Na czarno – białej fotografii jest przedstawiony mężczyzna – Nicola Tesla. Ma na sobie ciemną marynarkę zapisaną na guziki i białą koszulę. Mężczyzna ma ciemne, krótki włosy i wąsy. Patrzy wprost w obiektyw.
Na czarno – białej fotografii jest przedstawiony mężczyzna – Nicola Tesla. Ma na sobie ciemną marynarkę zapisaną na guziki i białą koszulę. Mężczyzna ma ciemne, krótki włosy i wąsy. Patrzy wprost w obiektyw.
Tajemnica „Skrzyni Władcy Piorunów”
Nicola Tesla
Źródło: pixabay, domena publiczna.
Twoje cele
zapoznasz się z fragmentami Skrzyni Władcy Piorunów,
poznasz znaczenie pojęć: „przyczyna”, „skutek”, „związek przyczynowo‑skutkowy”,
odróżnisz przyczyny od skutków,
wskażesz przyczynę i skutek we wskazanych sytuacjach,
przedstawisz graficznie przyczyny i skutki wybranego zdarzenia.
Powieść Skrzynia Władcy Piorunów napisana przez Marcina Kozioła opowiada o przygodach dwójki przyjaciół, Toma i Julii. Dziewczynka jest bardzo inteligentna i porusza się na wózku inwalidzkim, a chłopiec posiada zdolności synestezji, co znaczy, że zasłyszane słowa kojarzą mu się z określonymi barwami. Bohaterowie próbują odnaleźć ojca Toma, po drodze odszyfrowując wskazówki, jakie ten im zostawił.
W utworze pojawia się wątek Nicoli TesliNicoli TesliNicoli Tesli wynalazcy, którego dokumenty przypadkowo odnalazł ojciec Toma.
Nicoli Tesli
[czytaj: nikoli tesli]
Zapoznaj się z poniższą animacją pt.: „Przyczyny i skutki wydarzeń” i wykonaj polecenia.
R1bvrsj5A7M74
Animacja dotyczy sposobów analizy przyczynowo‑skutkowych wydarzeń opisanych w książkach.
Animacja dotyczy sposobów analizy przyczynowo‑skutkowych wydarzeń opisanych w książkach.
Animacja dotyczy sposobów analizy przyczynowo‑skutkowych wydarzeń opisanych w książkach.
1
Polecenie 1
Przepisz podane zdania i dopisz skutki tych wydarzeń.
Jola bała się sprawdzianu i zamiast do szkoły, poszła na wagary.
Za szybko biegł po korytarzu i potrącił kolegę.
uzupełnij treść
1
Polecenie 2
Przepisz podane zdania, które są skutkami jakichś wydarzeń. Dopisz do nich krótkie historyjki. Pamiętaj, aby logicznie połączyć wydarzenia z ich skutkami.
Przykłady:
Nagle, zapadła w głęboki sen.
Nie mógł ruszyć nogą, ani ręką.
uzupełnij treść
1
Polecenie 3
Wydarzenie i jego skutek mają duży wpływ na przebieg fabuły, często zmieniają dramatycznie postać lub następne wydarzenia opowiadanej historii. Dzięki temu akcja posuwa się do przodu. Stwórz schematy przyczyn i skutków. Napisz je na dużym kartonie, niech inni uczniowie w klasie wymyślą inne skutki wydarzeń.
uzupełnij treść
RhLRAzpG97OVB
Ćwiczenie 1
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek w zdaniach.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek w zdaniach.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RbYa9ys5PsAex
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3
R1S4bCr9kVpXu
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Zastanów się, co może wydarzyć się w wyniku opisanej przyczyny.
Przykładowe skutki:
R1eLSFoggveu3
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RcIPR2pkREI0K
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do przyczyn z kolumny lewej ich skutków z kolumny prawej.
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do przyczyn z kolumny lewej ich skutków z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5
Pomyśl, jakie mogą być przyczyny i skutki opisanych poniżej wydarzeń. Do każdego wydarzenia dopisz po dwie przyczyny i po dwa skutki.
Kobieta, sprzedająca owoce na straganie, zgubiła portfel.
Małżeństwo zapomniało zamknąć drzwi mieszkania.
