Ważne daty

Wprowadzenie

Grecy byli bardzo uzdolnieni artystycznie i intelektualnie, chętnie też przejmowali od innych dobre wzory, przekształcając je na swój sposób i stosownie do potrzeb. Element rodzimy jest jednak dominujący.

Rozróżniamy trzy okresy rozwoju sztuki greckiej.

1. Okres archaiczny (ok. X–VI w. p.n.e.) – epoka, w której centra kultury leżą poza Europą (Milet i Efez w Azji Mniejszej).

2. Okres klasyczny (V i IV w. p.n.e.) – epoka największych osiągnięć w dziedzinie architektury i rzeźby. Na czoło wśród poleis greckich wysuwają się Ateny, wspaniale rozwija się malarstwo ścienne i sztalugowe.

3. Okres hellenistyczny (III i II w. p.n.e.) – epoka wspaniałego i różnorodnego rozwoju sztuki, rozwoju miast, nasilenia się wschodnich wpływów, a także rozkwitu nauki, literatury i sztuki w Aleksandrii. Stworzono wtedy pierwsze instytucje naukowe: Bibliotekę i Musejon.

Malarstwo wazowe

Grecy najwyżej cenili malarstwo, jednak obrazy – tablicowe i ścienne – mistrzów takich jak: Zeuksis, Polignot i Parrasjos nie przetrwały do naszych czasów, przetrwało za to malarstwo „wazowe”.

Powszechnie używane przez Greków naczynia ceramiczne miały przede wszystkim charakter użytkowy. Dzięki temu, że dobrze wypalona glina jest niezwykle trwała, wiele naczyń ocalało, pokazując, jak zmieniały się sposoby ich dekorowania. Najbardziej znane nam style czarno- i czerwonofigurowy korzystały z praktyki starszych garncarzy i malarzy, którzy działali od IX w. p.n.e., rozwijając style geometryczny i orientalizujący.

Wiek VIII to okres pełni stylu geometrycznego. Najbardziej charakterystyczną cechą takiej dekoracji był jej horyzontalny układ, geometryczne motywy o układzie linii łamanej pod kątem prostym, tzw. meander. Motyw ten jest znany i używany w ornamentyce i sztukach dekoracyjnych do dziś. Styl geometryczny najpełniej przejawił się w Attyce i zachował na wielu naczyniach związanych z rytuałami pogrzebowymi. Były to albo dary grobowe, albo urny.

R1UDfqSgYR0U31

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na wazę attycką wykonaną w stylu geometrycznym. Waza jest wysoka, kształtem przypomina czajnik, ma duże ucho oraz pokrywkę oraz brązowe ścianki. Pochodzi z VIII wieku przed naszą erą.

Jednym z pierwszych miast, w których zarysowały się tendencje orientalizujące (koniec VIII w.), był Korynt – centrum produkcji naczyń ceramicznych, szczególnie luksusowych: na oliwę, pachnidła, drobiazgi. Kompozycja malowidła nie różniła się od geometrycznej, jednak pasy dekoracji były znacznie szersze i wypełnione formami zwierzęcymi (były to jelenie, barany, lwy, antylopy, sfinksy i gryfy) i roślinnymi (np. palmetami, lotosami). Charakterystyczną cechą stylu orientalizującego był horror vacuiHorror vacuihorror vacui – unikanie wolnej przestrzeni. Pomiędzy sylwetkami zwierząt malarz umieszczał zatem motywy rozetek, kropek, kwiatów itd.

Naczynia te różniły się od ceramiki w stylu geometrycznym także kolorystyką.

R1Nn66uqy4uQy1

Fotografia nieznanego autora przedstawia wazę w stylu orientalizującym. Pochodzi z VII wieku przed naszą erą. Naczynie ma żółte ścianki, na których zostały namalowane sylwetki zwierząt – kozy, lwy i bydło. Dookoła zwierząt znajdują się kwieciste wzory. Waza u góry jest uszkodzona – ma ułamany dzióbek służący do nalewania płynów.

Wiek VI p.n.e., w którym Attyka zaczęła skutecznie rywalizować z Koryntem, to początek stylu czarnofigurowego. W trakcie wypalania naczyń uzyskiwano żywą, czerwonobrązową barwę tła dla kompozycji, na której znajdowały się czarne sylwetki. Ornament ustąpił „opowieści”, której tematów dostarczała mitologia, sport, życie codzienne. Z biegiem czasu artyści coraz częściej pozostawiali na brzuścu naczynia prostokąt, który pokrywali właściwą dekoracją. Reszta powierzchni w trakcie wypalania uzyskiwała twardą, połyskliwą, czarną skorupę. Do wykończenia wewnętrznego detalu sylwetek wykorzystywano rylec.

