualna.
Metody: problemowa (uczniowie korzystają ze źródeł, zbierają świadectwa i opracowują je), pokaz (eksponatów Regionalnej Izby Pamięci), praca ze źródłami informacji.
Środki dydaktyczne
Fryś‑Pietraszowa E., Kunczyńska‑Iracka A., Prokopek M., wyd. Arkady, Warszawa 1988.
Hryń‑Kuśmierek R., Śliwa Z., Encyklopedia tradycji polskich i Polskie zwyczaje świąteczne, Podsiedlik‑Raniowski i Spółka, Poznań 2000..
Lekcję zaplanowałam w naszym minimuzeum, czyli Regionalnej Izbie Pamięci. Chcę zapoznać uczniów z przejawami sztuki ludowej oraz jej twórcami na naszym terenie – praca w grupach. Poprzez analizę i oglądanie dawnych wytworów naszych rodzimych twórców, uczniowie zdobywają wiedzę na temat materiałów twórczych i form plastyki obrzędowej typowej w tym regionie. Dowiadują się, w jaki sposób zostały wykonane, do czego służyły i przy jakich okazjach powstawały. Celem moich działań jest rozbudzenie ciekawości i zainteresowanie folklorem, szukanie nowych pomysłów do własnej twórczości inspirowanej sztuką ludową oraz kontynuowanie tradycji.
Oglądanie eksponatów. Czas pracy – 10 minut
Zapoznajemy się ze zbiorami naszego miejscowego minimuzeum, które znajduje się niedaleko szkoły.
Izba regionalna jest połączona z klasą, w której można prowadzić lekcje.
Uczniowie swobodnie przechodzą wokół zgromadzonych eksponatów.
Zainteresowanym uczniom udzielam wskazówek co do nazw nietypowych, dawno zapomnianych przedmiotów codziennego użytku, elementów stroju, dokumentów.
Wymieniamy nazwy działów poszczególnych zbiorów.
Kieruję uwagę na rękodzieło ludowej twórczyni naszej miejscowości – Pani Władysławy Grudzińskiej.
Zapoznanie z tematem lekcji i określenie zadania.
Faza realizacyjna
Podział klasy na grupy. Czas pracy – 5 minut.
Dzielimy się na 5 grup.
Każda grupa dostaje do analizy jeden z eksponatów: pająka ze słomy, koszyczki ze słomy i innych materiałów, wycinanki z papieru, bibułkowe kwiaty i słomkowe wyklejanki.
Zadaniem każdej grupy jest określić materiał, technikę, sposób wykonania oraz przyczynę, dla którego rękodzieło zostało wykonane.
Uczniowie swoje odkrycia zapisują w kartach pracy, podając nazwę dzieła i jego opis według wzoru.
Relacja prac grup zadaniowych. Czas pracy – 5 minut.
Wyjaśniamy i dyskutujemy.
Odczytujemy efekty pracy grup zadaniowych.
(W opisie poszczególnych dzieł plastyki obrzędowej pojawił się najczęściej wymieniany materiał, jakim była słoma, bibuła, kolorowy papier).
Wspólnie poprawialiśmy określenia nazw technik i form plastycznych:
Pająk – forma przestrzenna,
Koszyczki – forma przestrzenna,
Wycinanki z papieru – forma płaska, ornament roślinny,
Bibułkowe kwiaty – forma przestrzenna,
Wyklejanki – forma płaska, kompozycja otwarta, temat dowolny – życie wsi.
Postawienie pytania problemowego: Czy słoma to środek artystyczny? Czas pracy – 10 minut.
Zadaniem uczniów jest przypomnienie znanych technik i środków plastycznych poznanych na lekcjach plastyki.
Utrwalanie wiadomości na temat stosowanych środków wyrazu artystycznego (kreska, plama, bryła).
Ukierunkowanie rozważań uczniów do pogrupowania rękodzieła na płaskie i przestrzenne.
Podczas tworzenia kompozycji płaskich powstaje:
rysunek posługujący się kreską i narzędziami do rysowania,
malarstwo tworzone plamą przy wykorzystaniu farb wodnych, olejnych,
kolaż z różnych materiałów, gazet, kolorowego papieru, tkanin.
Tworząc kompozycje przestrzenne powstaje:
rzeźba z drewna, gliny, kamienia,
płaskorzeźba, relief z drewna, kamienia, masy papierowej,
mobile czyli duże kompozycje przestrzenne z różnych materiałów (metalu, szkła, drewna), np. Wieża Eiffla (z metalu),
Ponowienie pytania problemowego: Czy potraktować „słomę” jako środek artystyczny?
Uczniowie po oglądaniu wytworów ze słomy dochodzą do wniosku, że słoma może być środkiem do tworzenia kolażu – wyklejanki, czyli kompozycji płaskiej, jak również do tworzenia kompozycji przestrzennych, takich jak mobile, tylko że w mniejszych rozmiarach.
Praca z encyklopediami sztuki ludowej. Czas pracy – 10 minut.
Uczniowie wyszukują poznane rękodzieło, starając się odpowiedzieć, kiedy tworzono plastykę obrzędową, i uzupełniają karty pracy.
Najczęstszą okazją tworzenia pająków ze słomy ozdabianych bibułkowymi kwiatami były święta Bożego Narodzenia, kiedy to wieszano „u powały” chałupy wielkie krystaliczne pająki albo podłaźniki, mające chronić ludzi i ich dobytek od wszelkiego zła, lecz również zapewnić szczęście i dobrobyt w nadchodzącym roku.
W okresie Wielkanocy, po wielkim sprzątaniu, domy i obejścia ozdabiano kwiatami w doniczkach (koszyczkach ze słomy), malowano szlaczki na ścianach, przyklejano malowanki na papierze albo wycinanki. Pod sufitem zawieszano pająki ze słomy, wydmuszek, kolorowych papierków i piórek; w domu i na podwórzu wysypywano wzory z piasku.
Ocena wartości artystycznej dzieł sztuki ludowej. Czas trwania – 5 minut.
Prowokujemy uczniów do wypowiadania swoich sądów na temat sztuki ludowej w ogóle, a przede wszystkim na temat omawianych dzieł Pani Władysławy Gruzińskiej.
Polecamy zapisać zadanie domowe – Napisz notatkę bibliograficzną o Władysławie Gruzińskiej – twórczyni ludowej.
Zobacz zdjęcia z lekcji:
5. Bibliografia
Fryś‑Pietraszowa E., Kunczyńska‑Iracka A., Prokopek M., wyd. Arkady, Warszawa 1988.
Hryń‑Kuśmierek R., Śliwa Z., Encyklopedia tradycji polskich i Polskie zwyczaje świąteczne, Podsiedlik‑Raniowski i Spółka, Poznań 2000.