Chłopiec przeprowadził staruszkę przez ulicę i zaniósł jej ciężkie zakupy do domu.
R1HOoRfdYkMHP
Miejsca na notatki ucznia.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Zastanów się, z jakiego powodu dzieją się różne wydarzenia. Zauważ, że czasami sami stwarzamy trudne sytuacje przez niedopatrzenie lub nieuważność. Wydarzenia mogą mieć skutki pozytywne lub negatywne. Zaproponuj takie.
Przykładowe odpowiedzi:
Zdarzenie 1: Kobieta, sprzedająca owoce na straganie, zgubiła portfel.
Przyczyny:
Kobieta nie zamknęła dobrze torebki.
Kobieta włożyła portfel do kieszeni i wysunął się jej podczas wysiadania z samochodu.
Skutki:
Cały dzień była zdenerwowana i niemiła dla klientów, bo straciła dokumenty i pieniądze, które znajdowały się w portfelu.
Szukała portfela, nie mogła pracować, więc straciła wielu klientów.
Żona myślała, że drzwi zamknął mąż, mąż myślał, że drzwi zamknęła żona.
Skutki:
Po powrocie zastali splądrowane przez złodziei mieszkanie.
Po powrocie nie zastali splądrowanego mieszkania, ale pokłócili się, ponieważ nie mogli ustalić, które z nich nie zamknęło drzwi.
Zdarzenie 3: Chłopiec przeprowadził staruszkę przez ulicę i zaniósł jej ciężkie zakupy do domu.
Przyczyny:
Chłopiec zauważył bezradność i zmęczenie staruszki.
Chłopiec lubił pomagać innym.
Skutki:
Staruszka była bardzo wdzięczna i poczęstowała chłopca lodami.
Chłopcu było miło, że zrobił dobry uczynek.
R4ZiIyfH1Ab9S
Ćwiczenie 6
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu luk.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu luk.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 4
Zastanów się, co może być przyczyną naszego dobrego i złego humoru. Wymyśl wydarzenie i narysuj schemat przedstawiający przyczyny i skutki.
RM2UFg2NoVryu
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Polecenie 4
Napisz krótką rymowankę, w której przedstawisz przyczynę i skutek jakiegoś zabawnego wydarzenia.
uzupełnij treść
Zapoznaj się z poniższym fragmentem tekstu, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Marcin KoziołSkrzynia Władcy Piorunów
1.
– Zobacz, zobacz! – wykrzykiwała Julia.
Na końcu strony znajdowała się informacja:
„Powyższe produkty są podobne do wcześniej zakupionego:
Skrzynia zdobiona stara, XIX wiek plus stary parasol i inne gratisygratisygratisy. Kupione od użytkownika: GoodmanGoodmanGoodman”.
– Tom, Tom! – powtarzała głośno imię przyjaciela, jakby ten był gdzieś daleko i trzeba go było przywołać.
Tymczasem chłopak wpatrywał się w ekran, stojąc tuż obok dziewczyny. Pomiędzy Julię i Toma z uporem wariata próbował wcisnąć się Biszkopt. Na własne oczy chciał zobaczyć wiadomość, mimo że czytanie nie szło mu za dobrze. Liczył jednak na to, że obok tekstu znajdzie jakieś rysunki, zdjęcia lub inne wskazówki. [...]
Odkrycie mogło mieć jednak ogromne znaczenie dla sprawy.
– Julka! Wiemy już zatem, że tata kupił na aukcjiaukcjaaukcji starą skrzynię. Dość dawno, co najmniej pół roku temu. Od użytkownika posługującego się nickiemnicknickiemGoodman. Ale po co mu była ta skrzynia? – porządkował informacje Tom.
– Nie kolekcjonował staroci? – spytała Julka.
– Nie. W ogóle nie zwracał uwagi na meble. Mało go tego typu rzeczy obchodziły. Poświęcił się pracy naukowej. Zgłębiał psychikępsychikapsychikę dzieci. To było dla niego najważniejsze. No i my, ja i mama, rzecz jasna.
– No tak. To nie tłumaczy zakupu skrzyni – zastanawiała się Julka.