Znane są nam imiona niektórych malarzy ceramicznych. Wiemy, że jednym z najsłynniejszych był Eksekias.

R1If5C9TU9u1L1

Fotografia nieznanego autora przedstawia naczynie pochodzące z VI wieku przed naszą erą. Jest to tak zwany kyliks. Znajduje się na nim malowidło czarnofigurowe na pomarańczowym tle ukazujące boga Dionizosa, płynącego łodzią po morzu. Pod statkiem widoczne są liczne ryby.

Koniec VI w. p.n.e. to czas powolnego odchodzenia od stylu czarnofigurowego. Nadeszła epoka malarstwa czerwonofigurowego, w którym zamiast rylca używano pędzla. Malarz malował nim kontur motywu, a resztę pokrywał czarną polewą. Nowa technika stanowiła negatyw starszej: tło jest czarne, sylwetki ceglastoczerwone.

Początkowo naczynia z jednej strony są czarno-, a z drugiej czerwonofigurowe, potem starszy styl ustępuje młodszemu. Jego popularność trwa do IV w. p.n.e.

R1Gr7zCC24uxZ1

Fotografia nieznanego autora przedstawia naczynie w stylu czerwonofigurowym, na którym przedstawiono scenę zabójstwa Pentezylei przez Achillesa. Pentezylea klęczy na kolanach i błaga swojego oprawcę o życie. Uzbrojony Achilles trzyma kobietę za szyję i próbuje wymierzyć jej cios. Scenę obserwuje inny wojownik oraz kobieta.

Architektura grecka

W architekturze greckiej uderza jej szczególna dbałość o proporcje, stosowanie się do zasady symetrii, finezja szczegółów. Najbardziej reprezentatywne dla niej są dwie formy: świątynia – siedziba bóstwa i teatr.

Zasady konstrukcji i dekoracji budowli, które panowały w architekturze greckiej od okresu archaicznego do hellenistycznego, odnoszą się głównie do dwóch porządków: doryckiego i jońskiego. Oba wyłoniły się w VII w. p.n.e.

Styl dorycki – bardziej surowy i konserwatywny – częściej przestrzegał przyjętych zasad.

Jest on dość prosty i skromny, czysto grecki, przez samych Greków uważany za statyczny, monumentalny i męski. Większość świątyń na zachodzie Grecji zbudowano w tym właśnie stylu.

Kolumna – dość krępa – składała się z trzonu (17) i głowicy – kapitelu (14), stała na krepidomie, której najwyższą częścią był stylobat (19). Na kolumnach wspierał się architraw (13) – podstawowy element belkowania. Wyżej umieszczano fryz, na który składały się dwa naprzemienne elementy: tryglify, czyli płyty z nacięciami, (8) oraz metopy (9), czyli płyty pokryte płaskorzeźbami. Gzyms przykrywał dwuspadowy dach, dzięki czemu ponad fasadami – frontową i tylną – powstawały tympanony (1). Były one przestrzenią dla dekoracji rzeźbiarskiej.

RqUlOzJSgimDG1

Czarno-biała ilustracja przedstawia wzór kolumny w stylu doryckim. Nad kolumnami znajdują się płaskorzeźby, które przedstawiają sceny z mitologii. Na rysunku zaznaczone są poszczególne elementy kolumny.

R2bxp97UA1Tj81

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na ruiny świątyni Posejdona w stylu doryckim. Budowla zbudowana jest z licznych kamiennych kolumn, które podtrzymywały dach budynku. Fotografia została wykonana w jasny i bezchmurny dzień.

Styl ten jest znacznie bardziej dekoracyjny, lżejszy w proporcjach i smuklejszy. Różnice między porządkiem doryckim i jońskim, który zrodził się we wschodniej Grecji, widać w każdym elemencie budowli, choćby w konstrukcji kolumny. Posiada ona bazę, inne żłobkowanie, elegancką i subtelną dekorację głowicy w postaci woluty. Kolumna jońska jest zdecydowanie smuklejsza niż dorycka. Ponad architrawem znajduje się inny fryz: ciągły, nieprzerwany pas dekoracji malarskiej lub rzeźbiarskiej.

R7fiABCU7qBcG1

Czarno-biała ilustracja przedstawia styl joński na poszczególnych elementach budowy. Wśród nich wyróżniono: gzyms, fryz, architraw, abakus, głowicę, trzon, bazę oraz stylobat.

