Ważne daty
1941 – Isamu Noguchi, Contoured Playground
1965 – Alan Sonfist, Pejzaż czasu, drzewa
1968 – zorganizowanie wystawy pt. Earthworks w galerii Dwan w Nowym Jorku przez Roberta Smithsona; opublikowanie manifestu Land artu pt. The Sedimentation of the Mind: Earth Projects (Sedymentacja umysłu: projekty ziemi) w czaspoiśmie Artforum
1969 – zorganizowanie wystawy pt. Earth Art. w Andrew Dickson White Museum of Art.
1969 – Christo & Jeanne‑Claude, Wybrzeże Little Bay
1970 – Robert Smithson tworzy Spiralną Groblę
1971 – Robert Smithson, Broken Circle
1995 – Christo i Jeanne‑Claude, Opakowanie Reichstagu
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
I.10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
I.1.h) sztuki 2 połowy XX wieku (socrealizm, informel, pop‑art, minimalart, hiperrealizm, land‑art, konceptualizm, neofiguracja, Nowy Realizm, opart, tendencja zerowa, modernizm i postmodernizm w architekturze, nurt organiczny i kinetyczny w rzeźbie oraz sztuka krytyczna i zaangażowana);
I.7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.11. rozpoznaje gatunek artystyczny, który dzieło reprezentuje;
II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
III.2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych.
opisywać najważniejsze przykłady sztuki ziemi;
charakteryzować cechy twórczości przedstawicieli sztuki ziemi;
rozpoznawać działania artystów;
wyjaśniać pojęcia związane ze sztuką ziemi.
Land art czyli sztuka ziemi
Land artLand art był odpowiedzią na komercjalizację sztuki w latach sześćdziesiątych XX wieku. Proces szczególnie uwidocznił się na terenie USA. Pomiędzy 1960 a 1970 rokiem o poziomie sztuki decydowała jej popularność oraz miejsce jej prezentacji. Wielu artystów tworzyło głównie z myślą o zaspokojeniu potrzeb marszandówmarszandów oraz wielkich instytucji, muzeów, galerii. Formą buntu oraz alternatywą takiej formy miała być sztuka funkcjonująca poza obiegiem galeryjno‑muzealnym i komercyjnym, ulotna i nieprzeznaczona na sprzedaż.
Pionierskim działaniem minimalistycznym, które uznane zostało za pionierskie dla land artu był projekt amerykańskiego rzeźbiarza i scenografa Isamu Noguchi. W 1941 roku wykonał on model placu zabaw pt. Contoured Playground (Wyprofilowany plac zabaw). Sam artysta nigdy nie wiązał swojego projektu ze sztuką ziemi. Mimo to przygotowana przez rzeźba stała się inspiracją dla późniejszych twórców.
Drugą ważną dla zrozumienia genezy sztuki ziemi postacią był Alan Sonfist. Zasłynął zrealizowaną od 1965 roku instalacją Time Landscape (Pejzaż czasu). W jednej w nowojorskich dzielnic artysta zasadził drzewa, które istnieją tam do dziś. Jego celem było przywrócenie ogromnej metropolii jej rdzennego pejzażu, sprzed procesu industrializacji. Circles of Time (Kręgi czasu), które zaczęły powstawać w 1986 roku w Villa Celle, opowiadają o historii toskańskiego krajobrazu. Koncentryczne kręgi reprezentują nowy kamień milowy w wykorzystaniu ziemi: pierwotny las, pierwsi osadnicy, Grecy, Rzymianie i wreszcie pierścień łączący rzeźbę z okolicznymi polami uprawnymi.
W 1968 roku jeden z najbardziej znanych artystów sztuki ziemi Robert Smithson zorganizował wystawę Earthworks (Prace ziemi) w galerii Dwan w Nowym Jorku. Swoje prace pokazało tam 14 artystów, między innymi Robert Smithson, Claes Oldenburg i Herbert Bayer. Ze względu na monumentalne rozmiary prac, w większości były one prezentowane w postaci fotografii.