Spajk uważnie słuchał, co czytała Julka. W jego głowie zaświtała pewna myśl. „Tylko jak ja im o tym, na dziką kaczkę, powiem!” – irytował się labradorlabradorlabrador. Rozejrzał się po pokoju. W kącie stał prostokątny wiklinowy kosz z lekką, również plecioną z wikliny pokrywą. Spajk podbiegł do niego, podniósł nosem wieko i zajrzał do środka. Na dnie ułożonych było kilkanaście książek, ale w koszu nadal było wystarczająco dużo miejsca, by cały labrador mógł się w nim zmieścić. No, prawie cały. Biszkopt odchylił wieko i wskoczył do środka, robiąc przy tym niezłe zamieszanie. Pokrywa przymknęła się – łeb i przednie łapy Spajka zostały w koszu, ale tylne łapy i ogon zwisały bezwładnie na zewnątrz, przytrzaśnięte przez lekkie wieko. Trzeba było zobaczyć minę Biszkopta, który wiedział, że jeśli wykona teraz jakiś ruch, pewnie przewróci cały kosz i narobi bałaganu. Zamarł zatem w bezruchu, czekając na wyrok losu lub wsparcie ze strony przyjaciół.
Julka spojrzała w kierunku Spajka wyrwana z zamyślenia i nieco poirytowana jego niecodziennym zachowaniem.
– Biszkopciku! Jak możesz? Zupełnie nie rozumiem, czemu tak się zacho… - Julia urwała w pół zdania, widząc ogon psa zwisający na zewnątrz, podczas gdy jego śliczny biszkoptowy łeb oraz większa część ciała tonęły we wnętrzu kosza. – Tom! A może tu wcale nie chodzi o skrzynię – kontynuowała niepewnie, patrząc na psa, który w tej chwili, mimo krępującej pozycji, odetchnął z ulgą.
R2VSXd1l7OjnF1
Zdjęcie przedstawia drewnianą skrzynię z dwoma metalowymi zapięciami i pośrodku jednym zamkiem na klucz. Dodatkowo skrzynię spinają dwa grube , skórzane paski. Na rogach skrzyni metalowe ozdobne okucia. Skrzynia stoi na drewnianym podeście. W tle widoczna jest zielona trawa oraz drzewa.
Skrzynia
Źródło: pixaby, domena publiczna.
Dziewczyna zaczynała rozumieć to, co jemu już wcześniej przyszło do głowy. Kosz przewrócił się na bok, uwalniając Spajka i robiąc mniejszy bałagan, niż można by się było spodziewać. Książki wysypały się jednak na podłogę.
– Może tu chodzi o zawartość skrzyni! – dokończyła Julia.
[...]
2.
Wyszedł z zarośli i zakradł się wzdłuż krzaków na tył domów, do, jak się okazało z bliska, dość zaniedbanego sadu. Niektóre z drzew owocowych, choć nieprzycięte i rosnące w wysokiej trawie pełnej chwastów, na przekór wszystkiemu przysypane były ślicznymi kwiatami.
Pośrodku sadu, na pustym okrągłym skrawku ziemi, który człowiek obdarzony bujną wyobraźnią mógłby nazwać polanką, na drewnianym palu stał strach na wróble. […]
Tom przypomniał sobie, jak w dzieciństwie tata opowiadał mu o bardzo starej japońskiej książce. Występował w niej KuebikoKuebikoKuebiko, stary strach na wróble. […]
– Oj, strachu, strachu! Też pewnie byś mi niejedno powiedział, gdybyś mógł mówić!
Wtem strach naprawdę przemówił, choć nie ludzkim głosem.
Tom spojrzał na niego kolejny raz i dopiero teraz zwrócił uwagę na to, co wcześniej zupełnie mu umknęło. Wokół szyi strach miał przewiązany szalik. Ten element wyróżniał się, bo w przeciwieństwie do potarganej koszuli, nie dość, że nie był zniszczony, ale był także czysty. Jakby ktoś założył go strachowi niedawno i – jakby na przekór – tuż przed latem.
Na dodatek szalik był FIOLETOWY!
Wypadło mu to z głowy, ale przecież poprzednie wersy wiadomości ojca przywodziły mu skojarzenie właśnie z tym kolorem. To nie mógł być przypadek. Ten strach stojący na tyłach wspólnego sadu za domami PONIEDZIAŁÓW i KWIETNIÓW musiał mieć znaczenie.