R10emv6IHpWUV1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na ruiny świątyni Ateny Nike (Zwycięskiej) na Akropolu w Atenach. Budowla zbudowana była z licznych kolumn w kolorze złotego piasku, na których opierał się ciężar konstrukcji.

Porządek koryncki rozwinął się jako odmiana porządku jońskiego na przełomie V i IV w. p.n.e. Kapitel kolumny miał przypominać koszyk wypełniony liśćmi akantu.

RfXANbSy6R6zZ1

Schemat kolumny w stylu korynckim, z zaznaczonymi kluczowymi elementami takimi jak: stylobat, baza, trzon, głowica, abakus, architraw, fryz, gzyms.

RbEeiLtJ3Opqv1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na ruiny świątyni Zeusa Olimpijskiego w Atenach. Budowla zbudowana była z licznych kolumn w kolorze złotego piasku, na których opierał się ciężar konstrukcji. Zdjęcie świątyni zostało wykonane w pochmurny dzień.

Pierwszym teatrem w Europie był teatr Dionizosa w Atenach. Początkowo widzowie stali wokół orchestry, na której śpiewał i tańczył chór. Wraz z ewolucją przedstawień zaczęto wznosić rusztowania z drewna, potem z kamienia. Teatry budowano zawsze na zboczu góry.

Stałe elementy teatru to: skene, przed którą znajdował się proskenion (dla aktorów) i orchestra (dla chóru), zmieniały się jednak ich rola i proporcje. Teatry greckie odznaczały się niezwykłą akustyką.

R1TygziS0raVz1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na ruiny teatru Dionizosa w Atenach. Budynek ma kształt półkola. Scena teatru otoczona jest kamiennymi ławkami widowni. W teatrze widoczni są turyści zwiedzający starożytną budowlę. W tle widoczne są góry oraz miasto.

RMndNYVIlnVsD

Ćwiczenie 3

Jak nazywało się wzgórze, na którym znajdowała się świątynia Ateny Nike?

Jak nazywało się wzgórze, na którym znajdowała się świątynia Ateny Nike?

Zaznacz zdania, które opisują porządek architektoniczny świątyni Ateny Nike na Akropolu.

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.
• Budowla posiada tryglify i metopy.
• Dekorację kapitelu stanowią liście akantu.
• Budowla jest smukła i dynamiczna.
• Budowla posiada dekorację głowicy w postaci woluty.
• Budowla jest monumentalna, statyczna.
• Kolumny budowli posiadają bazę.

Kariatydy

Marcus Vitruvius Pollio, De architectura libri decem, I 5

[Architectos] Historias plures novisse oportet, quod multa ornamenta saepe in operibus architecti designant, de quibus argumentis rationem, cur fecerint, quaerentibus reddere debent. Quemadmodum si quis statuas marmoreas muliebres stolatas, quae caryatides dicuntur, pro columnis in opere statuerit et insuper mutulos et coronas conlocaverit, percontantibus ita reddet rationem Carya, civitas Peloponnensis, cum Persis hostibus contra Graeciam consensit. Postea Graeci per victoriam gloriose bello liberati communi consilio Caryatibus bellum indixerunt. ltaque oppido capto, viris interfectis, matronas eorum in servitutem abduxerunt, nec sunt passi stolas neque ornatus matronales deponere, uti non una triumpho ducerentur, sed aeterno servitutis exemplo gravi contumelia pressae poenas pendere viderentur pro civitate. Ideo qui tunc architecti fuerunt aedificiis publicis designaverunt earum imagines oneri ferendo conlocatas, ut etiam posteris nota poena peccati Caryatium memoriae traderetur.

tłumaczeniema292b85b829ebf03_0000000000015tłumaczenie

RFYD6vlBV2B5f

Ćwiczenie 5

Wskaż czym są kariatydy. Możliwe odpowiedzi: 1. Kobiece posągi zastępujące kolumny w budowli 2. To reliefy znajdujące gzymsie 3. To element teatru w którym przebywał chór.

Wskaż czym są kariatydy. Możliwe odpowiedzi: 1. Kobiece posągi zastępujące kolumny w budowli 2. To reliefy znajdujące gzymsie 3. To element teatru w którym przebywał chór.

Zaznacz ilustrację, która przedstawia kariatydę.