To był 5 października 1968 roku. W nowojorskiej galerii Dwan Gallery odbył się dość osobliwy wernisaż wystawy „Earthworks”. Artysta Roberth Smithson jeszcze przed otwarciem publikował wiele artykułów poświęconych krytyce tradycyjnej rzeźby, ale także proklamował opuszczenie przez sztukę instytucji: muzeów czy galerii. Zdaniem Smithsona sztuka powinna wrócić do naturalnego środowiska: na pola, wzgórza, czy dzikie i niedostępne pustkowia. Był to wyraz buntu przeciwko postępującej komercjalizacji rynku sztuki – dzieła land artu wydawały się niemożliwe do kolekcjonowania, wystawiania. Bo jak zakupić pracę, która polegała na przeniesieniu góry? Jak wyeksponować w instytucji spiralę umieszczoną na jeziorze? Czy w ogóle można być właścicielem czegoś tak ulotnego i nietrwałego jak stożki z piasku lub doły wypełnione wodą morską? Patrząc z perspektywy czasu, ta kontestacja idealnie wpisywała się w ówczesnego ducha epoki – wyrywającego się z norm, zachowań jeszcze przedwojennego świata. Land art był więc skazany na sukces, nie tylko artystyczny, ale jak się okazało z czasem, także komercyjny.
Współcześnie coraz popularniejsza staje się praktyka kolekcjonowania dzieł twórców wywodzących się z tej tradycji. Zarówno do prywatnych, jak i publicznych kolekcji trafiają dokumentacje ulotnych akcji i działań przeprowadzanych przez artystów. W naszym artykule przybliżamy 3 klasyków sztuki land artu i 3 młodych artystów, którymi warto się zainteresować. Może nawet włączyć ich prace do własnych kolekcji?
Źródło: http://numarte.com/news/articles/land-art-3-klasykow-i-3-mlodych-artysow-ktorych-warto-znac (dostęp z dnia 31.03.2018)
Najbardziej znanym i jednocześnie uznanym dziełem sztuki ziemi jest Spiral Jetty (Spiralna grobla) Roberta Smithsona z 1970 roku. Artysta na północno -wschodnim brzegu Wielkiego Słonego Jeziora w stanie Utah usypał wielką (około 450 metrów długości i 4,5 metra szerokości) spiralę złożoną z błota, kryształów soli, ziemi i skał bazaltowych. Spirala nieustannie zmienia formę, gdy oddziałują na nią natura, przemysł i czas.
Drugim ważnym wydarzeniem dla upowszechnienia się sztuki ziemi była zorganizowana w Andrew Dickson White Museum of Art w 1969 wystawa pt. Earth Art (Sztuka ziemi), w której udział wzięli między innymi: Walter De Maria, Jan Dibbets, Hans Haacke, Michael Heizer, Neil Jenney, Richard Long, David Medalla, Robert Morris, Dennis Oppenheim, Robert Smithson i Günther Uecker.
Kluczowym dla land artu tekstem jest opublikowany w 1968 roku przez Roberta Smithsona w czasopiśmie Artforum artykuł The Sedimentation of the Mind: Earth Projects (Sedymentacja umysłu: projekty ziemi). Autor dookreślił w nim krytyczne ramy nowego nurtu. Wskazał trzy propozycje sposobu rozumienia współczesnej mu sztuki ziemi: pierwsza interpretowała land art jako wyzwanie przeciw tradycyjnemu rozumieniu rzeźby – zdaniem artysty sztuka powinna przemijać wraz z czasem; drugi argument dotyczył pozornego związku sztuki ziemi z konwencjonalnym rozumieniem pojęciem pejzażu i natury – jego zdaniem pustynia jest mniej naturalna niż koncepcja [artysty], dzięki, której powstaje miejsce pozbawione barier; trzeci argument dotyczył zainteresowania współczesnych artystów problemami miejsca i przestrzeni, zrozumianych zarówno jako fizyczne lokalizacje, jak i konceptualna relacja widza. Innym, mniej znanym, wodnym dziełem sztuki Smithsona jest Broken Circle (Przerwane koło) w Emmen w Holandii. Praca składa się z dwóch części: Broken Circle (Przerwanego koła) – piasku dokoła skały, znajdującego się na brzegu jeziora w centrum starego kamieniołomu i Spiral Hill (Spiralnego wzgórza), znajdującego się na północ od niego.