– To o niego tacie chodziło. Może coś w nim ukrył?! – wymamrotał pod nosem i nie zważając na to czy ktoś patrzy, czy nie, podbiegł czym prędzej do stracha na wróble i zagłębił dłoń we wnętrzu słomianej postaci.
Sprawdził dokładnie, niemal wybebeszyłwybebeszyćwybebeszył biedną kukłę. W brzuchu Kuebiko nie było jednak śladu po żadnych papierach ani niczym innym wartym uwagi.
Przyjrzał się z bliska szalikowi i zrozumiał, że to musi być właściwy trop.
„To szalik taty! Tak. Na pewno. Dostał go od babci na Gwiazdkę. Zima była w roku lekka, więc nie chodził w nim często, ale to na pewno jest ten szalik. Fioletowy z białymi frędzlami. »Ty jak rycerz dzielny do marzeń ułóż postać senną« - powtórzył sobie Tom. - »Postać senna«. Może chodzi o stracha na wróble? A ostatnie wersy celowo nie wywołują u mnie żadnych synestetycznychsynestetycznysynestetycznych doznań. Tata tak dobrał słowa, by żadne z nich nie działało. Może chciał zwrócić uwagę na to, że w tym miejscu rola naszego synestetycznego kodu się kończy? Może słowa trzeba rozumieć zupełnie dosłownie?!”, niemal majaczył, próbując porządkować poszarpane skrawki myśli.
Spojrzał na nogę stracha zrobioną z pnia cienkiej brzozy.
– „Do marzeń ułóż postać senną”! – powtarzał Tom. – Mam go zdjąć z nogi i położyć na ziemi, jakbym kładł do snu? – dziwił się, ale nic lepszego nie przychodziło mu do głowy.
Chwycił stracha na wróble pod ramiona i zaczął mocować się z już nieźle wypatroszonąwypatroszonywypatroszoną słomianą kukłą, próbując zdjąć ją z pnia i położyć na ziemi.
– Dobra, wystarczy już tego! – zaskrzeczał jakiś głos.
Dreszcz przerażenia przebiegł po plecach Toma, a serce stanęło.
– Proszę dać już spokój biednemu strachowi na wróble.
Naprawdę nie ma sensu dalej się nad nim znęcać – skrzeczał głos za plecami zaskoczonego Toma. Przerażony nie mógł nawet drgnąć. – Wiem, kim jesteś. Wystarczy! Twój ojciec mnie uprzedził.
– Tata? – wykrztusił Tom, a w jego głosie nie było już przerażenia. Pojawiła się za to nadzieja.
– Tak. Chodźmy do domu. Robi się szaro. Chodźmy, chłopcze.
Mężczyzna wskazał ręką drogę do domu Poniedziałków. […]
Mężczyzna podobnie jak sad był zaniedbany, ale wyglądał na poczciwego człowieka. Oczy są ponoć zwierciadłem duszy. Często potrafią powiedzieć o ludziach więcej niż słowa. A te oczy nie kazały mu uciekać. Przeciwnie. Podpowiadały, by zaufać staruszkowi.
Weszli na taras z tyłu domu i usiedli na drewnianej ławce poszarzałej i skrzypiącej ze starości.
– Poznałem twojego tatę kilka tygodni temu – zaczął mężczyzna. – Przyszedł tutaj w sprawie tego ścieku. Strasznie był na mnie zły, a mnie było wstyd. Naprawdę. Straszył, że będzie musiał zawiadomić policję.
– No i miał rację. – Tom trzymał stronę taty. – Coś mu pan zrobił? Niech pan mówi! – W przypływie gorączkowych myśli przez ułamek sekundy sądził, że ów staruszek mógł stać za porwaniem. Ale szybko ochłonął, bo było to równie nieprawdopodobne jak to, że strach na wróble zaraz tu przyjdzie i wygłosi do nich przemówienie.