• Opis ilustracji A
• Opis ilustracji B
• Opis poprawnej ilustracji C

Piękno odkryte na Akropolu

Rzeźba grecka

Grecy początkowo wykonywali rzeźby z drewna, szybko jednak zaczęli używać kamienia, zwłaszcza miękkiego wapienia i marmuru, które występowały w Grecji dość obficie. W połowie VI w. p.n.e. dojrzała sztuka odlewania rzeźb z metalu: tak wykonane dzieła ceniono najwyżej. Monumentalne posągi bogów zdobione były techniką chryzelefantyny; robiono je z drewna, dekorowano złotem, kością słoniową, inkrustowano kamieniami szlachetnymi i pastą szklaną.

Rzeźba archaiczna zachowała się w oryginałach. Początkowo były to posągi tylko sakralne, np. rzeźby bóstw, wota, wizerunki zmarłych. W VI w. wykształciły się dwa podstawowe typy rzeźb: kora (po grecku dziewczyna) i kuros (po grecku młodzieniec). Rzeźby były polichromowane, barwne. Miały one dwie funkcje: nagrobną i wotywną. Kora była zawsze ubrana w udrapowaną szatę, kuros był nagi. Postać ludzka – naturalnych rozmiarów – stanowiła podstawowy temat rzeźby (była ona zatem antropocentryczna). Materiałem był głównie marmur z Naksos i Paros.

Cechami dzieł archaicznych są: frontalność i statyczność, płaski i powierzchowny modelunek ciała. Z biegiem czasu rzeźba zaczęła być dekoracyjna, ozdobna, coraz częściej cechował ją wdzięk. Artysta mniej uwagi poświęcał twarzy: oczy miały zwykle specyficzny kształt, nieco skośny, o wypukłych gałkach, usta były wygięte w „archaicznym uśmiechu”, włosy miały postać sznurów pereł. Muskulatura ciał kurosów była płaska, były one statyczne, z wysuniętą do przodu jedną stopą. Przywodzą nam one na myśl wzory egipskie.

Inne rzeźby niż kurosy i kory przetrwały w pojedynczych egzemplarzach, czego przykładem jest „Moschoforos” (niosący cielę).

R17Q0gBDwXDL21

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę Kory z Akropolu. Pochodzi ona z szóstego wieku przed naszą erą. Figura stoi na kamiennym cokole i ukazuje postać młodej uśmiechniętej kobiety o długich włosach, ubranej w długą szatę. Rzeźba kobiety jest uszkodzona – brakuje jej rąk i nóg.

Rzeźbę grecką tego okresu znamy głównie z kopii rzymskich, które powstały mniej więcej 500 lat po oryginałach. Spodziewamy się zwykle, że kopie te są wierne, jednak w starożytności oryginał był raczej inspiracją i wzorem. Kopiowano chętnie i często zwłaszcza dzieła Polikleta, Myrona i Fidiasza, rzeźbiarzy V w. p.n.e.

Rzeźbę okresu klasycznego V i IV w. p.n.e. cechuje umiar, harmonia, spokój i szlachetność. Ustalił się wtedy kanon idealnie pięknej postaci ludzkiej, który kazał odwzorowywać sylwetkę ludzką zgodnie z naturą. Uderzający jest całkowity spokój rzeźbionych postaci.

Poliklet poszukiwał ideału piękności w proporcjach i stosunkach liczbowych. Stworzył kanon doskonałej postaci, biorąc za jego podstawę szerokość palca i dłoni. Zastosował go w „Doryforosie” (niosącym włócznię), tworząc sylwetkę atletyczną, statyczną i masywną. Mięśnie są silniej zarysowane, ale twarz pozbawiona emocji.

Zgodnie z powszechnym przekonaniem Poliklet wprowadził zasadę kontrapostu: wyrzeźbiona postać opiera się na jednej nodze, a drugą tylko lekko się podpiera.

R1XDJ0jZWAuzl1

Rzeźba autorstwa Polikleta pod tytułem „Doryforos” przedstawia stojącego nagiego młodego mężczyznę. Mężczyzna ma krótkie włosy oraz atletyczną budowę ciała. Jedną rękę ma zgiętą w łokciu i spogląda się w lewą stronę. Rzeźba została wykonana z jasnego kamienia i znajduje się na tle ściany budynku.

Rzeźbiarzem, który „pokonał ruch” był Myron. Jego najbardziej dziś znane dzieło przedstawiające mężczyznę na chwilę przed wyrzuceniem dysku, jest przykładem studium ruchu. „Dyskobol” ma kompozycję frontalną, jak w płaskorzeźbie, ciało nie zdradza wysiłku, a twarz jest niezwykle spokojna.