Opakowania Jeanne‑Claude i Christa
Niezwykle istotnym twórcą działającym w nurcie land artu jest twórca bułgarskiego pochodzenia – Christo (właściwie: Christo Władimirow Jawasze. Artysta zasłynął przede wszystkim z działań ambalażambalaż (fr. emballage) i skupił się na opakowywaniu różnych elementów istniejących w przestrzeni. Pracował wspólnie z żoną, która była jednocześnie managerem artysty. W 1969 roku Christo i Jeanne‑Claude otoczyli wybrzeże Little Bay w Sydney w Australii. Był największym jednostkowym dziełem sztuki, jakie kiedykolwiek powstało w tym czasie. Po początkowym oporze ze strony władz i opinii publicznej, reakcje były w dużej mierze pozytywne i miały ogromny wpływ na sztukę w Australii.
Jednym ze słynniejszych działań artystów jest opakowanie Reichstagu w Berlinie. Przy wsparciu przewodniczącego Parlamentu Rity Süssmuth, Christo i Jeanne‑Claude pracowali, aby przekonać wybranych posłów do Parlamentu, przechodząc od urzędu do urzędu, pisząc listy wyjaśniające do każdego z 662 delegatów oraz niezliczone rozmowy telefoniczne i negocjacje. 25 lutego 1995 r. Po 70‑minutowych obradach w Parlamencie, Bundestag pozwolił na kontynuację projektu.
Najsłynniejsze do tej pory dzieło stworzył w 1995 roku. Opakował berliński Reichstag w srebrny materiał (zużył 110 tys. metrów kwadratowych tkaniny) i owinął go niebieskimi linami liczącymi w sumie 8 tysięcy metrów długości. Przy realizacji projektu pomagało 90 alpinistów. Całość kosztowała 5 mln dol., ale Christo od niemieckiego państwa nie wziął ani centa. Jak każdy projekt i ten zrealizował z własnych funduszy. CVJ Corp. to specyficzne przedsiębiorstwo, które założył wraz z żoną Jeanne‑Claude. Firma handluje obrazami Christo, makietami prac, plakatami, kalendarzami i różnymi gadżetami. Najtańsze dzieła można kupić za 50 tys. dolarów. Najdroższe obrazy osiągają milion dolarów. To daje artyście niezależność od polityków, marszandów czy fundacji. – Pochodzę z kraju, w którym rządził represyjny reżim komunistyczny, uciekłem w poszukiwaniu wolności i nie poświęcę jej dla niczego – mówi Christo.
Źródło: https://www.newsweek.pl/kultura/zapakuje-caly-swiat/7z7k94p (dostęp z dnia 31.03.2018)
Słownik pojęć
(fr. emballage) emballage – termin określający działania artystyczne polegające na tworzeniu obiektów o wyglądzie przedmiotów opakowanych, rozpowszechnione w latach 60. XX w.
postawa polegająca na nadmiernym, nieusprawiedliwionym potrzebami fizjologicznymi lub społecznymi zdobywaniu dóbr materialnych i usług.
to kierunek w sztuce nowoczesnej i współczesnej. Ukształtował się w latach 1960‑1970, głównie na terenie Wielkiej Brytanii oraz USA.
handlarz i promotor dzieł sztuki, może być związany z jednym artystą lub z kilkoma.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J. Kastner, B. Wallis, Land and environmental art., Phaidon 2010
A. Nacher, Land art i geograficzne haiku, czyli sztuka wiązania, Uniwersytet Jagielloński Instytut Sztuk Audiowizualnych
R. Smithson, The Sedimentation of the Mind: Earth Projects, Artforum 1968, Nowy Jork
Źródła internetowe:
http://www.alansonfist.com (dostęp z dnia 31.03.2018)
http://www.robertsmithson.com (dostęp z dnia 31.03.2018)