– Twój tata miał rację. Ale co miałem zrobić, skoro po zimie zapadł się zbiornik na zanieczyszczenia wykopany za domem ćwierć wieku temu? Odkąd zmarła żona, jestem tutaj sam jak palec. Kwietniowie dawno już wyjechali do stolicy, do swoich dzieci. – Wskazał ręką dom stojący obok. – Nie mam pieniędzy na remont. Musiałem sobie jakoś radzić. Ale odkładam co miesiąc, ile mogę, by załatwić sprawę. No i w końcu pański tata zaproponował, że mi w tym pomoże. Dobry człowiek. […]
– Twój ojciec poprosił mnie o pomoc. Uprzedził, że ktoś może tu przyjść i będzie się rozglądał po okolicy. Jeżeli zainteresuje się strachem na wróble i będzie chciał go zdjąć z trzonkatrzonektrzonka i położyć, jakby układał go do snu, to znaczy, że to będzie jego syn.
– No tak, różni ludzie mogliby do pana trafić. Ale prędzej wypatroszyliby stracha ze słomy, tak jak ja zrobiłem na początku, niż zadawali sobie trud zdejmowania go z nogi i układania na ziemi. Tata wiedział, że nie zignorowałbym żadnej wskazówki z listu.
– Z listu? – zainteresował się staruszek.
– Zostawił mi notatkę, która zaprowadziła mnie do pana.
– Cwany lis z niego. – Staruszek uśmiechnął się od ucha do ucha. […] – Bo jeśli ktoś by się tu zjawił przed tobą, chłopcze, to znaczyłoby, że sytuacja twojego ojca jest już bardzo nietęganietęginietęga, a i tobie grozi niebezpieczeństwo. Ale paczki miałem nie ruszać ani nie mówić o niej nawet policji. Twój ojciec zapewniał, że po nią prędzej czy później wróci.
– Paczka?! – Nie wierzył w to, co słyszał. – Ma pan jakąś paczkę od taty?
– Właśnie! – przypomniał sobie staruszek. – O najważniejszym bym zapomniał.
1 Źródło: Marcin Kozioł, Skrzynia Władcy Piorunów, Warszawa 2017, s. 51–167.
R1c8hOuVnnzVJ
Ćwiczenie 7
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek w ciągu przyczynowo-skutkowym.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek w ciągu przyczynowo-skutkowym.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1di8njzXREft
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 9
Zaproponuj trzy możliwe przyczyny, dla których tata Toma zakupił skrzynię.
uzupełnij treść
Pamiętaj, że przyczyna to czynnik lub zdarzenie, które powoduje lub wpływa na wystąpienie danego zjawiska lub sytuacji.
Przykładowe przyczyny:
chęć pozostawienia po sobie pamiątki,
próba pomocy staruszkowi,
miejsce do przechowania cennych przedmiotów.
1
Polecenie 5
Zredaguj opowiadanie o niesfornym uczniu, w którym przedstawisz przyczyny i skutki jego niewłaściwego zachowania.
uzupełnij treść
Goodman
Goodman [czyt. gudman]
Słownik
aukcja
aukcja
forma sprzedaży, w której rzecz kupuje osoba, która zaoferuje najwyższą cenę
gratisy
gratisy
rzeczy, które dostaje się za darmo
Kuebiko
Kuebiko
japoński bóg wiedzy, rolnictwa, ziemi przedstawiany jako strach na wróble
labrador
labrador
gatunek psa
nick
nick
pseudonim
nietęgi
nietęgi
tu: trudny
przyczyna
przyczyna
jeden lub wiele elementów, które wywołują jakieś zjawisko lub wydarzenie
psychika
psychika
wszystkie myśli, emocje człowieka
skutek
skutek
następstwo jakiegoś działania
synestetyczny
synestetyczny
taki, który za pomocą jednego zmysłu jest w stanie odbierać doświadczenia właściwe innym zmysłom, np. słysząc melodię synestetyk jest w stanie poczuć barwę lub temperaturę dźwięku
trzonek
trzonek
część, która służy do trzymania, podtrzymywania
wybebeszyć
wybebeszyć
wyjąć wnętrzności
wypatroszony
wypatroszony
taki, z którego wyjęto wnętrzności
Notatki ucznia
RIcC9H30DIp52
Miejsce na notatki ucznia.
Bibliografia
Brodzka A. (red.), (1992), Słownik literatury polskiej XX wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Sławiński J. (red.), (2002), Słownik terminów literackich, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.