RFEphnHrraeCY1

Rzeźba autorstwa Myrona pod tytułem „Dyskobol” przedstawia postać mężczyzny, który wykonuje rzut dyskiem. Młody mężczyzna ma krótkie włosy, atletyczną figurę i jest nagi. Wykonuje ruch, który umożliwia mu dobry rzut dyskiem. Jego nogi są zgięte w kolanach, a korpus wykrzywiony w prawą stronę. Rzeźba została wykonana z jasnego kamienia i sfotografowana na tle szarej ściany.

Lizyp stworzył inny kanon piękności. Jego „Apoxiomenos”, „oczyszczający ciało po zawodach”, jest wysmukły, wyższy. Warto przyjrzeć się uważniej jego twarzy: pojawił się tu bowiem jakiś element psychologiczny – zapowiedź wielkiej zmiany, która dokonała się ostatecznie w czasach hellenistycznych. Talent Lizypa docenił Aleksander Wielki, czyniąc go swoim nadwornym portrecistą.

RXCw59xI16e3F1

Rzeźba autorstwa Lizypa pod tytułem „Apoxiomenos” przedstawia postać młodego stojącego mężczyzny. Ma on krótkie kręcone włosy oraz poważny wyraz twarzy, jego oczy są szeroko otwarte. W jednej dłoni trzyma dłuto, druga wyciągnięta jest w kierunku widza. Rzeźba wykonana jest z jasnego kamienia i posiada liczne ubytki. Ma uszkodzone stopy i ręce. Fotografia została wykonana na czarnym tle.

Wśród rzeźbiarzy „młodszej epoki klasycznej” (IV w. p.n.e.) Skopas był prekursorem. Na twarzach wyrzeźbionych przez niego postaci pojawiły się emocje, to on wprowadził do rzeźby greckiej ekspresję.

R13uobBqibLoq1

Fotografia przedstawia kopię rzeźby „Ares Ludovisi” autorstwa Skopasa. Ares ukazany został w pozycji siedzącej z lekko rozchylonymi nogami, jako prawie całkowicie nagi mężczyzna bez zarostu, z potarganymi włosami. Ręce, w których trzyma miecz, złożył razem na lewym kolanie, z boku zaś odstawił tarczę. U stóp boga bawi się uskrzydlony Eros.

Innym sławnym rzeźbiarzem epoki klasycznej był Praksyteles, znany w starożytności głównie dzięki „Afrodycie z Knidos”. Jako pierwszy pokazał on nagą boginię, a inni artyści poszli w jego ślady.

Jego posągi – czy przedstawiają Afrodytę, Apollina czy Hermesa – są pełne uroku i wdzięku. Linie ciała są płynne, naśladujące nawet kształt litery „s”, a punkt ciężkości zdaje się znajdować poza ciałem.

R1ejRowhiI61E1

Fotografia przedstawia rzeźbę „Afrodyta z Knidos” autorstwa Praksytelesa. Kobieta jest naga. W lewej dłoni trzyma szatę, która opada do ziemi. Prawą zasłania łono. Ma ona długie, spięte włosy.

Starożytność grecka, łącząc dwie idee: piękna i dobra, stworzyła ideał człowieka, „kalokagathię” (gr. „kalos” znaczy piękny, „agathos” – dobry). „KalokagathiaKalokagathiaKalokagathia” oznacza po prostu dążenie do harmonijnego rozwoju ducha i ciała. Rzeźba okresu klasycznego stara się tę ideę wyrazić.

Początkowo tendencje rzeźby klasycznej są bardzo silne. Dominują dwie tendencje. Jeden nurt – idąc za Skopasem – poszukuje efektu surowości, wysiłku, walki i cierpienia, drugi – idąc za Praksytelesem – elegancji, lekkości, wdzięku i miękkości.

Ta pierwsza tendencja jest widoczna w „Grupie Laokoona”. Widać tu rozpaczliwy wysiłek, by wyrwać się ze wężowych splotów, ale tylko cierpienie Laokoona wydaje się realistyczne, postacie jego synów, zdecydowanie mniejsze, są tłem dla postaci centralnej. Ten tragiczny epizod „trojański” to okazja, by pokazać beznadziejną walkę, agonię, klęskę i śmierć w trzech odsłonach: rzeźbę trzeba oglądać od postaci starszego syna (po prawej) do młodszego, już martwego (po lewej), ich ojciec walczy, ale nie może ujść wyrokom przeznaczenia.

RlyMNNKmVFpjJ1

Fotografia przedstawia rzeźbę „Grupa Laokoona” autorstwa Hagesandrosa, Atenedorosa i Polidorosa. Dzieło ukazuje Lakoona i jego synów, którzy są owijani przez węże. Centralną postacią jest ojciec, który próbuje wyrwać się ze splotów gadów.

