RBjVbWuL12HaH
Zdjęcie przedstawia truskawki znajdujące się w złączonych dłoniach.

Tajemniczy świat zmysłów

Truskawki. Zmysł smaku.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Twoje cele
  • rozpoznasz i nazwiesz zmysły człowieka;

  • dowiesz się, jaką funkcję w życiu człowieka pełnią zmysły;

  • zgromadzisz przymiotniki opisujące wrażenia zmysłowe;

  • wyszukasz fragmenty wiersza działające na zmysły;

  • skonstruujesz porównania i metafory odwołujące się do zmysłów.

Poznając i opisując świat, posługujemy się pięcioma zmysłami: wzroku, dotyku, smaku, słuchu i węchu. Co ciekawe, każdy człowiek posiada pamięć sensoryczną, czyli zdolność zapamiętywania oraz odtwarzania z pamięci wrażeń zmysłowych. Możemy nie jeść przez rok truskawek, ale potrafimy przypomnieć sobie ich smak, zapach czy kolor.

Polecenie 1

Który ze zmysłów jest twoim zdaniem najważniejszy dla człowieka? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Ri8tObQr7erAL
(Uzupełnij).

Model 3D człowieka

Na szarej planszy znajduje się trójwymiarowe popiersie kobiety w średnim wieku. Włosy ma związane pod niebieską chustą z białymi, kwadratowymi aplikacjami. Chusta nie przykrywa uszu, które są dobrze widoczne. Kobieta ma duże, brązowe oczy oraz ciemne, cienkie brwi. Przez lekko otwarte usta wytyka na zewnątrz język. Ma smukłą szyję i lekko wystające obojczyki.

R1cddh6iMJJpO1
Na szarej planszy znajduje się trójwymiarowa twarz kobiety w średnim wieku. Włosy ma związane pod niebieską chustą z białymi, kwadratowymi aplikacjami. Chusta nie przykrywa uszu, które są dobrze widoczne. Kobieta ma duże, brązowe oczy. Przez lekko otwarte usta wytyka na zewnątrz język.
Multimedium – model 3D człowieka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2

Utwórz porównania określające wrażenia smakowe. Wykorzystaj przymiotniki: słodki, gorzki, pikantny np. słodki jak czekolada.

RqINyOTVBQfGk
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Do przymiotników związanych ze zmysłem słuchu dopisz porównania. Wykorzystaj przymiotniki: głośny, cichy, dźwięczny, np. cichy jak mysz.

R1IxfwYUchaZf
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Do przymiotników związanych ze zmysłem dotyku dopisz porównania. Wykorzystaj przymiotniki: gładki, śliski, twardy np. twardy jak kamień.

RFXyHI7MJ12yI
(Uzupełnij).
Polecenie 5

Do przymiotników związanych ze zmysłem wzroku dopisz porównania. Wykorzystaj przymiotniki: błękitny, błyszczący, okrągły np. błyszczący jak diament.

R1c7HjFQCTlNS
(Uzupełnij).
Polecenie 6

Do przymiotników związanych ze zmysłem węchu dopisz porównania. Wykorzystaj przymiotniki: aromatyczny, pachnący, np. aromatyczny jak herbata.

RJQqFBRx4nKqe
(Uzupełnij).
R17BFQL0tBbpt
Ćwiczenie 1
Uzupełnij związki frazeologiczne brakującymi wyrazami odnoszącymi się do zmysłów. Ani Tu uzupełnij nie widziało, ani Tu uzupełnij nie słyszało – o czymś wyjątkowym, niespotykanym, trudnym do ogarnięcia, pojęcia przez ludzki umysł. Coś komuś przeszło obok Tu uzupełnij - coś kogoś ominęło, coś zostało stracone, zmarnowane. Mieć za długi Tu uzupełnij – powiedzieć coś niepotrzebnie, wyjawić tajemnicę. Mieć serce na Tu uzupełnij – być szczerym, otwartym, serdecznym.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RSMPnxabSPpK6

Ilustracja interaktywna

Ilustracja przedstawia pokój ucznia. Ściany są kremowe, a podłoga brązowa. Z lewej strony, pod ścianą, stoi granatowe łóżko nakryte czerwonym kocem i kremową poduszką. Na niej znajduje się punkt 3. Po naciśnięciu go, z prawej strony ilustracji wysuwa się tekst o treści:

Łóżko: dotyk, wzrok.