Wielki Ołtarz Pergamoński to zabytek oryginalny, który powstał w latach 180–160 p.n.e. Największą jego ozdobą jest długi pas płaskorzeźb przedstawiających gigantomachię – walkę bogów Olimpu z synami Ziemi, którzy zostali pokonani we wszystkich scenach zdobiących fryz. Na twarzy giganta powalonego przez Atenę i na twarzy bogini Gai, która patrzy na syna Alkioneusa, maluje się wielkie cierpienie. Napięcie mięśni, wpółotwarte usta, oczy wzniesione ku górze, ból giganta ciągniętego za włosy, kłębowisko ciał, dynamika, ekspresja, niespokojna gra świateł i cieni – wszystko to zastąpiło „klasyczny” spokój i statyczność.

RCJqR4rkJiojp1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Wielki Ołtarz Zeusa” nieznanego autora. Dzieło jest częściowo uszkodzone przez co nie można zidentyfikować postaci na nim umieszczonych. Rzeźba przedstawia cztery osoby w tym dwie uskrzydlone.

Posąg Nike wyrzeźbiony z doskonałego marmuru z Paros znaleziono na świętej wyspie Samotraka u wybrzeży Tracji. Bogini pełna majestatu i gracji została przedstawiona w momencie lądowania na dziobie okrętu (wykonanego z rodyjskiego wapienia). Szata przylega do jej ciała, dając złudzenie ruchu i wiatru.

R1QdFpaaU5Lzb1

Ilustracja przedstawia posąg „Nike z Samotraki” nieznanego autora. Jest to dzieło o dużej dozie realizmu, czego wyrazem jest przede wszystkim szata, której nadano szczególny charakter przez uwidocznienie, że jest mokra lub łopocze na wietrze. Wysunięta do przodu prawa noga i rozpostarte skrzydła nadają postaci bóstwa harmonijność ruchu.

Afrodyta „Milońska” – uważana za arcydzieło sztuki greckiej – przedstawia półnagą boginię z szatą udrapowaną wokół bioder. Wenus – przechylona z wdziękiem w jedną stronę – stoi spokojnie, ciało wydaje się miękkie i świetliste. Twarz nie jest pełna ekspresji, ale klasyczna, spokojna. Także sylwetka ujęta w kontrapoście przypomina rzeźby Polikleta i Praksytelesa.

R1GfLYpoyZ8aL1

Ilustracja przedstawia fragment rzeźby „Wenus z Melos” nieznanego autora. Półnaga bogini ma szatę opuszczoną poniżej bioder. Lewa noga jest na czymś wsparta. Rzeźba jest uszkodzona.

„Gal zabijający żonę” to centralna rzeźba grupy, którą ok. 228 r. p.n.e. ustawiono w Pergamonie w Azji Mniejszej. Pozostałe posągi przedstawiały rannych i konających barbarzyńców. Pełna tragizmu i patosu scena każe współczuć Galowi, który – choć zwyciężony –pozostaje nieugięty, heroiczny, dumny. Taki obraz zmagań z Galami podniósł rangę zwycięstwa nad nimi.

R3VexKLRB1peH1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Gal zabijający żonę” nieznanego autora. Mężczyzna jest nagi, w uniesionej prawej ręce trzyma miecz, który wbija w okolice własnego serca. Drugą ręką przytrzymuje bezwładne ciało zabitej przez niego żony.

Epoka hellenistyczna sięgała po stare tematy, ale ujmowała je inaczej, np. portrety nie przedstawiały już idei, ale osobę. Wizerunki Aleksandra Wielkiego służyły zatem gloryfikacji władcy, nie idei władzy. Epoka ta przyniosła także wiele innowacji i nowych tematów: przedstawienia dzieci (np. „Chłopiec z gęsią”), sceny rodzajowe, naturalistyczne obrazy ludzi, groteskowych w swej brzydocie, chorobie lub słabości (np. „Pijana staruszka”), przedstawienia zwierząt. Również w tej epoce pojawiały się rzeźby dużych rozmiarów, jednak znacznie bardziej monumentalne niż Zeus Olimpijski lub Atena Partenos, czego przykładem jest Kolos Rodyjski.

R1ZGcNS9How5E

Ćwiczenie 8

Co zabiło Lakoona i jego synów?

Co zabiło Lakoona i jego synów?

Zaznacz wszystkie zdania, które charakteryzują rzeźbę z I w. p.n.e. przedstawiającą chłopca wyciągającego cierń ze stopy (Spinario).