Nad łóżkiem znajduje się szaro‑czerwona półka, na której stoją kolorowe książki oraz fioletowe pudełko. Na prostopadłej ścianie, nad łóżkiem, wisi plakat ukazujący żółty statek UFO, który oświetla ziemię. Obok łóżka znajduje się okno, które jest częściowo zasłonięte zielonymi zasłonami. Na parapecie stoi różowy kwiatek. Na oknie znajduje się punkt 4, po naciśnięciu którego pojawia się tekst:

Okno: wzrok, słuch.

Pod oknem stoi pomarańczowo‑czerwone biurko, a na nim stoi talerz z jedzeniem. Z prawej strony biurka znajduje się czerwona lampka, a na niej punkt 1 z tekstem:

Lampa: wzrok, dotyk.

Przed biurkiem stoi niebieskie krzesło oraz leży żółto‑zielony, okrągły dywan. Obok okna wisi telewizor wyświetlający fioletowy ekran z uniesionymi ku górze dłońmi. Pod telewizorem, a obok biurka, biały kaloryfer. Przed nim pomarańczowa piłka do gry w koszykówkę, na której znajduje się punkt 2 o treści:

Piłka: wzrok, dotyk.

Pod ilustracją biała plansza, a na niej wypunktowane napisy. Po kliknięciu na wybrany punkt, elementy na ilustracji zostają podświetlone:

  • wzrok: plakat z UFO,

  • słuch: telewizor,

  • dotyk: kaloryfer,

  • smak: talerz z jedzeniem,

  • węch: różowy kwiat.

Polecenie 7

Wypisz elementy wyposażenia i wystroju pokoju, które możemy odbierać wszystkimi zmysłami.

RBtx20M25jGWB
(Uzupełnij).
Polecenie 8

Zwróć uwagę na to, że świat nie jest przez człowieka odbierany wszystkimi zmysłami. Wpisz te, których używasz najczęściej.

R15M9F54UtLag
(Uzupełnij).
Polecenie 9

Wyobraź sobie, że znajdujesz się w pokoju z grafiki, otwierasz okno i jakimi zmysłami odbierasz świat? Wypisz je poniżej.

RIZe8PAbolDef
(Uzupełnij).
1
RzlEGVjJKG8Wd
Ćwiczenie 2
Przyjrzyj się uważnie przedmiotom znajdującym się w pokoju. Przyporządkuj do nich podane poniżej określenia.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
ReSVv2xOQgAkE
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1VQlnsdbQj0t
Ćwiczenie 3
Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy zmysłów, dzięki którym widzisz, czujesz podane poniżej przedmioty.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Przeczytaj wiersz Jadwigi Hockuby, a następnie wykonaj ćwiczenia.

Jadwiga Hockuba Wakacje

Już czerwiec otwiera lata bramy,
a tam czeka na nas las:
w chłodnym mroku
lśnią słońca polany
i strumyk na kamykach gra.

Już czeka piaszczysta plaża 
i morskiej wody smak.
Czekają nas dalekie drogi
bujnabujnybujna zieleń łąki,
po prostu – cały świat!

Tam będzie czas posłuchać, 
jak szumią trawy,
zobaczyć, gdzie śpi ptak.
I odkryć nieznane dotąd sprawy –
milczenie stawu, zapachy ziemi,
tańczący, wolny wiatr…

unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Jadwiga Hockuba, Wakacje, [w:] Język polski. Podręcznik dla klasy 5., Warszawa 2011, s. 217.
RxgtfOqeVPwkp
Ćwiczenie 4
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Co jest tematem wiersza? Możliwe odpowiedzi: 1. nadchodzące wakacje, 2. wspomnienia z wakacji, 3. leśny krajobraz, 4. wyprawa nad morze
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R12A77qYlm4ow
Ćwiczenie 5
Zaznacz w wierszu przymiotniki Wakacje Już czerwiec otwiera lata bramy, a tam czeka na nas las: w chłodnym mroku lśnią słońca polany i strumyk na kamykach gra. Już czeka piaszczysta plaża i morskiej wody smak. Czekają nas dalekie drogi i bujna zieleń łąki, po prostu – cały świat! Tam będzie czas posłuchać, jak szumią trawy, zobaczyć, gdzie śpi ptak. I odkryć nieznane dotąd sprawy – milczenie stawu, zapachy ziemi, tańczący, wolny wiatr…
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RR42ZYL5yWDVH
Ćwiczenie 5
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu prawidłowych informacji.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
Rks3gUwIZPS7v
Już czerwiec otwiera lata bramy, a tam czeka na nas las: w  (Uzupełnij) mroku lśnią słońca polany i strumyk na kamykach gra. Już czeka (Uzupełnij) plaża i  (Uzupełnij) wody smak. Czekają nas (Uzupełnij) drogi i  (Uzupełnij) zieleń łąki, po prostu – cały świat! Tam będzie czas posłuchać, jak szumią trawy, zobaczyć, gdzie śpi ptak. I odkryć (Uzupełnij) dotąd sprawy – milczenie stawu, zapachy ziemi, tańczący, (Uzupełnij) wiatr….
R1WI3hw2sRXQo
Ćwiczenie 7
Pogrupuj fragmenty wiersz do odpowiednich kategorii. zmysł wzroku Możliwe odpowiedzi: 1. strumyk na kamykach gra, 2. zobaczyć, gdzie śpi ptak, 3. w chłodnym mroku, 4. lśnią słońca polany, 5. milczenie stawu, 6. zapachy ziemi, 7. bujna zieleń łąk, 8. czas posłuchać, jak szumią trawy, 9. morskiej wody smak zmysł słuchu Możliwe odpowiedzi: 1. strumyk na kamykach gra, 2. zobaczyć, gdzie śpi ptak, 3. w chłodnym mroku, 4. lśnią słońca polany, 5. milczenie stawu, 6. zapachy ziemi, 7. bujna zieleń łąk, 8. czas posłuchać, jak szumią trawy, 9. morskiej wody smak zmysł smaku Możliwe odpowiedzi: 1. strumyk na kamykach gra, 2. zobaczyć, gdzie śpi ptak, 3. w chłodnym mroku, 4. lśnią słońca polany, 5. milczenie stawu, 6. zapachy ziemi, 7. bujna zieleń łąk, 8. czas posłuchać, jak szumią trawy, 9. morskiej wody smak zmysł węchu Możliwe odpowiedzi: 1. strumyk na kamykach gra, 2. zobaczyć, gdzie śpi ptak, 3. w chłodnym mroku, 4. lśnią słońca polany, 5. milczenie stawu, 6. zapachy ziemi, 7. bujna zieleń łąk, 8. czas posłuchać, jak szumią trawy, 9. morskiej wody smak zmysł dotyku Możliwe odpowiedzi: 1. strumyk na kamykach gra, 2. zobaczyć, gdzie śpi ptak, 3. w chłodnym mroku, 4. lśnią słońca polany, 5. milczenie stawu, 6. zapachy ziemi, 7. bujna zieleń łąk, 8. czas posłuchać, jak szumią trawy, 9. morskiej wody smak
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1Tiz4KowTrro
Ćwiczenie 8
Uzupełnij tabelę podanymi poniżej nazwami środków stylistycznych oraz informacjami na temat funkcji, jaką pełnią w utworze.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RUBW8ojzynjLR
Ćwiczenie 9
Od podanych rzeczowników utwórz przymiotniki w rodzaju męskim.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 10

Uruchom wyobraźnię i odpowiedz na pytania:

  1. Jaki zapach mają wakacje?

  2. Jaki smak mają wakacje?

  3. Jaką barwę mają wakacje?

  4. Jaki dźwięk kojarzy ci się z wakacjami?

  5. Jakie w dotyku są wakacje?

Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1TPdSZM0nRjD
(Uzupełnij).
Polecenie 10
RveJFr7lOVoaI
Narysuj ilustrację do wiersza Wakacje Jadwigi Hockuby.
Polecenie 10

Napisz krótki wierszyk, w którym odwołasz się przynajmniej do czterech wybranych przez ciebie zmysłów.

Rwz3EmcZdGy63
(Uzupełnij).

Słownik

bujny
bujny

obficie rozrastający się

Notatki ucznia

R1K1pe6Nqvq4u
(Uzupełnij).

Bibliografia

Hockuba J., (2011), Wakacje [w:] Język polski. Podręcznik dla klasy 5., Warszawa: WSiP.

Kita M., Polański E., (2002) Zmysły i odczucia [w:] Człowiek w krainie słów. Słownik tematyczny języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne Grafpunkt.