• Spinario to rzeźba okresu hellenistycznego.
• Brak tu odniesień do mitu.
• Rzeźbę cechuje patos i dramatyzm.
• Dziecko staje się osobnym tematem w rzeźbie.
• Spinariozostał przedstawiony w kontrapoście.
• Rzeźba jest frontalna i statyczna.

Rrrnfw9jpP0nv

Ćwiczenie 9

Wymień dzieła Fidiasza poznane w trakcie lekcji.

Wymień dzieła Fidiasza poznane w trakcie lekcji.

Zaznacz poprawny opis Rannej Amazonki Fidiasza (rzymska kopia z I w. n.e.).

• Ranna Amazonka pochodzi z okresu archaicznego. Cechuje ją frontalność, statyczność i pewien wdzięk. Artysta mniej uwagi poświęcił twarzy, usta są wygięte w archaicznym uśmiechu. Estetyka tej rzeźby przypomina wzory egipskie.
• Ranna Amazonka pochodzi z okresu klasycznego. Cechuje ją harmonia, spokój i szlachetność. Autor uwzględnia obowiązujący wtedy kanon pięknej postaci ludzkiej, rzeźbi kobiecą postać, zachowując szczegóły anatomiczne. Zauważalny jest całkowity spokój przedstawionej tu wojowniczki.
• Ranna Amazonka pochodzi z okresu hellenistycznego. Widać tu już tylko cierpienie wojowniczki. Rzeźbiarz pokazał ją w momencie, gdy widzi, jak beznadziejna jest jej walka. Napięcie i emocje zastąpiły klasyczny spokój i statyczność.

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R1UDfqSgYR0U31

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na wazę attycką wykonaną w stylu geometrycznym. Waza jest wysoka, kształtem przypomina czajnik, ma duże ucho oraz pokrywkę oraz brązowe ścianki. Pochodzi z VIII wieku przed naszą erą.

R1Nn66uqy4uQy1

Fotografia nieznanego autora przedstawia wazę w stylu orientalizującym. Pochodzi z VII wieku przed naszą erą. Naczynie ma żółte ścianki, na których zostały namalowane sylwetki zwierząt – kozy, lwy i bydło. Dookoła zwierząt znajdują się kwieciste wzory. Waza u góry jest uszkodzona – ma ułamany dzióbek służący do nalewania płynów.

R1If5C9TU9u1L1

Fotografia nieznanego autora przedstawia naczynie pochodzące z VI wieku przed naszą erą. Jest to tak zwany kyliks. Znajduje się na nim malowidło czarnofigurowe na pomarańczowym tle ukazujące boga Dionizosa, płynącego łodzią po morzu. Pod statkiem widoczne są liczne ryby.

R1Gr7zCC24uxZ1

Fotografia nieznanego autora przedstawia naczynie w stylu czerwonofigurowym, na którym przedstawiono scenę zabójstwa Pentezylei przez Achillesa. Pentezylea klęczy na kolanach i błaga swojego oprawcę o życie. Uzbrojony Achilles trzyma kobietę za szyję i próbuje wymierzyć jej cios. Scenę obserwuje inny wojownik oraz kobieta.

R2bxp97UA1Tj81

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na ruiny świątyni Posejdona w stylu doryckim. Budowla zbudowana jest z licznych kamiennych kolumn, które podtrzymywały dach budynku. Fotografia została wykonana w jasny i bezchmurny dzień.

R10emv6IHpWUV1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na ruiny świątyni Ateny Nike (Zwycięskiej) na Akropolu w Atenach. Budowla zbudowana była z licznych kolumn w kolorze złotego piasku, na których opierał się ciężar konstrukcji.

RbEeiLtJ3Opqv1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na ruiny świątyni Zeusa Olimpijskiego w Atenach. Budowla zbudowana była z licznych kolumn w kolorze złotego piasku, na których opierał się ciężar konstrukcji. Zdjęcie świątyni zostało wykonane w pochmurny dzień.

R1TygziS0raVz1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na ruiny teatru Dionizosa w Atenach. Budynek ma kształt półkola. Scena teatru otoczona jest kamiennymi ławkami widowni. W teatrze widoczni są turyści zwiedzający starożytną budowlę. W tle widoczne są góry oraz miasto.

R17Q0gBDwXDL21

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę Kory z Akropolu. Pochodzi ona z szóstego wieku przed naszą erą. Figura stoi na kamiennym cokole i ukazuje postać młodej uśmiechniętej kobiety o długich włosach, ubranej w długą szatę. Rzeźba kobiety jest uszkodzona – brakuje jej rąk i nóg.

R1XDJ0jZWAuzl1

Rzeźba autorstwa Polikleta pod tytułem „Doryforos” przedstawia stojącego nagiego młodego mężczyznę. Mężczyzna ma krótkie włosy oraz atletyczną budowę ciała. Jedną rękę ma zgiętą w łokciu i spogląda się w lewą stronę. Rzeźba została wykonana z jasnego kamienia i znajduje się na tle ściany budynku.

RFEphnHrraeCY1

Rzeźba autorstwa Myrona pod tytułem „Dyskobol” przedstawia postać mężczyzny, który wykonuje rzut dyskiem. Młody mężczyzna ma krótkie włosy, atletyczną figurę i jest nagi. Wykonuje ruch, który umożliwia mu dobry rzut dyskiem. Jego nogi są zgięte w kolanach, a korpus wykrzywiony w prawą stronę. Rzeźba została wykonana z jasnego kamienia i sfotografowana na tle szarej ściany.

RXCw59xI16e3F1

Rzeźba autorstwa Lizypa pod tytułem „Apoxiomenos” przedstawia postać młodego stojącego mężczyzny. Ma on krótkie kręcone włosy oraz poważny wyraz twarzy, jego oczy są szeroko otwarte. W jednej dłoni trzyma dłuto, druga wyciągnięta jest w kierunku widza. Rzeźba wykonana jest z jasnego kamienia i posiada liczne ubytki. Ma uszkodzone stopy i ręce. Fotografia została wykonana na czarnym tle.

R13uobBqibLoq1

Fotografia przedstawia kopię rzeźby „Ares Ludovisi” autorstwa Skopasa. Ares ukazany został w pozycji siedzącej z lekko rozchylonymi nogami, jako prawie całkowicie nagi mężczyzna bez zarostu, z potarganymi włosami. Ręce, w których trzyma miecz, złożył razem na lewym kolanie, z boku zaś odstawił tarczę. U stóp boga bawi się uskrzydlony Eros.

R1ejRowhiI61E1

Fotografia przedstawia rzeźbę „Afrodyta z Knidos” autorstwa Praksytelesa. Kobieta jest naga. W lewej dłoni trzyma szatę, która opada do ziemi. Prawą zasłania łono. Ma ona długie, spięte włosy.

RlyMNNKmVFpjJ1

Fotografia przedstawia rzeźbę „Grupa Laokoona” autorstwa Hagesandrosa, Atenedorosa i Polidorosa. Dzieło ukazuje Lakoona i jego synów, którzy są owijani przez węże. Centralną postacią jest ojciec, który próbuje wyrwać się ze splotów gadów.

RCJqR4rkJiojp1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Wielki Ołtarz Zeusa” nieznanego autora. Dzieło jest częściowo uszkodzone przez co nie można zidentyfikować postaci na nim umieszczonych. Rzeźba przedstawia cztery osoby w tym dwie uskrzydlone.

R1QdFpaaU5Lzb1

Ilustracja przedstawia posąg „Nike z Samotraki” nieznanego autora. Jest to dzieło o dużej dozie realizmu, czego wyrazem jest przede wszystkim szata, której nadano szczególny charakter przez uwidocznienie, że jest mokra lub łopocze na wietrze. Wysunięta do przodu prawa noga i rozpostarte skrzydła nadają postaci bóstwa harmonijność ruchu.

R1GfLYpoyZ8aL1

Ilustracja przedstawia fragment rzeźby „Wenus z Melos” nieznanego autora. Półnaga bogini ma szatę opuszczoną poniżej bioder. Lewa noga jest na czymś wsparta. Rzeźba jest uszkodzona.

R3VexKLRB1peH1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Gal zabijający żonę” nieznanego autora. Mężczyzna jest nagi, w uniesionej prawej ręce trzyma miecz, który wbija w okolice własnego serca. Drugą ręką przytrzymuje bezwładne ciało zabitej przez niego żony.

Bibliografia

E. Makowiecka, Sztuka grecka, Warszawa 2007

M. L. Bernhard, Sztuka grecka, Toruń 1998

P. Conolly, H. Dodge, Antyczne miasta. Cuda architektury. Życie społeczne, kulturalne, religijne, Warszawa 1998

M. Beard, Partenon, Poznań 2018

Mała encyklopedia kultury antycznej red. Z. Piszczek, Warszawa 1973

K. Kumaniecki, Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1977

Słownik kultury antycznej, red. naukowa R. Kulesza, Warszawa 2012

S. Stabryła, Zarys kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2017